Μήπως ήρθε η ώρα να σταματήσουμε να μιλάμε για πτυχία σε δουλειές που δεν τα χρειάζονται;

Η αντίληψη πως μόνο τα πανεπιστημιακά πτυχία σε κάνουν περιζήτητο στην αγορά εργασίας, είναι μία από τις πιο παγιωμένες τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα. Ο υποψήφιος εργαζόμενος μαζί με τα κορνιζαρισμένα του πτυχία, πρέπει να έχει κάτι ακόμη (κι εξίσου) σημαντικό, σύμφωνα με τον μελλοντικό του εργοδότη: τουλάχιστον 15 χρόνια εμπειρίας παρόλο που ηλικιακά δεν ξεπερνά τα 30.

Δεν πρόκειται για κάποια Sci-Fi σειρά αλλά για την εργασιακή πραγματικότητα που χαρακτηρίζει πλέον αρκετές χώρες στον κόσμο και συνοδεύεται από αρκετή αδικία όταν η κατοχή οποιουδήποτε πτυχίου δίνει πλεονέκτημα στον πτυχιούχο κι όχι στον υποψήφιο που έχει τη γνώση αλλά όχι το απαιτούμενο χαρτί. Το έχουμε δει πολλές φορές να συμβαίνει στη χώρα μας.

WORKING GIRL

Η μέθοδος της Google για να βρίσκει νέα ταλέντα, δεν έχει να κάνει με πτυχία και εμπειρία

Αν κάποιος αναζητά δικηγόρους, θα απευθυνθεί σε πτυχιούχους νομικής, αν αναζητά γιατρούς, σε πτυχιούχους ιατρικής αλλά αν μια εταιρεία ψάχνει να προσλάβει έναν οδηγό, γιατί να θεωρείται δεδομένο ότι εκείνος που έχει ένα οποιοδήποτε άσχετο πτυχίο, θα πάρει τη θέση από κάποιον που τα πηγαίνει πολύ καλύτερα στην οδήγηση;

Στο εξωτερικό και ειδικά στις ΗΠΑ έχει ήδη αρχίσει ένα μεγάλο debate γι' αυτό και τώρα είναι η ώρα να αλλάξει. Εδώ και δεκαετίες, όλο και περισσότερες αγγελίες εργασίας απαιτούν να έχει ο υποψήφιος πανεπιστημιακά πτυχία. Τώρα αρχίζει δειλά- δειλά να αναγνωρίζεται ότι όλο αυτό ήταν ένα τεράστιο λάθος, σύμφωνα με εκτενές άρθρο του Vox.

Stop requiring college degrees for jobs that don’t need them https://t.co/lccdag2FEH

— Vox (@voxdotcom) March 19, 2023

Η ιστορία αναφορικά με το κυνήγι των πτυχίων ξεκινάει από τη δεκαετία του 1980. Κάπου εκεί ενσωματώθηκαν με θέρμη τα λεγόμενα "soft skills" και όλα εκείνα που μπορεί να μη χρειαστούν ποτέ για κάποια θέση. Μεταξύ του 1980- 2012 σε αρκετές προσλήψεις ήταν απαραίτητη η αυξημένη κοινωνική αλληλεπίδραση κάθε υποψηφίου, σύμφωνα με τον ειδικό ερευνητή του Harvard, David Deming. Κάπως έτσι, οι εταιρείες άρχισαν να ψάχνουν σαν τρελοί για πτυχιούχους με τετραετείς σπουδές.

Όλη αυτή η τάση αναδύθηκε έντονα την περίοδο της Παγκόσμιας Οικονομικής Ύφεσης.

Aπό τις περίπου 11.6 εκατομμύρια θέσεις εργασίας που άνοιξαν μεταξύ του 2010- 2016, οι 3 στις 4 απαιτούσαν τουλάχιστον ένα τέτοιο πτυχίο ενώ μόνο 1 στις 100 ζητούσαν πτυχίο Λυκείου ή κάτι «κατώτερο».

Όλες αυτές οι αλλαγές καταγράφηκαν σε έρευνα του 2017 από το Harvard Business School. Η έκθεση με τίτλο "Dismissed by Degrees" έδειξε ότι πάνω από το 60% των υποψήφιων εργαζομένων απορρίφθηκε εξαιτίας της ανεπάρκειας ικανοτήτων ή εμπειρίας, πολύ απλά επειδή δεν είχε κάποιον πανεπιστημιακό τίτλο. Το πιο αξιοπερίεργο όμως, είναι ότι η ίδια απαίτηση για πτυχίο δεν άλλαζε ούτε στις θέσεις πρόσληψης επιθεωρητών, οδηγών φορτηγών, υπαλλήλων, υδραυλικών.

Google's message for job candidates in a hot market who say rival companies are offering them higher pay: Prove it. https://t.co/7KWHjGLh5F

— Sarah Krouse (@bysarahkrouse) September 8, 2021

Στις θέσεις που δεν απαιτούνται συγκεκριμένες σπουδές, ποιος ο λόγος και το νόημα του πτυχίου; Από στοιχεία ερευνών προκύπτει ότι η παραγωγικότητα των εργαζομένων σε τέτοιες θέσεις χωρίς κάποιο πτυχίο είναι ίδια και ίσως περισσότερη συγκριτικά με εκείνων που έχουν έναν πανεπιστημιακό τίτλο (κι ας είναι εντελώς άσχετος με τη θέση). Οπότε, γιατί τέτοια μανία με τα πτυχία;

Η παραπάνω έκθεση λειτούργησε κάπως σαν ένα wakeup call για πολλές επιχειρήσεις αλλά ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς. Οι πρακτικές πρόσληψης αρχίζουν να διέπονται πλέον από περισσότερη ποικιλομορφία αλλά η ανάγκη για ένα ολικό reset παραμένει η ίδια.

Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι στα επόμενα 5 χρόνια περίπου 1.4 εκατομμύρια θέσεις εργασίας θα ανοίξουν για υποψήφιους που δεν έχουν κανένα απολύτως πανεπιστημιακό πτυχίο.

Ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στον δρόμο για την πολυπόθητη αλλαγή, είναι ο παγιωμένος τρόπος σκέψης που πρέπει να απομακρυνθεί από τέτοια στερεότυπα. Ένα πτυχίο δεν αποδεικνύει ότι είσαι το ιδανικό πρόσωπο για μια θέση κι αυτό για παράδειγμα το έχει υιοθετήσει ήδη σαν αντίληψη η Google, η οποία ψάχνει ταλέντα μακριά από τα πτυχία και την εμπειρία. Με προγράμματα όπως το Google Project Management Certificate, η κορυφαία εταιρεία καταργεί τον κλασικό τρόπο πρόσληψης.

Αντί λοιπόν να τσεκάρει θεωρητικά τα προσόντα τους, η εταιρεία δίνει μια γεύση στο υποψήφιο προσωπικό από ρόλους, όπως του project management για να δει πώς τα πηγαίνουν και ποιες ικανότητες έχουν ανεπτυγμένες. Με αυτόν τον τρόπο, δεν είναι ότι απλά βρίσκει τους καλύτερους project managers του κόσμου αλλά κυρίως εντοπίζει τα άτομα εκείνα με τις πιο ανεπτυγμένες ικανότητες για να πάνε την ομάδα στο επόμενο level. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση των developers όπου οι γνώσεις τους γύρω από τον προγραμματισμό τσεκάρονται με άλλους τρόπους, και σίγουρα όχι μόνο με ένα πτυχίο.

Ώρα να δούμε πώς μπορούν να απομακρυνθούν και άλλοι εργοδότες από την απαρχαιωμένη λογική που δεν εγγυάται απολύτως τίποτα για την παραγωγικότητα του εργαζομένου.