Μέσα στους αιώνες, ο ρόλος της γυναίκας-μάνας έχει αλλάξει κατά πολύ. Έχει διεκδικήσει και κατακτήσει δικαιώματα και ελευθερίες που ήταν άγνωστα στο παρελθόν. Σήμερα, ωστόσο με αφορμή τη Γιορτή της μητέρας γυρίζουμε τον χρόνο πίσω προκειμένου να μελετήσουμε πώς διαμορφώθηκε ο ρόλος της τον 20ο και 21ο αιώνα.
Όπως έχει αποδειχθεί από τις σύγχρονες λαογραφικές, εθνογραφικές, ανθρωπολογικές έρευνες, η παράδοση παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση όχι μόνο της εθνικής αλλά και της ατομικής ταυτότητας των μελών μιας κοινότητας / κοινωνίας.
Στην παραδοσιακή κοινωνία η γυναίκα είναι πιστή στον χώρο του σπιτιού, της κοινότητας, της αγροτικής περιοχής, όπου βρίσκεται συνήθως η οικογενειακή περιουσία.
Έτσι ο ρόλος της κόρης, της μητέρας, της γιαγιάς, διασταυρώνεται με εκείνον της αγρότισσας, της εργάτριας κλπ. Παράλληλα, είναι η ιέρεια στο σπίτι με όλες τις υποχρεώσεις προς την εκκλησία.
Είναι η εποχή που καθιερώνεται ο ιερός ρόλος της μητέρας ως μήτρας της ζωής, ενώ η στειρότητα, συνδεδεμένη απολύτως με την γυναίκα, σε καμία περίπτωση με τον άνδρα, της χρεώνεται αποκλειστικά. Πάνω στη βασική αυτή αρχή λειτούργησε το γυναικείο φύλο και προσδιόρισε τη στάση και τη συμπεριφορά του στην καθημερινή ζωή. Η μητρότητα, λοιπόν, αποτελεί τον πρώτο και όχι σπάνια τον μοναδικό σκοπό για τη γυναίκα και τοποθετείται πάνω και από τον γάμο και τον έρωτα.
Ο ρόλος της μητέρας του αγοριού φυσικά είναι διαφορετικός από τον ρόλο της μητέρας ενός κοριτσιού. Από τα πρώτα χρόνια της μετεπαναστατικής Ελλάδας παρατηρούνται έντονες αλλαγές στη γυναικεία συμπεριφορά. Η γυναίκα, κυρίως των ανωτέρων κοινωνικών στρωμάτων, συναντάται συχνά σε δημόσιους χώρους, συνοδεύει τον σύζυγο σε εξόδους, βγαίνει μόνη της από το σπίτι.
Ωστόσο, παραμένει στην υπηρεσία του νοικοκυριού, των παιδιών και του συζύγου, ο οποίος είναι ο αποκλειστικά αρμόδιος για κάθε πολιτική και κοινωνική δραστηριότητα.
Ο 20ός αιώνας ήταν γεμάτος αλλαγές: Από τότε μέχρι σήμερα η θέση της γυναίκας έχει αλλάξει, δικαιώνοντας τις προσδοκίες της Καλλιρόης Παρέν, της πρώτης Ελληνίδας φεμινίστριας και δημοσιογράφου, με σημαντικούς αγώνες υπέρ της γυναικείας χειραφέτησης και των δικαιωμάτων στην Ελλάδα.
Η σημερινή γυναίκα έχει αλλάξει σημαντικά προσανατολισμό σε σχέση με τις προηγούμενες γενιές. Διεκδικεί θέση στη μόρφωση και την παραγωγική διαδικασία. Επιδιώκει την ανεξαρτησία που επιφέρει η απόκτηση προσωπικού εισοδήματος, τη δυνατότητα αυτοδιάθεσης, αλλά και τη δημιουργικότητα που συχνά προσφέρει η εργασία. Εξακολουθεί, ωστόσο, να επιθυμεί να γίνει σύζυγος και μητέρα, προσπαθώντας να διατηρήσει τις ισορροπίες ανάμεσα στη μητρότητα και τον ρόλο της εργαζόμενης, κάτι που πολλές φορές αποδεικνύεται αρκετά δύσκολο.
Σύμφωνα με έρευνα του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Ο.Ο.Σ.Α.), σε 37 χώρες το 2008, οι Ελληνίδες μητέρες εργάζονταν ή υποαπασχολούνταν σε ποσοστό 60% – στοιχεία που πιθανόν έχουν αλλάξει μετά την ραγδαία οικονομική κρίση. Επιπλέον, αφιέρωναν 25 ώρες την εβδομάδα αποκλειστικά για τα παιδιά τους και άλλες 16 ώρες για ηλικιωμένους συγγενείς.
Είναι γεγονός ότι η σύγχρονη μητέρα επιθυμεί να διαπαιδαγωγήσει τα παιδιά της, εφαρμόζοντας μοντέλα που αντανακλούν τον σύγχρονο τρόπο ζωής, συμβαδίζοντας με τις απαιτήσεις της καθημερινότητας, όπως αυτή διαμορφώνεται. Ανεξάρτητα από τις όποιες αλλαγές στην κοινωνική θέση της γυναίκας, η μάνα παραμένει διαχρονικά η πρώτη δασκάλα του παιδιού και ο θεματοφύλακας των παραδόσεων της οικογένειας.
Δεν κατορθώνει όμως, πάντα να ξεφεύγει από παλαιότερα στερεότυπα και κυρίως από τον τρόπο που μεγάλωσε η ίδια και ανατράφηκε από τους δικούς της γονείς. Επιθυμεί την ενεργή συμμετοχή του άνδρα στην ανατροφή των παιδιών, θέτοντας τους δικούς της όμως όρους.
Η Ελληνίδα μητέρα χαρακτηρίζεται συνήθως ως υπερπροστατευτική και αγχώδης, είτε εργάζεται είτε όχι. Πολλές μητέρες για να ανταποκριθούν στις ανάγκες της ανατροφής των παιδιών, αρκούνται σε υποαπασχόληση ή σε εργασίες με μειωμένες απαιτήσεις. Από την άλλη, πολλές σύγχρονες μητέρες διατηρούν έντονη επαγγελματική δραστηριότητα και έτσι, απουσιάζουν αρκετές ώρες από το σπίτι.
Ανεξαρτήτως των δυσκολιών που συναντά, βασικό καθήκον της μητέρας, από τη στιγμή της γέννησης, είναι να εδραιώσει στο παιδί το αίσθημα της εμπιστοσύνης. Είναι εκείνη που θα το βοηθήσει ουσιαστικά στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς του και στη διασφάλιση της ψυχικής του υγείας. Από την άλλη, είναι σημαντικό κάθε μητέρα να μην ξεχνά τις προσωπικές της ανάγκες. Τα ψυχικά ισορροπημένα παιδιά άλλωστε, προϋποθέτουν ευτυχισμένους και ψυχικά υγιείς γονείς.
