«Αναπηρία είναι αυτό που συμβαίνει στους άλλους ενώ εμείς πίνουμε καφέ»: Η συνιδρύτρια της Black Light, Χρυσέλλα Λαγαρία στο #jennygr

Έχεις παρατηρήσει ποτέ τον δρόμο καθώς περπατάς; Σχεδόν κάθε βήμα έχει κι ένα εμπόδιο. Απότομες λακκούβες, καθιζήσεις, ρωγμές, αυλακώσεις. Για πρώτη φορά περπάτησα χωρίς βιασύνη, έχοντας την προσοχή μου στραμμένη μόνο στο έδαφος. Λίγα λεπτά ήταν αρκετά για να «ψηλαφίσω» όλη την ατέλεια του ελληνικού οδικού δικτύου σε μία από τις κεντρικότερες λεωφόρους της Αθήνας. Η συνάντησή μου με τη Χρυσέλλα έγινε ακριβώς εκεί και με βοήθησε να κάνω την παραπάνω άβολη διαπίστωση.

Η Χρυσέλλα Λαγαρία είναι τυφλή από τη γέννησή της εξαιτίας μιας βλάβης στο οπτικό νεύρο. Υπήρξε ξεναγός στο εκπληκτικό Dialogue in The Dark και σήμερα είναι συνιδρύτρια της Black Light, μιας επιχείρησης που δημιουργήθηκε από ανθρώπους με αναπηρία όρασης και με σκοπό την ένταξη και την αλληλεπίδραση των ατόμων με μερική ή ολική απώλεια της συγκεκριμένης αίσθησης, σε όλους τους τομείς της καθημερινότητας, από τον κοινωνικό μέχρι τον επαγγελματικό.

Photo Credits: Δώρα Δημητρίου

Πολύς κόσμος πιστεύει σύμφωνα με την ίδια, πως τα ΑμεΑ χρειάζονται τον θαυμασμό για ό, τι κάνουν, (ακόμα και για τα πιο απλά). Από τα πρώτα λεπτά της συζήτησής μας σπεύδει να διαχωρίσει τα πράγματα.

«Νιώθουμε αμήχανα απέναντί τους επειδή στο βάθος νιώθουμε άβολα εμείς. Ο θαυμασμός είναι οίκτος από την αντίθετη πλευρά, με τα ίδια αποτελέσματα»

Photo Credits: Δώρα Δημητρίου

Όποιος πρόλαβε να βιώσει την εμπειρία του Dialogue in the Dark, γνωρίζει ότι στηρίζεται σε μια απλή αλλά εξαιρετική ιδέα. Τυφλοί ξεναγοί καθοδηγούν τους επισκέπτες σε ειδικά διαμορφωμένες αίθουσες, βυθισμένες στο απόλυτο σκοτάδι, όπου οι μυρωδιές, ο ήχος, η θερμοκρασία και οι υφές μεταφέρουν xαρακτηριστικά από το καθημερινό περιβάλλον. Στην ουσία, δημιουργείται μια αντιστροφή ρόλων: οι βλέποντες αποκόβονται από το οικείο περιβάλλον τους, ενώ οι τυφλοί ξεναγοί τούς παρέχουν ασφάλεια και αίσθηση του προσανατολισμού.

«Η ίδρυση της Black Light έχει τις ρίζες της, στο διαδραστικό δρώμενο Dialogue in The Dark, στο οποίο οι περισσότεροι από εμάς εργαζόμασταν ως ξεναγοί για αρκετά χρόνια. Το 2017, με το κλείσιμο του θεάτρου Badminton που μας φιλοξενούσε, ξεκίνησε το ταξίδι μας προς την επιχειρηματικότητα, που στην πράξη άρχισε να υλοποιείται μερικούς μήνες αργότερα», διευκρινίζει η Χρυσέλλα.

«Η κοινωνία μας δυσκολεύεται να αφομοιώσει το γεγονός πως δεν χρειάζεται να είμαστε όλοι ίδιοι για να "της χωράμε"»

Photo Credits: Δώρα Δημητρίου

Πώς νιώσατε όταν χρειάστηκε να καθοδηγήσετε εσείς τον κόσμο για να μπορέσει να κινηθεί άνετα μες στο σκοτάδι; Πώς θα χαρακτηρίζατε τη συνολική εμπειρία;

Η εμπειρία του Dialogue in the Dark εκφράζεται με μία λέξη. ΜΟΝΑΔΙΚΗ!

Συχνά βλέπουμε περιοδικές δράσεις ευαισθητοποίησης ως προς την οπτική αναπηρία που περιλαμβάνουν κλείσιμο των ματιών και περπάτημα σε κάποιο δύσκολο σημείο της πόλης. Το Dialogue in the Dark λοιπόν καινοτομεί καθώς δεν κλείνει σε κανέναν τα μάτια, αντίθετα διαμορφώνει το περιβάλλον ώστε να μην μπορεί κανείς να δει για 1 ώρα, δημιουργώντας ταυτόχρονα ένα περιβάλλον ασφαλούς πρόκλησης, γιατί αυτό που θέλαμε να περάσουμε ως ξεναγοί δεν ήταν μόνο η δυσκολία και η διαφορετική προσέγγιση, αλλά πώς μπορείς να είσαι ο ίδιος άνθρωπος με τα στοιχεία του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς σου μέσα σε αυτό!

Οι άνθρωποι που το επισκέφθηκαν, επιστρέφουν με τηλέφωνα και στο inbox της σελίδας μετά από χρόνια. Έζησα πολλές δυνατές στιγμές κατά τη διάρκεια των ξεναγήσεων, ιδίως με τα παιδιά. Η πιο δυνατή όμως, τελικά ήρθε (μόλις) 2 περίπου μήνες πριν, από ένα κορίτσι που μας έψαξε μια Κυριακή απόγευμα, διερωτώμενη αν λειτουργούμε ακόμα! Στην κουβέντα που μας προέκυψε στο Facebook, έμαθα πως είχε έρθει ως μαθήτρια Γ' Γυμνασίου και τώρα ήθελε να κάνει μια ξενάγηση ξανά με τις συμφοιτήτριες της… «μεγαλώσαμε με όσα μας μάθατε για την αναπηρία», μου είπε και εγώ ένιωσα να ψηλώνω λίγο και αναλογίστηκα (ακόμη μια φορά στη ζωή μου) πόση ευθύνη κρύβει η κάθε πράξη μας…

Επιστρέφοντας στην τωρινή πρωτοβουλία της Black Light, πόσο εύκολη ή δύσκολη ήταν η υλοποίησή της; Όπως εξηγεί: «Τυφλοί επιχειρηματίες, μοιάζει κάπως σαν ανέκδοτο για το μεγαλύτερο κομμάτι των ανθρώπων/ τίποτα δεν ήταν εύκολο στην αρχή. Χρειάστηκε να εκπαιδευτούμε σε πολλά καινούργια για εμάς πεδία, να βρούμε ανθρώπους να μας εμπιστευθούν και να πιστέψουν στο όραμά μας για μια κοινωνία ανοιχτή σε όλους. Είμαστε τυχεροί που μπορούμε να πούμε πως έχοντας μια ξεκάθαρη ιδέα, στόχους και τρόπους υλοποίησης, αλλά κι ένα επίσης συγκεκριμένο όραμα πίσω από αυτήν, συναντήσαμε από την αρχή της διαδρομής μας στην επιχειρηματικότητα, ανθρώπους που μας κατηύθυναν σωστά ως προς τα ζητήματα, στα οποία έπρεπε να εστιάσουμε. Ευτυχώς, ξεκινήσαμε πριν την έλευση της πανδημίας, δεν μπορώ ούτε να διανοηθώ πώς θα ήταν τώρα η αρχή…».

«Μια κοινωνία που μας χωράει όλους». Αυτή είναι η φιλοσοφία της Black Light. Πόσο εύκολο είναι αυτό για την ελληνική κοινωνία;

Αν ήταν εύκολο, δε θα χρειαζόμασταν εμείς και όσοι/ ες παλεύουν από τη δική τους σκοπιά για την ισότητα σε ζητήματα από τα πιο απλά ως τα πιο σύνθετα. Η κοινωνία μας δυσκολεύεται να αφομοιώσει το γεγονός πως δεν χρειάζεται να είμαστε όλοι ίδιοι για να «της χωράμε» και αυτό το βλέπουμε δυστυχώς συχνά με όσα συμβαίνουν σε ανθρώπους που παρεκκλίνουν απ' τον μέσο όρο λόγω εμφάνισης/ σωματικού βάρους/ σεξουαλικής ταυτότητας κλπ. Με την αναπηρία της όρασης είναι (ίσως) ακόμα δυσκολότερα τα πράγματα. Δεν πρόκειται απλώς για την άρνηση μας να ενσωματώσουμε τα τυφλά άτομα στην εργασία/ τις καθημερινές δραστηριότητες κοκ, έχουμε πλήρη άγνοια για τη συνθήκη της απώλειας της όρασης, λες και αν μάθουμε και εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας, θα έρθει μετά κάποιος να αφαιρέσει και τη δική μας όραση.

Στη Black Light δημιουργούμε γέφυρες ανάμεσα σε ανθρώπους, τυφλούς και βλέποντες για να φτιάξουμε έναν κόσμο περισσότερο συμπεριληπτικό για όλους

Photo Credits: Δώρα Δημητρίου

Ποιες υπηρεσίες προσφέρετε στα άτομα με μερική ή ολική απώλεια όρασης μέσα από την επιχείρησή σας;

Οι υπηρεσίες μας στοχεύουν στην εκπαίδευση επαγγελματιών, προερχόμενων από διάφορους κλάδους πχ (retail/εστίαση/ χώρους πολιτισμού) έτσι ώστε να μάθουν τους σωστούς τρόπους εξυπηρέτησης/ προσέγγισης/ συνοδείας των τυφλών ατόμων. Είμαστε οι πρώτοι στην Ελλάδα που το κάναμε αυτό δομημένα Οι ίδιοι οι άνθρωποι με μερική ή ολική απώλεια όρασης, επωφελούνται από αυτή την αλλαγή με την καθημερινότητα τους/ μας να γίνεται ευκολότερη, και να μπορούν να αναπτυχθούν σχέσεις εμπιστοσύνης και ασφάλειας όταν πχ κάποιος/ α ξέρει πως μπαίνοντας σε ένα κατάστημα ο/ η υπάλληλος θα γνωρίζει πώς να τον/ ην προσεγγίσει, να τον/ ην συνοδεύσει, πώς να περιγράψει προϊόντα κλπ.

Πιο συγκεκριμένα οι τρέχουσες υπηρεσίες μας είναι:

• Εκπαιδευτικά Σεμινάρια με θέμα την εξυπηρέτηση τυφλών πελατών, δια ζώσης και διαδικτυακά
• Workshops σε corporate περιβάλλοντα
• Συμβουλευτικές υπηρεσίες για ιστοσελίδες και e-shop σε ό,τι αφορά την προσβασιμότητα για χρήστες με μερική ή ολική απώλεια όρασης
• Οργανωμένο και εγκεκριμένο από το Υπουργείο Παιδείας πρόγραμμα επισκέψεων σε σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, με δράσεις εξοικείωσης των μαθητών με την αναπηρία της όρασης
• Tailor Made σχεδιασμός προγραμμάτων για πολιτιστικούς χώρους

Ποια είναι η δική σας προσωπική ιστορία; Υπάρχουν αντιξοότητες μες στην καθημερινότητα, και αν ναι, ποιον τρόπο έχετε βρει να τις καταπολεμάτε;

Το καλοκαίρι που μας πέρασε, έκλεισα τα 40, γεννήθηκα στην Αθήνα και είμαι τυφλή από τη γέννησή μου εξαιτίας μιας βλάβης στο οπτικό νεύρο. Σπούδασα ψυχολογία αλλά από μικρή ήξερα πως θέλω να ασχοληθώ με κάτι που να βελτιώσει τις συνθήκες της διαβίωσης των τυφλών ατόμων.

Υπάρχουν πολλά ζητήματα που σε μικρότερη ηλικία και εγώ δεν κατανοούσα πως εμφανίζονται ως προβλήματα, όχι απαραίτητα με αφετηρία την τύφλωση, αλλά επειδή δεν είναι σε πολλά κομμάτια του το περιβάλλον μας, φτιαγμένο για τυφλά άτομα.

Αντιξοότητες φυσικά λοιπόν υπάρχουν, πολλά όμως από τα ζητήματα τα οποία συχνά θεωρούνται ως δυσκολίες, είναι ρουτίνες της καθημερινότητας πλέον. Η μετακίνηση στους δρόμους κρύβει συχνές εκπλήξεις, στις δημόσιες υπηρεσίες παίζω/ παίζουμε συχνά λόττο σχετικά με το πόση εξοικείωση θα συναντήσουμε. Μπαίνοντας σε ένα κατάστημα, στην ουσία κάνω "mini" εκπαίδευση, σχεδόν κάθε φορά.

Με αφορμή όμως την Covid-19, νομίζω όλοι/ ες μάθαμε πως ανά πάσα στιγμή μπορεί να βρεθούμε σε πρωτόγνωρες συνθήκες και καλούμαστε με τις εφεδρείες μας ο καθένας και η καθεμιά να ανταποκριθούμε. Εγώ αγαπώ την αστεία πλευρά των πραγμάτων, γελάω πρώτα από όλα με τις δικές μου γκάφες και είμαι τυχερή να ζω και να προσπαθώ και εγώ να δημιουργώ περιβάλλοντα αγάπης και κοινών πεποιθήσεων για όσα θεωρώ σημαντικά. Δεν δουλεύει σε όλους το ίδιο αυτή η συνταγή όμως. Πρέπει να φτιάξουμε κοινωνίες που θα μας υπολογίζουν όλους, αυτούς που ζουν καλά κι αυτούς που ζουν λιγότερο καλά!

Photo Credits: Δώρα Δημητρίου

Αισθάνεστε ότι κάποια από τις αισθήσεις σας είναι περισσότερο ανεπτυγμένη συγκριτικά με τις υπόλοιπες;

Όπως εξηγώ συχνά, υπάρχουν άνθρωποι γυμνασμένοι και άνθρωποι εντελώς αγύμναστοι, όπως εγώ! Τους ίδιους μύες έχουμε, όταν χρειάζεται όμως εγώ να κάνω μια άσκηση σωματική παραπάνω, οι δικοί μου αντιδρούν στην ξαφνική ενεργοποίηση, ενώ των γυμνασμένων όχι. Έτσι λοιπόν κι εγώ ούτε ακούω, ούτε οσφραίνομαι, ούτε αγγίζω διαφορετικά, απλά όλα τα παραπάνω τα γυμνάζω κάθε μέρα, βασίζομαι στους ήχους, στον αέρα, στις υφές των αντικειμένων.

Ποια είναι τα πιο κυρίαρχα στερεότυπα για την αναπηρία βάσει της δικής σας εμπειρίας και πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε έναν κόσμο απαλλαγμένο οριστικά από αυτά;

{Αναπηρία είναι αυτό που συμβαίνει στους άλλους, ενώ εμείς πίνουμε καφέ και κάνουμε σχέδια για την «κανονική» ζωή μας}.

Υπάρχουν πολλές λάθος αντιλήψεις και στάσεις γύρω από την αναπηρία, με τα χρόνια όμως τείνω να πιστεύω πως η απαρχή όλων είναι αυτό το «δε μας αφορά εμάς/ δε θα συμβεί μωρέ σε εμάς, γιατί να αλλάξουμε την άποψή μας; Τα παιδιά που γεννιούνται ανάπηρα, έχουν κάποιο πρόβλημα που εμείς δεν έχουμε.

Ένα δεύτερο μεγάλο ζήτημα είναι η ίδια η λέξη «ΑΝΑΠΗΡΙΑ». Στην Ελλάδα την έχουμε ταυτίσει με κάτι αρνητικό, κάτι που δεν δουλεύει/ βοηθούν (δυστυχώς) και τα media πολύ σε αυτό.

Η αναπηρία δεν είναι κάτι καλό, ή κάτι κακό, ή κάτι που σου δίνει… υπερφυσικές ικανότητες και σε μετατρέπει σε γκουρού, είναι αυτό που είναι. Μια κατάσταση που συμβαίνει στο 15% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Photo Credits: Δώρα Δημητρίου

Σε ό,τι δε αφορά στην τυφλότητα, τα πιο κυρίαρχα στερεότυπα είναι νομίζω εκείνα της στέρησης αυτονομίας. Πολύς κόσμος θεωρεί πως είναι υπερβολικά δύσκολο να κινηθείς μόνη με ένα λευκό μπαστούνι, δύσκολο να προσανατολιστείς, δύσκολο να έχεις ανεξαρτησία.

Χρειάζεται να εξοικειωθούμε με την αναπηρία, και κυρίως κάτι που θα έπρεπε να εφαρμόζουμε και στα πάντα. Να ακούμε πριν εκφραστούμε, να παρατηρούμε, να ρωτάμε τους ίδιους τους ανθρώπους.

Τέλος, το ζήτημα της ανάγκης του θαυμασμού. Πολύς κόσμος πιστεύει πως τα ΑμεΑ χρειάζονται τον θαυμασμό για ό, τι κάνουν, (ακόμα και για τα πιο απλά). Πρέπει να τα διαχωρίσουμε. Νιώθουμε αμήχανα απέναντί τους και αυτό συμβαίνει γιατί στο βάθος νιώθουμε άβολα εμείς. Ο θαυμασμός είναι οίκτος από την αντίθετη πλευρά, με τα ίδια αποτελέσματα.

Ποιος είναι ο επόμενος στόχος της Black Light;

Οι στόχοι μας εκτείνονται τόσο στο πεδίο της εκπαίδευσης με τη δημιουργία περισσότερων εκπαιδευτικών σεμιναρίων σε καταστήματα, (ανάγκη που βλέπουμε ότι έχουν οι επιχειρήσεις) αλλά και στην εκπαίδευση μεγαλύτερου αριθμού τυφλών εκπαιδευτών που θα συμμετέχουν σε αυτές, όσο και στην επανέναρξη του Dialogue in the Dark. Είναι κάτι που βλέπουμε να αναζητά συνεχώς το κοινό που μας είχε γνωρίσει, αλλά ήταν και δικός μας, θεμελιώδης στόχος που ποτέ δε σταμάτησε να υπάρχει στον προγραμματισμό μας. Το Dialogue in the Dark είναι μια εγκατάσταση υψηλών προδιαγραφών (και κόστους) και για να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στις ιδιαίτερες απαιτήσεις που προκύπτουν, θα τρέξουμε σύντομα μια καμπάνια μέσω crowd funding όπου θα χρειαστούμε την υποστήριξη των ανθρώπων, οι οποίοι θέλουν να στηρίξουν ένα project ιδιαίτερης βαρύτητας για ολόκληρη την κοινωνία και το οποίο ταυτόχρονα θα ανοίξει πολλές θέσεις εργασίας για τυφλά άτομα.

Τι είναι αυτό που σας αρέσει στην ελληνική κοινωνία, τι είναι αυτό που σας βρίσκει αντίθετη και τι θα αλλάζατε στον τρόπο που λειτουργεί;

Αν και συχνά κατηγορούμαστε ως τεμπέληδες σαν κοινωνία και παρόλο που από τη γενιά μου και κάτω χρεωνόμαστε και αδιαφορία για πολλά ζητήματα, προσωπικά χαίρομαι να μας βλέπω να εκπαιδευόμαστε πολύ μετά το τέλος των ακαδημαϊκών χρόνων... να ταξιδεύουμε περισσότερο αν και οι συνθήκες από την αρχή της οικονομικής κρίσης δεν είναι με το μέρος μας και να είμαστε περισσότερο ανοιχτοί σε νέες κουλτούρες και πολιτισμούς. Παράλληλα, όμως, έχουμε (ως κοινωνία), μεγάλη άρνηση να δεχτούμε πως ο τρόπος, η πληροφορία που μας έδωσαν για την αναπηρία (μεταξύ άλλων) είναι απλά… λανθασμένη! Τόσο οι νέοι, όσο και οι μεγαλύτερης ηλικίας άνθρωποι στη χώρα μας έχουμε μια σχεδόν ακλόνητη προσκόλληση σε λανθασμένες αντιλήψεις γύρω από την αναπηρία και τα ανάπηρα άτομα που σε πείσμα όλων των επίσημων και ανεπίσημων αλλαγών, επιμένουμε να τα αποκαλούμε «άτομα με ειδικές ανάγκες». Συχνά διορθώνω κόσμο σε συζητήσεις ομάδων στο Facebook και είναι απίστευτο το πόση αντίδραση συναντώ και πόση σιγουριά από αυτούς/ ές που μου απαντούν ότι δεν τα λέω σωστά, εκείνοι/ ες γνωρίζουν καλύτερα κλπ.

Ποια φράση υιοθετείτε για τη ζωή;

«Είμαστε οι πράξεις μας».