Ελένη Δουνδουλάκη: Η Γενική Γραμματέας Σύγχρονου Πολιτισμού στο #jennygr

Η Ελένη Δουνδουλάκη ορίστηκε Γενική Γραμματέας Σύγχρονου Πολιτισμού τον Φεβρουάριο του 2021, σε μια ταραχώδη περίοδο για τον χώρο του πολιτισμού και έχοντας μπροστά της ένα δύσκολο και άκρως απαιτητικό έργο να φέρει εις πέρας. Μια ματιά στο βιογραφικό της, ωστόσο, φτάνει για να πείσει και τον πιο αυστηρό, καχύποπτο κριτή, πως αν κάποια έχει τα απαραίτητα εφόδια για να χειριστεί το πηδάλιο μιας τέτοιας θέσης, είναι αυτή.

Θεατρολόγος, αριστούχος διδάκτωρ και πτυχιούχος του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, είναι επίσης κάτοχος δύο μεταπτυχιακών τίτλων, από το Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και από το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Ε.Κ.Π.Α. και δύο μεταπτυχιακών πάνω στην πολιτιστική πολιτική και διαχείριση -ΜΑ in European Cultural Policy and Administration από το University of Warwick και MSc in Culture and Society από το London School of Economics and Political Science – LSE.

WHO

Λίνα Μενδώνη: «Πολιτισμός είναι τα πάντα, η σύγχρονη δημιουργία, το πώς συμπεριφερόμαστε στην καθημερινότητά μας»

Photo Credits: Μαρία Γραμματικού

Έχει εργαστεί στον χώρο του Πολιτισμού ως θεατρολόγος και σκηνογράφος καθώς και στον τομέα της παραγωγής, συμπράττοντας με τα Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, το Κ.Θ.Β.Ε., το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Ρούμελης, το Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν, το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, την ΕΡΤ κ.α. Από το 2010 ως το 2014 διατέλεσε Καλλιτεχνική Διευθύντρια του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Ρούμελης.

Έχει διδάξει στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Ε.Κ.Π.Α., έχει συμμετοχές και ανακοινώσεις σε επιστημονικά συνέδρια και ημερίδες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και αρθρογραφεί πάνω σε θέματα θεατρολογίας και πολιτιστικής διαχείρισης. Διατέλεσε μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής επί καλλιτεχνικών θεμάτων του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης ενώ υπήρξε μέλος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος. Στον χώρο της πολιτικής, έχει ασχοληθεί ενεργά με την Τοπική Αυτοδιοίκηση Α΄ και Β΄ βαθμού, έχοντας διατελέσει Δημοτική Σύμβουλος και Αντιδήμαρχος του Δήμου Ψυχικού, Δημοτική Σύμβουλος και Εντεταλμένη Σύμβουλος Πολιτισμού του Δήμου Φιλοθέης-Ψυχικού, καθώς και Περιφερειακή Σύμβουλος και Αντιπεριφερειάρχης Πολιτισμού της Περιφέρειας Αττικής.

Photo Credits: Μαρία Γραμματικού

Από τη στιγμή που αποφάσισε να συνδυάσει τον πολιτισμό με την πολιτική στην επαγγελματική της καριέρα, προσπαθεί καθημερινά να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά, με σταθερότητα και συνέπεια, απέναντι στην αποστολή που της έχει ανατεθεί. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως οι προκλήσεις και τα εμπόδια που συναντά, ειδικά ως γυναίκα, στο εργασιακό περιβάλλον της τέχνης και της πολιτικής είναι αμελητέες.

Η Ελένη Δουνδουλάκη συζήτησε μαζί μας για αυτά και άλλα μείζονα θέματα, από την επίδραση της πανδημίας στον χώρο του Πολιτισμού μέχρι την αναβάθμιση της ανώτερης καλλιτεχνικής εκπαίδευσης και την κατάλληλη αξιοποίηση των ψηφιακών πρακτικών στις τέχνες. Και, όπως θα διαπιστώσετε, είναι μια γυναίκα που δεν μασά τα λόγια της.

Ποιες είναι οι προτεραιότητες του Υπουργείου Πολιτισμού στο πεδίο του Σύγχρονου Πολιτισμού;

H Κυβέρνηση έχει αποδείξει στην πράξη τη βαρύτητα που αποδίδει στον Σύγχρονο Πολιτισμό. Η δημιουργία Γενικής Γραμματείας Σύγχρονου Πολιτισμού για να «τρέξουν» πιο αποτελεσματικά και πιο γρήγορα τα σχετικά θέματα ήταν μια στρατηγική πολιτική επιλογή. Επιλογή που επισφραγίσθηκε με τη δημιουργία και Υφυπουργείου. Στοχεύουμε να αναδείξουμε ακόμη περισσότερο τη σύγχρονη δημιουργία και τους καλλιτέχνες της χώρας μας,να ενδυναμώσουμε το ανθρώπινο δυναμικό του Πολιτισμού και να στηρίξουμετη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Επιπλέον, σκύβουμε με ιδιαίτερη φροντίδα πάνω σε χρονίζοντα προβλήματα του κλάδου,με στόχο να βρεθούν λύσεις, πάντα σε ανοιχτό διάλογο με τους φορείς. Προτεραιότητά μας είναι ο Σύγχρονος Πολιτισμός να πάρει τη θέση που του αξίζει. Αυτό κάνουμε, αυτό προσπαθούμε κάθε μέρα. Αυτό θα συνεχίσουμε να κάνουμε με όλες τις δυνάμεις μας.

Η πανδημία έφερε ισχυρό πλήγμα στον χώρο του πολιτισμού παγκοσμίως, με την Ελλάδα να μην αποτελεί εξαίρεση. Τι έκανε το Υπουργείο για να στηρίξει τον Πολιτισμό εν μέσω αυτής της πρωτοφανούς κατάστασης;

Η πανδημία αποτέλεσε μια πρωτόγνωρη εμπειρία για ολόκληρο τον πλανήτη και μας οδήγησε σε πρωτοβουλίες και δράσεις για να περιορίσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις και στον χώρο του πολιτισμού. Όπως γνωρίζετε, πολύ γρήγορα ελήφθησαν αποφάσεις για την οικονομική στήριξη των καλλιτεχνών και των εργαζόμενων στον χώρο του Πολιτισμού. Έγιναν πολύ σημαντικές κινήσεις για την ενίσχυση του Πολιτισμού μέσα σε αυτή την συνθήκη κρίσης. Επίσης, ας μην ξεχνάμε, ότι το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού αντιμετώπισε και αντιμετωπίζει και τα ζητήματα του «ανοίγματος» των δραστηριοτήτων του κλάδου εν μέσω πανδημίας με εξειδικευμένα υγειονομικά πρωτόκολλα για κάθε είδος. Μια διαδικασία που απαιτεί διαρκή παρακολούθηση και συνεχή προσαρμογή στα νέα δεδομένα.

Photo Credits: Μαρία Γραμματικού

Παράλληλα, όμως, αναπτύχθηκε ιδιαίτερα η ψηφιακή πρόσβαση στον Πολιτισμό. Αναπτύχθηκαν διαφορετικοί τρόποι για να «μεταφερθεί» ένα καλλιτεχνικό έργο στους πολίτες όπως οι livestreaming εκδηλώσεις, εξελίχθηκαν οι εικονικές ξεναγήσεις στα μουσεία κ.λπ. Οι δυνατότητες που μας έδωσε ο ψηφιακός μετασχηματισμός ήταν πολύ σημαντικές, και το Υπουργείο στήριξε τους δημιουργούς και τους πολιτιστικούς οργανισμούςμε προγράμματα και προσκλήσεις επιχορήγησης ειδικά για τον ψηφιακό πολιτισμό.

Η πανδημία ανέδειξε ακόμα περισσότερο την ανάγκη της κοινωνίας να ακολουθήσει ψηφιακές οδούς, όπως είπατε παραπάνω. Οι ψηφιακές πλατφόρμες, η άνοδος της τάσης του live streaming μεγάλων παραστάσεων κ.ο.κ. Πιστεύετε πως όλα αυτά θα παραμείνουν και θα εξελιχθούν περαιτέρω ή ήταν περιστασιακές λύσεις; Η φυσική παρουσία δεν αντικαθίσταται μεν, αλλά είναι η ψηφιοποίηση και το online περιβάλλον το αναπόφευκτο μέλλον του Πολιτισμού;

Πιστεύω ότι αυτοί οι εναλλακτικοί ή αν θέλετε οι διαφορετικοί τρόποι θα παραμείνουν και στο μέλλον. Η ψηφιακή πρόσβαση στα πολιτιστικά αγαθά είναι σημαντική και σαφώς μπορεί να εξελιχθεί περισσότερο. Θεωρώ, ότι αν γίνει σωστή διαχείριση των νέων τεχνολογιών, οι ψηφιακές πρακτικές μπορούν να λειτουργήσουν ενισχυτικά και να προσφέρουν πολλά στον Πολιτισμό. Ναι, προφανώς η φυσική παρουσία όταν για παράδειγμα παρακολουθούμε μια θεατρική παράσταση ή μια συναυλία δεν είναι κάτι που μπορεί να αντικατασταθεί αλλά είναι πραγματικά -σε πάρα πολλές περιπτώσεις- πολύ σημαντικό να έχουμε και τους ψηφιακούς διαύλους. Και τα δύο εξυπηρετούν τον σκοπό τους, άλλωστε.

Ποιος είναι ο σχεδιασμός Υπουργείου Πολιτισμού για την αξιοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης;

Η μεγαλύτερη πρόκληση που έχουμε άμεσα μπροστά μας είναι η αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Στο πρόγραμμα «Ελλάδα 2.0» που ανακοινώθηκε από τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, εξασφαλίσθηκαν για έργα που αφορούν στον Σύγχρονο Πολιτισμόκονδύλια άνω των 250 εκατ. ευρώ με ορίζοντα τετραετίας, ως προς την υλοποίησή τους. Οι προτάσεις αυτές έχουν όραμα και σαφή αναπτυξιακή διάσταση.

Τα έργα είναι πολλά. Ενδεικτικά θα αναφέρω δύο: Πρώτον, την ενίσχυση και ανάδειξη της ελληνικής χειροτεχνίας. Η χειροτεχνία, ένα μοναδικό κεφάλαιο της παράδοσης της πατρίδας μας, ιδιαίτερο σε κάθε περιοχή, μπορεί να αποτελέσει μοχλό οικονομικής ανάπτυξης και αναζωογόνησης των τοπικών κοινωνιών.

Δεύτερον, την αξιοποίηση των αρχαιολογικών χώρων και των μνημείων για τη διεξαγωγή πολιτιστικών εκδηλώσεων. Στο έργο αυτό, ο σύγχρονος πολιτισμός συναντά την πολιτιστική κληρονομιά, ένα συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας μας, με στόχο ένα αποτέλεσμα που θα είναι πολύτιμο και για την περιφερειακή πολιτιστική ανάπτυξη και για τον τουρισμό.

Στον τομέα της Καλλιτεχνικής Εκπαίδευσης, υπάρχει κάποιο σχέδιο;

Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού στοχεύει στην αναβάθμιση της ανώτερης καλλιτεχνικής εκπαίδευσης. Το θέμα αυτό, άλλωστε, αποτελεί ένα μεγάλο ζητούμενο δεκαετιών, καθώς στις Δραματικές Σχολές, στις Ανώτερες Σχολές Χορού και στα Ωδεία διαμορφώνονται οι μελλοντικοί καλλιτέχνες. Είναι, όμως, ένα σύνθετο και πολυεπίπεδο θέμα. Απαιτεί εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας, ανανέωση των προγραμμάτων σπουδών καθώς και επίλυση ζητημάτων με διυπουργική συνεργασία, ιδίως με το Υπουργείο Παιδείας. Στην κατεύθυνση αυτή, προχωράμε με προσεκτικά και σταθερά βήματα.

Photo Credits: Μαρία Γραμματικού

Σε πρακτικό επίπεδο, στο Ταμείο Ανάκαμψης, στο οποίο αναφέρθηκα πριν, έχουμε συμπεριλάβει ένα ολόκληρο σχετικό έργο. Εκεί, περιλαμβάνονται πολύ σημαντικές πρωτοβουλίες για τις οποίες έχει εξασφαλισθεί χρηματοδότηση. Για να γίνω πιο συγκεκριμένη, η ίδρυση Κρατικής Σχολής Οπτικοακουστικών Μέσων, η αναβάθμιση των υποδομών της Κρατικής Σχολής Ορχηστικής Τέχνης στην Αθήνα και του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης, η επέκταση και αναβάθμιση της υποδομής της Σχολής Μαρμαροτεχνίας στην Τήνο – μια άγνωστη στο ευρύ κοινό σχολή. Ακόμη, έχουμε προβλέψει και τη δυνατότητα αναβάθμισης και των ψηφιακών υποδομών των σχολών Καλλιτεχνικής Εκπαίδευσης.

Τι σας έκανε να αφήσετε την καλλιτεχνική πορεία σας στον πολιτισμό και να στραφείτε στην πολιτική;

Οι σπουδές μου και η επαγγελματική μου διαδρομή ήταν απόλυτα ταυτισμένες με τη μεγάλη μου αγάπη και αφοσίωση στον Πολιτισμό. Από νεαρή ηλικία, όμως, παράλληλα με την δραστηριότητά μου ως θεατρολόγος και σκηνογράφος, ασχολήθηκα ενεργά με την Τοπική Αυτοδιοίκηση και θήτευσα σε θέσεις ευθύνης. Άλλωστε, πριν αναλάβω Γενική Γραμματέας Σύγχρονου Πολιτισμού, ήμουν εν ενεργεία Αντιπεριφερειάρχης Πολιτισμού της Περιφέρειας Αττικής, της μεγαλύτερης αυτοδιοικητικής δομής της χώρας.

Καταλαβαίνετε ότι σήμερα, στη θέση που βρίσκομαι, αισθάνομαι πραγματικά μεγάλη χαρά, συνδυάζοντας την Πολιτική με τον Πολιτισμό. Και αυτό είναι κάτι που μου δίνει δύναμη για να εργάζομαι σκληρά και να προσπαθώ να είμαι κάθε μέρα χρήσιμη και αποτελεσματική στο έργο που έχω αναλάβει στο Υπουργείο.

Που έχετε συναντήσει περισσότερες προκλήσεις και εμπόδια, ως γυναίκα, στο εργασιακό περιβάλλον της τέχνης ή της πολιτικής; Τι πρέπει να αλλάξει σχετικά, και στους δύο χώρους;

Σε κάθε εργασιακό χώρο, δυστυχώς, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν ακόμη εμπόδια και ανισότητες που εκκινούν από το φύλο. Σαφέστατα και εγώ έχω αντιμετωπίσει τέτοιες δυσκολίες. Πολλές φορές χρειάστηκε να πείσω ότι μπορώ να χειριστώ κάποια θέματα, παρόλο που είχα όλα τα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα. Πολλές φορές επίσης, πρέπει να προσπαθήσω διπλά για να ακουστεί η φωνή και η άποψή μου, ιδιαίτερα σε μία ομάδα που αποτελείται από περισσότερους άνδρες.

Θεωρώ, ότι έχουν γίνει πολλά βήματα, όμως έχουμε δρόμο μπροστά μας. Και ο δρόμος δεν έχει να κάνει με το νομικό πλαίσιο, το οποίο έχει θωρακίσει την ισότητα των γυναικών εδώ και χρόνια. Έχει να κάνει κυρίως με θέματα κουλτούρας και στερεοτύπων.

Και πάνω σε αυτό θα ήθελα να σας μεταφέρω ένα διαφορετικό παράδειγμα που έχει να κάνει με τη θέση που υπηρετώ σήμερα. Είναι, άλλωστε, κάτι που συχνά συζητώ με φίλες και φίλους που μου κάνουν την ίδια ερώτηση. Και ξέρετε, είναι προσωπικό βίωμα: Στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, ως Γενική Γραμματέας κάθε μέρα δίνω μάχες για να φέρνω αποτελέσματα. Αυτή άλλωστε είναι η δουλειά μου. Όμως, ποτέ και από κανέναν εντός του Υπουργείου, δεν ετέθη ζήτημα αμφισβήτησης ή υποτίμησης για το ότι στη θέση αυτή βρίσκεται μια γυναίκα. Δεν χρειάστηκε ποτέ να δώσω αυτήν τη μάχη. Αυτό εξηγείται από δύο λόγους. Από τη μια, το γεγονός ότι στην κορυφή της πυραμίδας βρίσκεται μια γυναίκα, η Υπουργός Λίνα Μενδώνη. Από την άλλη, το γεγονός ότι οι γυναίκες έχουν δημιουργήσει «παράδοση», στο συγκεκριμένο Υπουργείο, σπάζοντας στερεότυπα εδώ και δεκαετίες. Μια ματιά στα ονόματα των πολιτικών, από όλα τα κόμματα, που έχουν υπηρετήσει ως Υπουργοί Πολιτισμού θα σας πείσει!