Σε γυναίκες οι οποίες νοσούν με ενδομητρίωση, προτείνεται θεραπεία είτε φαρμακευτική, είτε χειρουργική, είτε συνδυασμός και των δύο. Στις περισσότερες περιπτώσεις μάλιστα, η χειρουργική επέμβαση ενδείκνυται ως η πιο αποτελεσματική για τους πόνους και την υπογονιμότητα που προκαλούνται εξαιτίας της ενδομητρίωσης.
Σύμφωνα όμως με νέα έρευνα του Guardian, η χειρουργική επέμβαση για την ενδομητρίωση, θα μπορούσε στην πραγματικότητα να κάνει τα πράγματα χειρότερα. «Οι επαναλαμβανόμενες χειρουργικές επεμβάσεις για ενδομητρίωση θα μπορούσαν να επιδεινώσουν τα συμπτώματα του πόνου», λένε χαρακτηριστικά οι ειδικοί στην Βρετανική εφημερίδα.
Εδώ και χρόνια θεωρείται πως ο καλύτερος τρόπος για τη θεραπεία της ενδομητρίωσης, της χρόνιας φλεγμονώδους κατάστασης που επηρεάζει μία στις 10 γυναίκες παγκοσμίως, είναι η διενέργεια λαπαροσκοπικής χειρουργικής για την αφαίρεση του κατεστραμμένου ιστού από το σώμα.
Πλέον όμως οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η χειρουργική επέμβαση μπορεί να μην είναι τόσο αποτελεσματική στην ανακούφιση των συμπτωμάτων και θα μπορούσε στην πραγματικότητα να κάνει τα πράγματα χειρότερα για ορισμένους ασθενείς.
«Διαπιστώνουμε ότι οι ασθενείς δεν βελτιώνονται πάντα με τη χειρουργική επέμβαση και όσοι το κάνουν, συχνά αισθάνονται καλύτερα για πολύ μικρό χρονικό διάστημα», λέει ο Andrew Horne, καθηγητής γυναικολογίας και αναπαραγωγικών επιστημών στο MRC Center του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου.
Τι ακριβώς είναι η ενδομητρίωση;
Η ενδομητρίωση είναι μια ασθένεια κατά την οποία ο εσωτερικός ιστός της μήτρας (το ενδομήτριο) αναπτύσσεται και σε άλλες περιοχές εκτός από αυτή, δηλαδή σε σάλπιγγες, ωοθήκες, ακόμη και σε άλλα μέρη του σώματος, όπως το έντερο ή το ήπαρ. Μέχρι πρόσφατα, θεωρούνταν ασθένεια μόνο των οργάνων που βρίσκονται στη περιοχή της λεκάνης, αλλά τώρα αποδεικνύεται πως μπορεί να αναπτυχθεί και σε κάθε όργανο του σώματος.
Ο καθηγητής γυναικολογίας Andrew Horne δηλώνει ότι η ενδομητρίωση χωρίζεται σε τρία ξεχωριστά σκέλη της νόσου:
- στην επιφανειακή περιτοναϊκή ενδομητρίωση
- στην ενδομητρίωση κυστικών ωοθηκών
- στην εν βαθέως ενδομητρίωση
Το πιο έντονο σύμπτωμα της ενδομητρίωσης είναι ο πόνος κατά την διάρκεια της περιόδου και όχι μόνο. Παρατηρείται μάλιστα έντονη ροή αίματος, ενώ σύμφωνα με έρευνα το 39,9% των γυναικών με ενδομητρίωση, χρειάστηκε να μεταφερθούν στο τμήμα επειγόντων περιστατικών εξαιτίας του πόνου που ένιωθαν.
«Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί μηχανισμοί που μπορούν να προκαλέσουν πόνο στην ενδομητρίωση και οι διαφορετικοί τύποι πόνου ανταποκρίνονται σε διαφορετικούς τύπους θεραπείας», λέει η Katy Vincent, ανώτερη συνεργάτιδα και αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Nuffield Department of Women's & Reproductive Health του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.
«Η χειρουργική επέμβαση είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο για τη θεραπεία της ενδομητρίωσης – αλλά πρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα πότε και πώς πρέπει να χρησιμοποιείται. Είναι ένας πιο εξατομικευμένος τρόπος θεραπείας».
An illness that has took so much from me yet I am still fighting it #endometriosis #awareness pic.twitter.com/QmXl2RyjRL
— Laura (@Laura99382595) March 13, 2023
Νευρικός πόνος και ενδομητρίωση - Πώς συνδέονται;
Οι νέες έρευνες δείχνουν ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ των νεύρων που επηρεάζονται από τον πόνο και την ενδομητρίωση. Δηλαδή όλο και περισσότερο, οι πάσχοντες από ενδομητρίωση βιώνουν υψηλού βαθμού νευροπαθητικό πόνο ή πόνο που προέρχεται από κατεστραμμένες νευρικές απολήξεις.
Η ομάδα της Οξφόρδης πιστεύει ότι είναι πιθανό να υπάρχουν τρεις τρόποι με τους οποίους μπορεί να αναπτυχθεί νευρικός πόνος σε ασθενείς με ενδομητρίωση. Ο πρώτος είναι όταν τα νεύρα που περιβάλλουν τις βλάβες της νόσου γίνονται υπερευαίσθητα. Ο δεύτερος είναι όταν ορισμένες βλάβες συμπιέζουν τα νεύρα και έτσι προκαλούν πόνο. Και ο τρίτος τρόπος είναι όταν τα νεύρα μπορεί να καταστραφούν κατά τη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης που σχετίζεται με την ενδομητρίωση.
Τα νεύρα και τα αιμοσφαίρια μπορούν πραγματικά να αναπτυχθούν μέσα στις ενδομήτριες βλάβες, σύμφωνα με τον Δρ Κristian Becker, αναπληρωτή καθηγητή στο Τμήμα Γυναικείας & Αναπαραγωγικής Υγείας του Nuffield. Αυτό σημαίνει ότι όταν οι χειρουργοί προσπαθούν να αφαιρέσουν τον «άρρωστο ιστό» (το ενδομήτριο που αναπτύσσεται εκτός μήτρας), συχνά πρέπει να κόψουν μερικά από τα νεύρα που είναι συνδεδεμένα με τις βλάβες ή εκείνα που βρίσκονται κοντά. Αυτή η αποκοπή των νεύρων μπορεί να δημιουργήσει περισσότερο νευρικό πόνο.
Πότε θα πρέπει να αποφύγει μια ασθενής με ενδομητρίωση το χειρουργείο;
«Οι ασθενείς των οποίων τα συμπτώματα προκαλούνται κυρίως από νευροπαθητικό πόνο είναι λιγότερο πιθανό να ωφεληθούν από τη χειρουργική επέμβαση και θα μπορούσαν ακόμη και να βιώσουν περισσότερο πόνο μετά την επέμβαση», λέει ο Vincent.
Ο γιατρός Ηοrne συμφωνεί και συμπληρώνει στον Guardian: «Σε περιπτώσεις νευροπαθητικού πόνου, οι επαναλαμβανόμενες χειρουργικές επεμβάσεις είναι πολύ απίθανο να είναι αποτελεσματικές. Και σε αυτές τις περιπτώσεις, πρέπει να καταλάβουμε αν η χειρουργική επέμβαση είναι καθόλου χρήσιμη».
Υπάρχουν αρκετές εγκεκριμένες φαρμακευτικές θεραπείες για τον πόνο των νεύρων, που χρησιμοποιούνται συχνά με επιτυχία σε ασθενείς που υποφέρουν από νευροπαθητικό πόνο στην ενδομητρίωση. Ο γιατρός Vincent δηλώνει ότι αυτά τα φάρμακα θα μπορούσαν να είναι μια πολύ καλύτερη πορεία θεραπείας για όσους έχουν έντονο νευρικό πόνο από τη χειρουργική επέμβαση. Αλλά κανένα από τα φάρμακα δεν έχει ακόμη εγκριθεί για χρήση στην ενδομητρίωση επειδή δεν έχει διεξαχθεί η απαιτούμενη έρευνα.
Ένας άλλος τύπος πόνου που μπορεί να βιώνουν οι ασθενείς με ενδομητρίωση έχει να κάνει με το κεντρικό νευρικό σύστημα, λέει η Lydia Coxon, άλλο μέλος του Τμήματος Γυναικείας & Αναπαραγωγικής Υγείας Nuffield. Αυτό συμβαίνει αφού ο εγκέφαλος αισθανθεί πόνο χωρίς ανακούφιση για παρατεταμένο χρονικό διάστημα και στη συνέχεια προσαρμόζεται για να στείλει σήματα έντονου πόνου ακόμα κι αν η βλάβη των ιστών δεν είναι σοβαρή. Η ομάδα της Οξφόρδης το περιγράφει αυτό ως «κεντρική ευαισθητοποίηση του πόνου».
March is Endometriosis Awareness Month!
There is an endless list of possible Endometriosis symptoms.
This is why we worked alongside the @MenstrualHealthProject and medical experts to create our free-to-all Endometriosis Diagnosis tool kit - availably on our websites 💗 pic.twitter.com/E2pWqv1r1L— BeYou. (@BeYouPeriod) March 13, 2023
«Χρόνιος πόνος» και ενδομητρίωση
Όλοι οι πόνοι παράγονται από τον εγκέφαλο, αλλά με την ενδομητρίωση, το κεντρικό νευρικό σύστημα στέλνει μερικές φορές περισσότερα σήματα πόνου στον εγκέφαλο από ό,τι συνήθως, ιδιαίτερα εάν ο ασθενής έχει παρακάμψει προηγουμένως τα προειδοποιητικά σημάδια πόνου.
Αυτή η διαδικασία οδηγεί τον εγκέφαλο των ατόμων που πάσχουν από ενδομητρίωση, σε μια κατάσταση «χρόνιου πόνου». «Ένας ανήσυχος ή καταθλιπτικός εγκέφαλος γίνεται πιο ευαίσθητος στην εμπειρία του πόνου, που σημαίνει ότι η ψυχολογική κατάσταση που αναπτύσσει ένας ασθενής από τη διαβίωση με την ασθένεια στην πραγματικότητα κάνει τον πόνο χειρότερο».
«Το να πονάς σε αλλάζει», λέει ο Becker. Όλος ο πόνος ταξιδεύει από τον κατεστραμμένο ιστό μέσω του νευρικού συστήματος και της σπονδυλικής στήλης στον εγκέφαλο πριν γίνει αισθητός ή ερμηνευμένος από εμάς. Σε ασθενείς με ενδομητρίωση, οι γιατροί έχουν διαπιστώσει ότι τα πράγματα μπορεί να πάνε στραβά σε οποιοδήποτε στάδιο αυτής της διαδικασίας και να ενισχυθεί η ένταση του, επομένως είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ποιο σύστημα προκαλεί τον πιο έντονο πόνο στον ασθενή.
Επειδή η χειρουργική επέμβαση δεν λειτουργεί σε ορισμένους ασθενείς λόγω των διαφορετικών τύπων ασθένειας και μηχανισμών πόνου, οι γιατροί συχνά οδηγούνται σε επαναλαμβανόμενες λαπαροσκοπικές χειρουργικές επεμβάσεις, σε μια προσπάθεια να περιορίσουν όλο και περισσότερο την ενδομητρίωση.
Όχι μόνο η επαναλαμβανόμενη χειρουργική επέμβαση δεν θα έχει αποτέλεσμα τη δεύτερη, τρίτη ή έβδομη φορά εάν ο πόνος του ασθενούς είναι νευροπαθητικός ή χρόνιος, λέει ο Horne, αλλά οι επαναλαμβανόμενες χειρουργικές επεμβάσεις επιδεινώνουν περαιτέρω τον πόνο των νεύρων και κάνουν το σώμα πιο ευαίσθητο.
Η σημασία της σωστής διάγνωσης στην ενδομητρίωση
Οι ερευνητές γνώριζαν για τους τρεις τύπους της ενδομητρίωσης την τελευταία δεκαετία, αλλά η διάκριση έγινε ευρέως αποδεκτή και καλά ερευνημένη μόλις τα τελευταία πέντε χρόνια.
«Ο μόνος τρόπος για να προσδιοριστεί ποιο τύπο ενδομητρίωσης έχει ένας ασθενής είναι μέσω της λαπαροσκοπικής χειρουργικής», δηλώνει ο Horne. «Αυτό οφείλεται στο γεγονός πως, ενώ για παράδειγμα η ενδομητρίωση στις ωοθήκες μπορεί να εμφανιστεί σε απεικονιστικές εξετάσεις όπως οι υπέρηχοι, είναι πολύ λιγότερο πιθανό να εμφανιστεί η επιφανειακή περιτοναϊκή ενδομητρίωση ή η εν βαθέως ενδομητρίωση, σε αυτές τις δοκιμές προσυμπτωματικού ελέγχου.
Η ανάλυση των διαγνωστικών λαπαροσκοπήσεων μας λέει ότι περίπου το 80% των ασθενών πάσχουν από επιφανειακή ενδομητρίωση. Για αυτούς τους ασθενείς, μια μη χειρουργική διαδικασία προσυμπτωματικού ελέγχου θα ήταν ένα πολύ καλύτερο πρώτο βήμα για να καθοριστεί ποιες θεραπείες θα χρησιμοποιηθούν.
Ο Horne λέει ότι οι ειδικοί στην ενδομητρίωση εργάζονται για τη βελτίωση των εργαλείων απεικόνισης, όπως οι υπέρηχοι και η μαγνητική τομογραφία, με την ελπίδα ότι τα επόμενα χρόνια αυτά τα εργαλεία προσυμπτωματικού ελέγχου θα γίνουν πιο ευαίσθητα στην επιφανειακή και βαθιά ενδομητρίωση.
«Πρέπει να βρούμε τρόπους να προβλέψουμε ποιοι ασθενείς είναι πιθανό να ανταποκριθούν στη χειρουργική επέμβαση και ποιοι ασθενείς πιθανότατα δεν θα ανταποκριθούν καθόλου στη χειρουργική επέμβαση», λέει ο Horne.
Μια στοχευμένη προσέγγιση στον προσυμπτωματικό έλεγχο θα επέτρεπε επίσης ένα πιο ειδικό σχέδιο θεραπείας για τον ασθενή. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει χειρουργική επέμβαση σε περιπτώσεις όπου είναι πιθανό να βελτιώσει τα συμπτώματα ή διαφορετικά συνδυασμό άλλων διαθέσιμων θεραπειών για τη νόσο. Αυτά περιλαμβάνουν αναλγητικά, μη στεροειδή παυσίπονα όπως η ιβουπροφαίνη, ορμονικές θεραπείες όπως το συνδυασμένο αντισυλληπτικό χάπι και ενέσεις GnRH, που προκαλούν χημικά μια προσωρινή εμμηνόπαυση στον πάσχοντα.
Η έρευνα για την ενδομητρίωση παραμένει χρόνια υποχρηματοδοτούμενη
«Η ενδομητρίωση συνεχίζει να είναι πιο κρυφή από άλλες ασθένειες, εν μέρει επειδή είναι μια γυναικεία πάθηση και η χρηματοδότηση και η έρευνα απλώς δεν υπάρχουν ακόμα», λέει ο Vincent.
Ο Horne συγκρίνει την κατάσταση με τον καρκίνο του μαστού: Tον 20ο αιώνα, η ασθένεια δεν είχε ερευνηθεί και όλοι οι ασθενείς αντιμετωπίστηκαν με την ίδια γενική προσέγγιση των φαρμάκων χημειοθεραπείας και ακτινοθεραπείας. Tο ίδιο συμβαίνει και με την ενδομητρίωση- Επομένως χρειαζόμαστε περισσότερη έρευνα, εάν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε σωστά την ασθένεια και να διασφαλίσουμε ότι δεν ενθαρρύνουμε τους ασθενείς να υποβληθούν σε επαναλαμβανόμενες χειρουργικές επεμβάσεις που θα μπορούσαν να επιδεινώσουν τον πόνο τους, δηλώνει καταλήγοντας ο δρ. Horne.
Ακολουθήστε το jenny.gr στο google news και μάθετε τα πάντα γύρω από τη διατροφή, τη γυμναστική, το σεξ και την ψυχική υγεία.
