Οι γονείς διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο χτίσιμο υγιεινών διατροφικών συνηθειών στα παιδιά. Επιπλέον, μπορούν να συμβάλουν στην πρόληψη μίας προβληματικής σχέσης με το φαγητό, αλλά και την ενίσχυση μίας θετικής εικόνας σώματος του παιδιού τους.
Μαθαίνουμε στα παιδιά υγιεινές συνήθειες που υιοθετούμε και εμείς
Οι υγιεινές διατροφικές συνήθειες που περιλαμβάνουν ποικιλία και ισορροπημένη πρόσληψη διαφορετικών τροφών από το παιδί, συμβάλλουν στην ανάπτυξη, την υγεία και το αίσθημα ευεξίας ενός ατόμου. Η εισαγωγή υγιεινών και ποικίλων τροφών στο διαιτολόγιο του παιδιού, από τα πρώτα χρόνια της ζωής του, το βοηθά ώστε να είναι εξοικειωμένο με διάφορες γεύσεις, υφές και τροφές, με διαφορετική θρεπτική αξία.
Έπειτα, η ενθάρρυνση της σωματικής άσκησης, του φυσικού παιχνιδιού και ενεργητικών δραστηριοτήτων, ανάλογα και με τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα των παιδιών/εφήβων, είναι πολύτιμα για τη διατήρηση μίας καλής ισορροπίας μεταξύ άσκησης και προσλαμβανόμενης τροφής και για την καλύτερη φροντίδα του σώματος.
Οι παραπάνω συνήθειες, όταν είναι σταθερά ενταγμένες και στο πρόγραμμα των γονέων, καθοδηγούν αποτελεσματικότερα τα παιδιά να συμπεριφερθούν ανάλογα, αλλά κυρίως οι πράξεις κάνουν πιο συνεπή και αξιόπιστα τα λεγόμενα του γονέα και διαμορφώνουν έναν αντίστοιχο τρόπο ζωής για την οικογένεια.
Δημιουργούμε ένα ευχάριστο κλίμα γύρω από τη διαδικασία του φαγητού
Τα γεύματα με όλη την οικογένεια μαζί είναι σημαντικά. Επιπρόσθετα, είναι βοηθητική η ύπαρξη μίας ζεστής και φιλικής ατμόσφαιρας στα οικογενειακά γεύματα, τα οποία μπορεί να αποτελέσουν μία καλή ευκαιρία για σύνδεση και επικοινωνία μεταξύ των μελών. Η έγερση θετικών συναισθημάτων κατά τη διαδικασία πιθανόν να εκφράζεται και στη σχέση του παιδιού με το φαγητό.
Επιπλέον, η μαγειρική και η προετοιμασία του φαγητού μπορεί να αποτελέσουν μια μορφή «παιχνιδιού» για τα παιδιά. Σε αυτή την ευχάριστη διαδικασία τα πιο μικρά παιδιά μπορούν να έρθουν σε επαφή με υλικά και τροφές που δεν γνωρίζουν, να διερευνήσουν και να συνδυάσουν γεύσεις. Καθώς μάλιστα μαγειρεύουμε ή ετοιμάζουμε με τα παιδιά ένα γεύμα, τα βοηθάμε να αναπτύξουν δεξιότητες προετοιμασίας ενός φαγητού ή σνακ, ώστε να είναι σε θέση να επιλέγουν και μόνα κάτι πιο υγιεινό, συγκριτικά με τις έτοιμες, επεξεργασμένες τροφές. Βεβαίως, προσέχουμε ώστε τα παιδιά να αναλαμβάνουν κατάλληλες για την ηλικία τους πρωτοβουλίες και δεν εκθέτουμε το παιδί σε κάποιο κίνδυνο, όπως την αυτόνομη χρήση ηλεκτρικής κουζίνας.
Αποφεύγουμε την άσκηση πίεσης σε θέματα φαγητού
Είναι σημαντικό από μικρή ηλικία να μην ασκείται στα παιδιά πίεση σε σχέση με το φαγητό. Για παράδειγμα, για να φάνε όλο το περιεχόμενο του πιάτου τους ή να φάνε με περιορισμούς στην ποσότητα ή με την καθιέρωση «απαγορευμένων τροφών» (εκτός βέβαια από περιπτώσεις που συντρέχει κάποιος λόγος υγείας ή πρόκειται για οδηγία ειδικού). Κάθε μορφή πίεσης σε ένα παιδί μπορεί να έχει τα αντίθετα, από τα επιθυμητά, αποτελέσματα. Αντιθέτως, καλό είναι να δίνεται σημασία στις προτιμήσεις του και στο αν το παιδί νιώθει χορτασμένο ή πεινασμένο, ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο και την ικανότητά του να αισθάνεται, να καταλαβαίνει και να εμπιστεύεται το σώμα του και φυσικά να αυτο-ρυθμίζεται. Ακόμη, θα πρέπει να αποφεύγονται οι διαχωρισμοί των τροφών σε καλές και κακές, καθώς όλα τα φαγητά μπορούν να συμπεριληφθούν σε μία υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή που συνδυάζει ποικιλία τροφών στην κατάλληλη ποσότητα. Επίσης, οι δίαιτες με στόχο την απώλεια βάρους δεν είναι κάτι που αρμόζει στην παιδική ή εφηβική ηλικία, και σίγουρα όχι χωρίς τη συμβολή των κατάλληλων ειδικών.
Προωθούμε τον διάλογο και την ανοιχτή επικοινωνία
Συζητάμε χωρίς επικρίσεις και απόλυτους όρους για τη σημασία της καλής υγείας, για τις υγιεινές διατροφικές συνήθειες και για τη σημασία της φροντίδας του σώματος. Συζητήσεις για τη συμβολή της τροφής στη σωματική και γνωστική ανάπτυξη του παιδιού, αλλά και στο σχηματισμό ενός δυνατού ανοσοποιητικού συστήματος και στη διεκπεραίωση της καθημερινότητας, μπορεί να δώσει σημαντικές πληροφορίες στο παιδί, αν αποφεύγονται υπερβολικές νουθεσίες και συνεχείς επαναλήψεις.
Επιπλέον, ιδιαίτερα με μεγαλύτερα παιδιά και εφήβους, είναι χρήσιμες οι συζητήσεις για τα μηνύματα που μεταδίδονται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και την τηλεόραση, καθώς και για στερεότυπα που κυριαρχούν στην κοινωνία για το σώμα, την εμφάνιση και το βάρος. Θέτουμε σε ρεαλιστικά πλαίσια υπερβολικές ανησυχίες ή προσδοκίες που μπορεί να δημιουργούνται για τη σωματική εικόνα ενός ατόμου, καθώς τα παιδιά ή οι έφηβοι μπορεί να μην είναι αρκετά ώριμοι να αξιολογήσουν κάθε πληροφορία. Αξιολογούμε μια πιθανή αρνητική επίδραση στη διάθεση του παιδιού και τα βοηθάμε να αναπτύξουν μία δυναμική αντιμετώπιση τέτοιων σχολίων ή καταστάσεων που μπορεί να τα φέρνουν σε αμηχανία σε σχέση με την εικόνα του σώματός τους.
Ενισχύουμε την αυτοεκτίμηση του παιδιού
Συχνά η σχέση με το φαγητό δεν επηρεάζεται από την τροφή καθεαυτή, αλλά από τα συναισθήματα του ατόμου για τον εαυτό και τους άλλους, επομένως είναι σημαντική η γενικότερη στάση του γονέα προς το παιδί.
Η αποδοχή του παιδιού χωρίς όρους και η αποφυγή κριτικής ή συγκρίσεων με άλλους είναι σημαντικά σημεία για την ενίσχυση μίας θετικής εικόνας εαυτού. Επίσης, η αναγνώριση και η επιβράβευση των θετικών χαρακτηριστικών στην προσωπικότητα, τη συμπεριφορά, τις κοινωνικές σχέσεις, πέρα από τη σωματική εμφάνιση, ενισχύουν τη θετική εικόνα του για τον εαυτό του και δίνουν το μήνυμα πως η σωματική εμφάνιση δεν είναι το μόνο και κυρίαρχο χαρακτηριστικό που μας κάνει ξεχωριστούς, και επομένως, δεν μπορεί να καθορίζει αποκλειστικά την εικόνα που έχει κανείς για τον εαυτό του ή οι άλλοι για αυτόν/αυτήν. Υπενθυμίζουμε επίσης στα παιδιά ότι οι άνθρωποι αναπτύσσονται και αλλάζουν και φυσικά δεν είναι όλοι ίδιοι ως προς το μέγεθος, το βάρος, το σχήμα, και μάλιστα πως η διαφορετικότητα είναι αποδεκτή.
Έπειτα, η ενθάρρυνση των προσπαθειών και των πρωτοβουλιών για αυτονομία, η έκφραση εμπιστοσύνης και η ενίσχυση κάθε προσπάθειας, της ατομικής έκφρασης και της έκφρασης άποψης σε θέματα που τον/την αφορούν, ο σεβασμός στην ατομικότητα με τα κατάλληλα όρια που θα το προστατεύσουν από κινδύνους, έχουν μεγάλη σημασία, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της εφηβείας.
Καλλιεργούμε τον σεβασμό στη διαφορετικότητα κάθε ατόμου
Δεν αρκεί η ενίσχυση του παιδιού με θετικά σχόλια για το ίδιο. Οι γονείς χρειάζεται επίσης να αποφεύγουν επικριτικά σχόλια και να εκφράζουν γνήσια αποδοχή για την σωματική εικόνα των ίδιων, αλλά και άλλων ανθρώπων. Τα παιδιά παρατηρούν τα πάντα και μπορεί να αμφισβητούν αν και το δικό τους σώμα είναι εντάξει μπροστά σε κάποιο αρνητικό σχόλιο για τη σωματική εμφάνιση κάποιου άλλου.
Φαίη Παπαγεωργίου, Ψυχολόγος, Χειριστής Γραμμής ΕΛΙΖΑ 10454
Ενδεικτική βιβλιογραφία
American Psychological Association (2010). Tips for Acting Boldly to Change Diet and Exercise for Kids.
Χαρίλα Ντιάνα (2019). Αγαπώ το σώμα μου αγαπώ τον εαυτό μου. Εκπαιδευτικό πρόγραμμα αυτοεκτίμησης και θετικής εικόνας σώματος. Εκδόσεις Πεδίο.
Kathryn B. Pieper (2021). Helping kids develop a healthy relationship with food – and warning signs for eating disorders.
Ακολουθήστε το jenny.gr στο google news και μάθετε τα πάντα γύρω από τη διατροφή, τη γυμναστική, το σεξ και την ψυχική υγεία.
