Καρκίνος του μαστού: Η σημασία της αντιοξειδωτικής διατροφής στην πρόληψη της νόσου

Στις περισσότερες χώρες του κόσμου, όπως και στην xώρα μας, ο καρκίνος αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου μετά τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Οι πιο συχνές αιτίες θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως είναι κατά φθίνουσα σειρά :

• Ο καρκίνος του πνεύμονα

• Ο καρκίνος του στομάχου

• Ο καρκίνος του ήπατος

• Ο καρκίνος του παχέος εντέρου

• Ο καρκίνος του μαστού

Ο καρκίνος είναι μια πάθηση για την οποία έχουν ενοχοποιηθεί ποίκιλλες μεταλλάξεις του γενετικού υλικού. Για τις μεταλλάξεις αυτές, φαίνεται ότι παίζουν καθοριστικό ρόλο, πέραν των γονιδιακών και περιβαλλοντικοί παράγοντες, για τους οποίους μπορούμε να παρέμβουμε.

Η διατροφή είναι το θέμα που θα αναλύσουμε πιο κάτω με σκοπό να διερευνήσουμε την σχέση επίδρασης των αντιοξειδωτικών τροφών στην πρόληψη του καρκίνου του μαστού.

Σημασία της διατροφής για την πρόληψη του καρκίνου

Ο καρκίνος του μαστού είναι ο καρκίνος με τη μεγαλύτερη συχνότητα στις γυναίκες με ποσοστό που φτάνει τον 1 στους 3 καρκίνους που έχουν διαγνωστεί, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο American Society for Parenteral and Enteral Nutrition. Στις αναπτυσσόμενες χώρες η θνησιμότητα όσο και οι επιπτώσεις του, αυξάνονται συνεχώς, ενώ όσον αφορά τις αναπτυγμένες χώρες χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Καναδά που αποτελεί τη δεύτερη πιο συχνή αιτία θανάτου.

Ο σημαντικός ρόλος στη διατροφή έχει αποδοθεί, εξαιτίας της μεγάλης απόκλισης στα ποσοστά του καρκίνου διεθνώς, γεγονός που ίσως να οφείλεται στις αντιοξειδωτικές ιδιότητες επιλεγμένων θρεπτικών ουσιών, που επιδρούν στην επιδιόρθωση του DNA, στις μεταλλάξεις του DNA, στην αποτοξίνωση του μεταβολισμού, στη διέγερση των αυξητικών παραγόντων και στην πιθανή αντι-οιστρογονική επήρεια κάποιου θρεπτικού.

Αντίθετα, για μερικά τρόφιμα και θρεπτικές ουσίες έχει προταθεί ότι αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού μέσω της αύξησης των κυκλοφορούντων επιπέδων των ενδογενών οιστρογόνων, των αυξητικών παραγόντων τύπου-ινσουλίνης, ή άλλων αυξητικών παραγόντων.

Συνεπώς είναι σημαντικό να κατανοηθούν πώς οι συνήθειες στον τρόπο ζωής, όπως η διατροφή και η σωματική δραστηριότητα μπορούν να αλλάξουν μετά τη διάγνωση με καρκίνο του μαστού ή και να βελτιώσουν την πρόγνωση. Επιπλέον, επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι η συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου του μαστού είναι σημαντικά υψηλότερη στις αναπτυσσόμενες χώρες από ότι στις ανεπτυγμένες και αυτή η γεωγραφική διακύμανση μπορεί να αποδοθεί ή και να εξηγήσει, τουλάχιστον εν μέρει, τις διαφορές στον τρόπο ζωής και των συνηθειών, μεταξύ των οποίων η διατροφή φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο.

Οι προσπάθειες, λοιπόν, για την πρόληψη ή για θεραπεία του καρκίνου επικεντρώνουν συνεχές ερευνητικό ενδιαφέρον, πιο συγκεκριμένα μελέτες που προσπαθούν να βρουν τη σχέση μεταξύ του οξειδωτικού στρες και της διαδικασίας της καρκινογένεσης έχουν βρει πιθανές χημειοπροληπτικές ενώσεις και ενώσεις με αντιοξειδωτικές δραστηριότητες.

Παρακάτω παρατίθενται ορισμένα αντιοξειδωτικά και η σχέση τους με την πρόληψη του καρκίνου του μαστού

Σελήνιο

Πειράματα σε ζώα και σε κυτταρικές καλλιέργειες έδειξαν ότι το σελήνιο μπορεί είτε να αναστείλει τη διαδικασία της καρκινογένεσης λειτουργώντας ως παράγοντας πρόληψης του καρκίνου του μαστού. Πού βρίσκουμε, όμως το σελήνιο;

• Ψάρια. Ο τόνος, οι σαρδέλες, τα στρείδια, η γαρίδα και ο σολομός περιέχουν σελήνιο. Ο τόνος το περιέχει σε μεγαλύτερες συγκεντρώσεις από τα υπόλοιπα.

• Χοιρινό. Επιλέξτε άπαχο χοιρινό κρέας για κάποιο γεύμα σας, και θα λάβετε περίπου 33 mcg σεληνίου.

• Μοσχάρι. Το μοσχαρίσιο κρέας περιέχει σελήνιο, αλλά η περιεκτικότητα ποικίλλει ανάλογα με το κομμάτι που θα διαλέξετε. Για παράδειγμα, μια μπριζόλα σας παρέχει 33 mcg, ενώ ο κιμάς 18 mcg.

• Κοτόπουλο. Το κοτόπουλο, στα 90 γραμμάρια περιέχει από 22 μέχρι 25 mcg σεληνίου.

• Αυγά. Ένα βραστό αυγό περιέχει περίπου 20 mcg σεληνίου.

• Καστανό ρύζι. Μια κούπα μαγειρεμένου καστανού ρυζιού προσφέρει 19 mcg σεληνίου, 27% δηλαδή της καθημερινής μας δόσης.

• Ηλιόσπορος. Ένα τέταρτο της κούπας από αυτά τα σποράκια περιέχει 19 mcg σεληνίου.

• Φασόλια. Μία κούπα μαγειρεμένα φασόλια μας προσφέρει 13 mcg σεληνίου.

• Μανιτάρια. 100 γραμμάρια μανιταριών μας προσφέρουν, εκτός από σελήνιο, πολύ ικανοποιητικές δόσεις βιταμινών D, σιδήρου και πρωτεΐνης.

• Βρώμη. Μία κούπα μαγειρεμένης βρώμης περιέχει 13 mcg σεληνίου.

• Φακές. Μία κούπα φακές περιέχει 6 mcg σεληνίου.

Καροτενοειδή

Τα καροτενοειδή είναι μια ομάδα χρωστικών ουσιών, που συντίθενται από φυτά και μικροοργανισμούς και έχουν βρεθεί σε ένα ευρύ φάσμα λαχανικών και φρούτων που έχουν αντιοξειδωτική δράση. Μπορούν να διαχωριστούν σε δύο μεγάλες ομάδες: τα γνωστά ως καροτένια που περιέχουν το λυκοπένιο και το β-καροτένιο και τα οξυγονωμένα καροτινοειδή, όπως η ζεαξανθίνη και η λουτεΐνη.

Είναι διαθέσιμα σε μια ευρεία ποικιλία από φρούτα και λαχανικά, όπως τα παρακάτω: τα καρότα, οι γλυκοπατάτες, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, τα εσπεριδοειδή, τα φυλλώδη λαχανικά και οι ντομάτες.

Ο ρόλος των καροτενοειδών στην αιτιολογία του καρκίνου του μαστού δεν είναι τελείως γνωστός. Οι περισσότερες, αλλά όχι όλες, παλαιότερες μελέτες που είχαν ως αντικείμενο τα κυκλοφορούντα καροτενοειδή στο αίμα και τον καρκίνο του μαστού έχουν βρει μια αντίστροφη συσχέτιση μεταξύ τουλάχιστον ενός καροτενοειδούς, αν και αυτό το συγκεκριμένο καροτενοειδές διέφερε μεταξύ των μελετών.

O πολυμεταβλητός κίνδυνος για καρκίνο του μαστού ήταν 25-35% λιγότερο για τις γυναίκες που είχαν υψηλότερα ποσοστά β-καροτένιου σε σύγκριση με αυτές που είχαν χαμηλά ποσοστά β-καροτένιου σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στο American Journal of Epidemiology.

Στην ίδια μελέτη, η αντίστροφη συσχέτιση μεταξύ α-καροτένιου και καρκίνου του μαστού παρατηρήθηκε. Σε αυτήν την περίπτωση τα ποσοστά του α-καροτενίου ήταν υψηλότερα στους διηθητικούς καρκίνους με μετάσταση. Οι συγγραφείς συμπεραίνουν ότι ορισμένα καροτενοειδή σχετίζονται αντιστρόφως με τον καρκίνο του μαστού.

Σε μία παλαιότερη μελέτη που πραγματοποιήθηκε στη Νέα Υόρκη μελετήθηκε η σχέση της ποσότητας των καροτενοειδών στο αίμα με την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστο (Tonioloetal. 2001). Βρέθηκε πως υπάρχει μια εμφανής αύξηση στον κίνδυνο καρκίνου του μαστού όταν το β-καροτένιο, η λουτεΐνη και το α-καροτένιο είναι μειωμένα.

Οι παρατηρήσεις αυτές προσφέρουν αποδείξεις ότι μια χαμηλή πρόσληψη καροτενοειδών, μπορεί να σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο του καρκίνου του μαστού.

Επίσης η πιο πρόσφατη και περιεκτική ανάλυση έδειξε ότι οι γυναίκες με υψηλότερα κυκλοφορούντα επίπεδα καροτενοειδών έχουν μειωμένη πιθανότητα να νοσήσουν από καρκίνο του μαστού.

Φλαβονοειδή

Τα φλαβονοειδή είναι πολυφαινολικές ενώσεις που υπάρχουν στα βότανα, τα μήλα, το τσάι, τα σταφύλια, το μέλι, το κόκκινο κρασί, τα φρούτα και τα λαχανικά και έχει βρεθεί ότι έχουν αντιφλεγμονώδεις, αντιδιαβητικές, αντιοξειδωτικές, αντιαλλεργικές και αντικαρκινικές ιδιότητες.  

Τα φλαβονοειδή που παρέχονται στον οργανισμό μέσω της τροφής και έχουν αντικαρκινικές ιδιότητες, είναι γνωστό ότι έχουν και αντιοξειδωτική δράση εξαιτίας της ικανότητάς τους να καταπολεμούν τις ελεύθερες ρίζες, προκειμένου να μειωθεί το οξειδωτικό στρες.

Ρεσβερατρόλη

Η ρεσβερατρόλη είναι μία πολυφαινόλη που προέρχεται από τα φυτά και βρίσκεται στο κόκκινο κρασί, τα σταφύλια, τα φιστίκια και τα μούρα. Η ποσότητα της ρεσβερατρόλης στις φυσικές τροφές κυμαίνεται από 16 ng / g ( μύρτιλλα ) σε14.3 mg / L ( κόκκινα κρασιά ).

Η ρεσβερατρόλη βρίσκεται στην πρώτη γραμμή όσον αφορά τα πιθανά οφέλη για την υγεία. Η ανακάλυψη της ρεσβερατρόλης ως συστατικό στο κόκκινο κρασί και η πιθανή σχέσης με την παροχή καρδιο-αγγειακή προστασία έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον για να διερευνηθούν περαιτέρω οι ευεργετικές ικανότητες της σε σχέση με την υγεία.

Κάποια αλκοολούχα ποτά, κυρίως το κόκκινο κρασί, αποτελούν πλούσια πηγή αντιοξειδωτικών φαινολών, όπως η ρεσβερατρόλη, η οποία έχει αναφερθεί ότι έχει αντι-πολλαπλασιαστικές ιδιότητες που εμποδίζουν την εμφάνιση τόσο των καρδιαγγειακών παθήσεων όσο και του καρκίνου.

Το "γαλλικό παράδοξο", προέκυψε από μια επιδημιολογική μελέτη στη Γαλλία, και έδειξε ότι η μέτρια κατανάλωση κόκκινου κρασιού ήταν θετικά συνδεδεμένη με χαμηλότερα ποσοστά στεφανιαίας νόσου, παρά την υψηλή κατανάλωση κορεσμένων λιπών.

Μετά τη δημοσίευση αυτής της μελέτης, οι επιστήμονες είχαν επικεντρωθεί στα συστατικά του κόκκινου κρασιού και στις βιολογικές ιδιότητές τους, προκειμένου να διαλευκανθούν οι μηχανισμοί που διέπουν αυτά τις ευεργετικές επιδράσεις.

Όσον αφορά τον καρκίνο του μαστού, η ρεσβερατρόλη είναι το συστατικό του κόκκινου κρασιού που σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο της νόσου, αλλά το ζήτημα του κατά πόσον η ταυτόχρονη πρόσληψη αιθανόλης και πολυφαινολών μπορούν να επηρεάσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, δεν έχει αντιμετωπιστεί.

Επίσης πολλά εξαρτώνται και από τη δοσολογία, δεδομένου ότι η αλκοόλη προκαλεί σοβαρές βλάβες στο σώμα. Ως εκ τούτου, είναι αρκετά πιθανό ότι η υψηλή κατανάλωση αλκοόλ από το κρασί θα διαταράξει τη δραστηριότητα συνεργασίας μεταξύ αιθανόλης και πολυφαινολών σε αντιοξειδωτικές αντιδράσεις.

Συμπερασματικά στην περίπτωση του καρκίνου του μαστού, παρόλο που δεν έχουν βρεθεί ισχυρές συσχετίσεις μεταξύ της διατροφής και του κινδύνου, όλο και περισσότερα επιδημιολογικά στοιχεία υποδεικνύουν τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν οι διατροφικές συνήθειες όσον αφορά τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού.

Πειραματικές τροποποιήσεις στο σχεδιασμό και στις μελέτες που έχουν ως αντικείμενο τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ γονιδίων και διατροφής μπορεί να συμπληρώσουν τις γνώσεις μας και ενδεχομένως να ρίξουν φως σχετικά με τη σύνδεση μεταξύ της διατροφής και του καρκίνου του μαστού, η οποία θα αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα προς την αποτελεσματική παρέμβαση στη διατροφή για την πρόληψη του καρκίνου του μαστού και τη βελτίωση της θεραπείας.