Καλλιρρόη Παρρέν: Η πρώτη ελληνίδα δημοσιογράφος και φεμινίστρια - Οραματίστηκε την τέλεια (χειραφετημένη) γυναίκα

Ο Κωστής Παλαμάς της είχε αφιερώσει ποίημα, ο Ξενόπουλος την είχε χαρακτηρίσει ως “η μεγάλη μορφή του υγιούς φεμινισμού”. Στην ιστορία γράφτηκε ως η πρώτη Ελληνίδα δημοσιογράφος και εκδότρια, η τολμηρή πρωτοπόρος, που θεμελίωσε τον αγώνα για τα δικαιώματα των Ελληνίδων, το φωτεινό πνεύμα πίσω από το γυναικείο κίνημα. Η Καλλιρρόη Παρρέν έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα, στις 15 Ιανουαρίου του 1940, πλήρης αγώνων και ευτυχής για τη σπορά που άφησε πίσω της, εκφράζοντας λίγο πριν το τέλος, τη βεβαιότητα ότι θα οδηγήσει στη δημιουργία “της τέλειας γυναίκας του αύριο”.

Καλλιρρόη Παρρέν - Η ιστορία της πρώτης ελληνίδας φεμινίστριας

Μια Αρσακειάς με πόθο να γράψει

Γεννημένη το 1861 στα Πλατάνια της επαρχίας Ρεθύμνου, μεγάλωσε στον Πειραιά, όπου ο πατέρας της εγκατέστησε την οικογένεια του από το 1866. Το 1878 αποφοίτησε με άριστα από το Αρσάκειο κι όπως συνέβαινε με τις περισσότερες δασκάλες της εποχής, πήγε στην Οδησσό για να δουλέψει στο Ροδοκανάκειο Παρθεναγωγείο τής Ελληνικής Κοινότητας και αργότερα στην Αδριανούπολη, όπου εργάστηκε στο Ζάππειο Παρθεναγωγείο.

UPDATE

Γυναίκες "ανακούφισης" - Η συγκλονιστική ιστορία των κοριτσιών της Νότιας Κορέας που εξαναγκάστηκαν σε πορνεία από Ιάπωνες στρατιώτες

Ο γάμος της με τον γαλλοαγγλικής καταγωγής δημοσιογράφο από την Κωνσταντινούπολη, Ιωάννη Παρρέν, μετέπειτα ιδρυτή και διευθυντή τού Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων, τη βοήθησε να έρθει σε επαφή με σπουδαίες προσωπικότητες της εποχής, ανθρώπους του πνεύματος, εκδότες, δημοσιογράφους, λόγιους. Τροφοδότησε το πάθος της για πνευματική εξέλιξη κι όπως είχε δηλώσει, ξύπνησε μέσα της την επιθυμία να γράψει και να μοιραστεί: “Παρακολουθούσα τας συζητήσεις των δημοσιογράφων και σιγά σιγά εξύπνησε μέσα μου και πάλιν ο πόθος να γράψω, όπως αυτοί, όχι μόνον για τον εαυτόν μου αλλά και για τους άλλους”.

Η “Εφημερίς των κυρίων” και τα μηνύματα της

Και κάπως έτσι, σε μια εποχή, στην οποία οι γυναίκες δεν είχαν τα πλέον αυτονόητα σήμερα δικαιώματα, το 1887, η Καλλιρρόη Παρρέν προχωρά στην έκδοση της πρώτης εβδομαδιαίας εφημερίδας, που γράφεται κυρίως από γυναίκες, κι είναι εξ ολοκλήρου αφιερωμένη σε αυτές, όπως φανερώνει και ο τίτλος της, “Εφημερίς των Κυριών”.

Στην εποχή του, το πρωτοποριακό εγχείρημα γνωρίζει ανταπόκριση αλλά και γίνεται αντικείμενο χλευασμού. Το περιεχόμενο του είναι κυρίως πνευματικό – φεμινιστικό κι ο στόχος του να μεταδώσει μηνύματα υπέρ της μόρφωσης και της χειραφέτησης της γυναίκας και ταυτόχρονα να λειτουργήσει ως κέντρο συντονισμού των διεκδικήσεων των γυναικών για τα δικαιώματα στην εκπαίδευση, για την ίδρυση κυριακάτικων σχολείων για γυναίκες κατώτερων κοινωνικών τάξεων, για τη συμμετοχή σε συνέδρια και φιλανθρωπικές δραστηριότητες (σε Ελλάδα και εξωτερικό, όπου η Παρρέν ταξίδευε κι ύστερα μετέφερε τις εμπειρίες της στις αναγνώστριες).

Στην εφημερίδα δημοσιεύονταν επίσης κείμενα πολλών Ελληνίδων συγγραφέων και ποιητριών, καθώς και έργα γνωστών Ελλήνων συγγραφέων και ποιητών (Ξενόπουλος, Καρκαβίτσας, Παλαμάς).

Χλευασμός και άλλες αντιδράσεις

Η “Εφημερίς των Κυριών” και η δημιουργός της ξεσήκωσαν πολλαπλές αντιδράσεις, κατηγορήθηκαν μέχρι και ότι στρέφουν τις γυναίκες στην πορνεία. Δεν έλειψαν, βεβαίως, κι εκείνοι που την περιγέλασαν, μεταξύ των οποίων ήταν και λόγιοι της εποχής, όπως ο Εμμανουήλ Ροΐδης, ο οποίος σε κριτική του με τίτλο “Αι γράφουσαι Ελληνίδες” (στην εφημερίδα "Ακρόπολις” το 1896) είχε επικαλεστεί την άποψη του αναρχικού πολιτικού και συγγραφέα, Πιερ Ζοζέφ Προυντόν, σύμφωνα με την οποία οι γυναίκες θα έπρεπε να περιοριστούν σε ρόλους νοικοκυράς ή εταίρας.

Στον αντίποδα, ο Γρηγόριος Ξενόπουλος έγραψε στην Παρρέν: “Η συντροφιά σου είναι πολύτιμη. Το ήθος σου, η τόλμη σου και η γραφή σου θαύμα. Εύγε σου, δέσποινα τής φιλαλληλίας και τής προόδου. Στηρίζω τους αγώνες σου, των γυναικών τους αγώνες, με όλη μου τη δύναμη...”.

Από το 1908, η “Εφημερίς των Κυριών” κυκλοφορούσε ως δεκαπενθήμερο εγκυκλοπαιδικό περιοδικό, ενώ η κυκλοφορία της που διήρκησε συνολικά τρεις δεκαετίες διακόπηκε οριστικά στα τέλη του 1917, όταν η Καλλιρρόη Παρρέν εκτοπίζεται στην Ύδρα λόγω των φιλοβασιλικών της πεποιθήσεων.

Η δράση της δεν περιορίστηκε στην έκδοση της εφημερίδας. Πολυγραφότατη, με άριστη γνώση της ελληνικής γλώσσας, άφησε πίσω της ένα πλούσιο συγγραφικό έργο (“Ιστορία της γυναικός” σε τρεις τόμους, “Η χειραφετημένη”, “Το νέον συμβόλαιον”). Τα γραπτά της ενέπνευσαν αυτοπεποίθηση σε πολλές γυναίκες, ενώ επηρέασαν θετικά και τις απόψεις πολλών αντρών.

Συγγραφική και φιλανθρωπική δράση

Το πρωτοποριακό έργο της, όμως, δεν τελειώνει στις σελίδες άρθρων και βιβλίων. Το 1890 ίδρυσε τη “Σχολή τής Κυριακής, απόρων γυναικών και κορασίων”, όπου πολλές εργάτριες και υπηρέτριες μάθαιναν γραφή και ανάγνωση. Το 1895 ίδρυσε το “Άσυλο τής Αγίας Αικατερίνης” για την προστασία των ανύπαντρων μητέρων, το 1896 την “Ένωση των Ελληνίδων” και το “Άσυλο των Ανιάτων”, το 1898 τον “Πατριωτικό Σύνδεσμο”...

Βλέποντας πως ο καλύτερος τρόπος για την προστασία της ελληνικής ταυτότητας είναι η διατήρηση της παράδοσης, το 1911 ίδρυσε το περίφημο “Λύκειο των Ελληνίδων”, το οποίο ξεκίνησε την καταγραφή και τη διδασκαλία παραδοσιακών ελληνικών χορών.

Η αμφισβήτηση και η ιστορική δικαίωση

Η Καλλιρρόη Παρρέν αγωνίστηκε κατά τής αμάθειας και των προλήψεων, θέτοντας τα θεμέλια ενός φεμινισμού που βαδίζει βήμα βήμα, καταρρίπτοντας μία μία παγιωμένες αντιλήψεις της εποχής. Δεν αμφισβήτησε τη γυναικεία φύση, αλλά πάτησε σε αυτήν για να διεκδικήσει αυτά που ως γυναίκα δικαιούται.

Έθεσε ως προτεραιότητα την εκπαίδευση των γυναικών, θεωρώντας πως η εξασφάλιση παιδείας και εργασίας είναι το πρώτο βήμα στην πορεία της χειραφέτησης, φροντίζοντας να μην αμφισβητήσει βαθιά ριζωμένα, παραδοσιακά πρότυπα. Χαρακτηριστικό, μάλιστα, είναι ότι στην “Εφημερίδα των Κυριών”, υπήρχε σταθερή στήλη, που έδινε οδηγίες μαγειρικής, ραπτικής και καλής συμπεριφοράς.

Κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, κάποιες από τις νεοϊδρυθείσες γυναικείες οργανώσεις έκριναν τη στάση της μετριοπαθή, της άσκησαν κριτική για συντηρητισμό στον αγώνα για τη γυναικεία χειραφέτηση.

Όμως η Παρρέν ήταν ουσιαστικά αυτή που δίδαξε στην ελληνική κοινωνία τι σημαίνει γυναικεία χειραφέτηση, θέτοντας τα θεμέλια κι αφήνοντας την ιδέα να ωριμάσει. Δεν πρόλαβε να ζήσει την κατοχύρωση των πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών, όμως σε διοργανώσεις όπως το Δεύτερο Συνέδριο Γυναικών, που έγινε στην Ελλάδα το 1921, πρόλαβε να θέσει τις ρίζες ενός σπόρου που επρόκειτο να ανθίσει.

Μισό αιώνα μετά τον θάνατο της, η Ακαδημία Αθηνών και ο Δήμος Αθηναίων τοποθέτησαν το 1992 προτομή της στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών, αποδίδοντας φόρο τιμής στη μνήμη της πρώτης Ελληνίδας φεμινίστριας, που σε μια εποχή άγνοιας και συντηρητισμού κατάφερε να ξεκινήσει το όνειρο για την τέλεια γυναίκα του αύριο...