Κατάθλιψη, OCD, αυτοδιάγνωση: Μία ειδικός ψυχικής υγείας ξεκαθαρίζει τα πράγματα

Ο άνθρωπος έχει την τάση να δίνει όνομα στα πράγματα, και αυτό πηγάζει από την ανάγκη μας να τους δώσουμε μορφή και νόημα. Έτσι καθώς κάνουμε κτήμα μας το χαοτικό-νέο-άγνωστο προσανατολιζόμαστε στη ζωή και καταφέρνουμε να κάνουμε επιλογές, να διαλέγουμε πορείες, να χτίζουμε τη στρατηγική ύπαρξης μας. Να έχουμε τον έλεγχο στη ζωή μας, να ξέρουμε που βρισκόμαστε, τι θέλουμε και που πάμε.  
 
Όσον αφορά τώρα την κατάθλιψη ή άλλες ψυχικές διαταραχές ενδεχομένως να παρατηρήσουμε κάποια σημάδια που μας ανησυχούν και έτσι να φτάσουμε στο σημείο να αντιληφθούμε πως κάτι δεν πάει καλά. Και αυτό είναι αρκετά χαοτικό στην αρχή και είναι ιδιαίτερα υγιές να προσπαθούμε να του δώσουμε τη μορφή και το νόημα που ανέφερα πριν. Όμως άλλο το νόημα και η μορφή και άλλο η ταμπέλα. 
 
Πολλοί άνθρωποι βάζουν πολύ εύκολα αυτή την ταμπέλα στον εαυτό τους ή την αναζητούν από εμάς. Αυτό δεν είναι καθόλου βοηθητικό. Το να καταφέρουμε να δώσουμε μορφή και να νοηματοδοτήσουμε τα πράγματα χρειάζεται να είναι ένα σχήμα ανοιχτό που να μπορεί να συμπεριλάβει την εμπειρία και το βίωμα του καθένα. Καμία κατάθλιψη δεν είναι ίδια με την άλλη. Το να βάζουμε λοιπόν την ταμπέλα πχ. της κατάθλιψης φρενάρει τη διαδικασία που θα μας βοηθήσει να βγούμε από αυτήν, μας στερεί το βάθος της επεξεργασίας. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που για κάποιους ανθρώπους, ειδικά εκείνους που έχουν εμβαθύνει αρκετά στην επεξεργασία του βιώματος, είναι πράγματι βοηθητικό να γνωρίζουν τι τους συμβαίνει. Αυτό όμως δε μπορεί να γίνει έξω από ένα θεραπευτικό πλαίσιο που θα εμπεριέχει παράλληλα και την επεξεργασία του βιώματος. 
 
Ένα άλλο που συμβαίνει συχνά και θέλει ιδιαίτερη προσοχή είναι αυτή η τάση να είναι μέρος των δυσλειτουργικών σκέψεων/συναισθημάτων/συμπεριφορών του ανθρώπου που τον έχουν φέρει σε αυτή τη κατάσταση. Και η ταμπέλα έρχεται σε αυτή τη περίπτωση να αναπληρώσει κενά, ψυχικές διεργασίες και κοινωνικές δεξιότητες. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της δυσκολίας στην οριοθέτηση, όπου σε κάποιες περιπτώσεις, αντί να κατανοήσει τελικά αυτός ο άνθρωπος την ουσία του προβλήματος του και να καλλιεργήσει τα όρια του και την προάσπιση τους, καταφεύγει στη χρήση της ταμπέλας ως ασπίδα απέναντι στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος.  
 
Μια άλλη συχνή περίπτωση είναι η ενίσχυση της δραματοποίησης που συνήθως κρύβει από πίσω την ανάγκη για αγάπη και προσοχή. Και αυτός ο άνθρωπος που κουβαλάει την πεποίθηση πως μόνο αν πονάει/υποφέρει είναι σημαντικός, τον νοιάζονται και τον αγαπάνε, καταλήγει στο τέλος να υποφέρει όλο και περισσότερο.   
 

Δυστυχώς είναι ακόμα ταμπού. Ευτυχώς, αυτό δεν είναι όπως παλιά. Στο παρελθόν η ψυχοθεραπεία και η επίσκεψη σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας ήταν τεράστιο ταμπού, ανακινούσε συναισθήματα ντροπής. Στα μάτια του κόσμου σήμαινε πως αυτός ο άνθρωπος έχει πρόβλημα, μια άλλη ‘ταμπέλα’. Έχει όμως αρχίσει να αλλάζει αυτό. Είναι θεωρώ και η εποχή. Ζούμε σε δύσκολές εποχές και η αναζήτηση βοήθειας είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Και αυτό αναγκάζει τους ανθρώπους να σπάνε τα ταμπού. Όμως σίγουρα εδώ παίζει ρόλο πως όλο και περισσότεροι άνθρωποι αναζητούν βοήθεια για την ψυχική τους υγεία και αυτό πλέον δε μένει μόνο στο θεραπευτικό δωμάτιο. Πλέον έχει πάρει τη μορφή της αφήγησης της εμπειρίας, δηλαδή της νοηματοδότησης. Ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι λαμβάνουν βοήθεια και έπειτα στέφονται στους οικείους τους και λένε να έτσι τα κατάφερα, αυτό με βοήθησε σε αυτό και αυτό το ζήτημα. Και πλέον η ψυχοθεραπεία δεν είναι κάτι άγνωστο και τρομαχτικό. Αποκτά νόημα στις ζωές των ανθρώπων. 

Γιατί όμως υπάρχει ακόμα το ταμπού; Ίσως γιατί όπως όλα στη ζωή χρειάζονται χρόνο για να βρουν μια θέση στον κόσμο.  Βέβαια η κοινωνία μας προωθεί το παντοδύναμο άνθρωπο και κρίνει κάθε έκφραση αδυναμίας. Η ζωή για παράδειγμα σε έναν εργασιακό χώρο είναι εξαιρετικά απαιτητική και η αδυναμίες δεν επιτρέπονται. Πως λοιπόν αυτός ο άνθρωπος θα πει ναι έχω αδυναμίες, πάω να ζητήσω βοήθεια. Τι κριτική θα δεχθεί; Είναι ένα μεγάλο δίλημμα. Γιατί έχει να διαχειριστεί το στίγμα που θα ακολουθήσει και θα οδηγήσει αυτό τον άνθρωπο στο περιθώριο, στο κοινωνικό αποκλεισμό. Οι άνθρωποι έχουμε ανάγκη να ανήκουμε, είναι πρωταρχική μας ανάγκη. Και η κοινωνία που ζούμε είναι σκληρή, ο διαφορετικός αποκλείεται και πετιέται απέξω από το σύνολο και τη κοινωνική ζωή. Το ζητούμενο λοιπόν δεν είναι να αρνηθείς πως είσαι διαφορετικός γιατί έτσι θα αποκλειστείς από τον ίδιο σου τον εαυτό. Το κλειδί είναι να υπερασπιστείς αυτό που είσαι, και μαζί με άλλους ακόμα καλύτερα,  διεκδικώντας ίση θέση και μεταχείριση και ίσες ευκαιρίες στη ζωή.
 
Άλλοτε το ταμπού λειτουργεί ως ανάχωμα ώστε να κρατήσει τον άνθρωπο στην εσωστρέφεια. Σε ένα πιο εσωτερικό επίπεδο, ενδέχεται να έχει συσσωρεύσει τέτοια συναισθηματική φόρτιση που φοβάται να τη δει κατάματα. Φοβάται πως αν μιλήσει σε έναν άνθρωπο για τις βαθύτερες ανησυχίες του θα καταρρεύσει. Ζούμε σε συγκλονιστικές εποχές και οι άνθρωποι έχουν συσσωρεύσει πάρα πολλά. Όμως πραγματικά, όσοι έχουν ζήσει αυτή την εμπειρία γνωρίζουν πως η σχέση που αναπτύσσεται με το θεραπευτή έχει τη δυνατότητα να σηκώσει αυτό το βάρος.  

Κλείνοντας θα είχε μεγάλο νόημα να θέσω του θέμα της ταμπέλας του «ειδικού». Γιατί συντηρεί αυτός ο όρος το ταμπού. Θέτει τον άνθρωπο σε μια θέση άνιση. Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από ισοτιμία και σχέσεις σεβασμού. Και αυτός είναι ένας υγιής λόγος να αρνούνται να συναντήσουν έναν «ειδικό» που βρίσκεται εξορισμού σε μια θέση ανώτερη. Προτιμώ τον όρο επαγγελματίας ψυχικής υγείας.