Women's Forum «Είμαι Εδώ Για Εσένα» 2024: Η ομιλία του Θεοφάνη Τάση

Μπορεί, άραγε, να ερμηνευτεί ο έρωτας; Κι αν, ναι, πώς θα έμοιαζε; Θα έμοιαζε, μήπως, σαν μια ουτοπία; Σαν μια συνεχή αναζήτηση της «τελειότητας», αλλά και μια συνεχή αναζήτηση του ίδιου μας του εαυτού;

Σε αυτά, και σε πολλά ακόμα ερωτήματα, απάντησε ο φιλόσοφος και καθηγητής, Θεοφάνης Τάσης, με ερευνητικό έργο σχετικά με τη σχέση πολιτικής, ηθικής και ανθρώπινης αναβάθμισης και επίκεντρο τις έννοιες «εικόνα», «θνητότητα» και «τέχνη του βίου», αλλά και με πληθώρα συγγραφικών έργων, στο Women's Forum «Είμαι Εδώ Για Εσένα» 2024, στο Μέγαρο Μουσικής. 

«Ο Κίρκεγκαρ βασανίζεται από μία επιλογή που έκανε. Είχε δίκιο που χώρισε τη Ρεγκίνε Όλσεν διότι πίστευε πως δεν μπορούσε συγχρόνως να αφοσιωθεί στη φιλοσοφία και στον έρωτα; Μπορούμε να είμαστε συγχρόνως πιστοί σε κάποιον και στον εαυτό μας; Το άχθος της επιλογής ήταν διαφορετικό τον 19ο αιώνα. Τότε, η ελευθερία επιλογής ήταν περιορισμένη. Το ποιον θα ερωτευτούμε καθοριζόταν από τη φυλή, από το φύλο, από την κοινωνική τάξη, κάποιες επιλογές επιτρέπονταν και κάποιες επιλογές απαγορεύονταν. Σήμερα, στην εικονιστική συνθήκη, η ελευθερία επιλογής έχει μεγιστοποιηθεί. Αυτό, όμως, παραδόξως, αποβαίνει σε βάρος της ελευθερίας μας και της αναζήτησης του έρωτα», τόνισε ο Θεοφάνης Τάσης κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στο Women's Forum «Είμαι Εδώ Για Εσένα» 2024.

«Φανταστείτε ότι είστε στο κέντρο ενός λαβυρίνθου και γύρω-γύρω υπάρχουν πόρτες. Μία από αυτές τις πόρτες οδηγεί στην έξοδο. Όλες οι άλλες, σας υποχρεώνουν να περιπλανάστε στον λαβύρινθο. Καθώς στέκεστε στο κέντρο του, η ελευθερία επιλογής είναι μέγιστη. Μπορείτε να επιλέξετε όποια πόρτα επιθυμείτε, αλλά είστε φυλακισμένοι. Καθώς αρχίζετε να ανοίγετε πόρτες και να περιπλανιέστε και να γυρίζετε πίσω, η ελευθερία επιλογής μικραίνει. Μέχρι που κάποια στιγμή, έχει απομείνει μία πόρτα. Η ελευθερία επιλογής μηδενίστηκε, αλλά είστε ελεύθεροι γιατί αυτή η πόρτα σας οδηγεί προς τα έξω».

«Η ιδιαιτερότητα του έρωτα στην εικονιστική συνθήκη, είναι ότι ενώ ανασαίνει από ελευθερία, η ελευθερία είναι τέτοια που καθίσταται ασφυκτική».

Γιατί, όμως, είναι ασφυκτική; Γιατί «μπορούμε να επιλέξουμε οποιονδήποτε, ανά πάσα στιγμή, και κάθε φορά που επιλέγουμε, θέλουμε να πιστεύουμε ότι επιλέξαμε το καλύτερο δυνατό, το βέλτιστο. Δεν μπορούμε να δεχθούμε ότι επιλέξαμε κάτι λιγότερο από το βέλτιστο. Θέλουμε να εξαντλήσουμε όλες τις επιλογές στην απεραντοσύνη τους και να βρούμε την καλύτερη δυνατή». 

«Ο έρωτας πια, υπόσχεται μια λύτρωση»

Σε αντίθεση με τον 19ο αιώνα, ο έρωτας πλέον «υπόσχεται μια λύτρωση», σύμφωνα με τον Θεοφάνη Τάση. Πλέον, αναζητούμε τον έρωτα, για να μη χρειάζεται πια να τον αναζητούμε. «Ενώ στην εποχή του Κίρκεγκαρ, ζητούσαμε το διαφορετικό, το ξένο, το άλλο […], σήμερα που περιβαλλόμαστε από τη διαφορετικότητα, αναζητούμε την ομοιότητα. Αναζητούμε κάποιον με τον οποίο μπορούμε να μοιραστούμε τα ενδιαφέροντά μας, αναζητούμε κάποιον ο οποίος έχει παρόμοιες πεποιθήσεις με εμάς, αναζητούμε κάποιον ο οποίος μας συμπληρώσει, και την ίδια στιγμή  αναζητούμε κάποιον ο οποίος θα μας εξυψώσει. Αναζητούμε συγχρόνως τον εαυτό μας, και εκείνον που θα μας επιτρέψει να ξεπεράσουμε τον εαυτό μας». 

«Ουσιαστικά, ζητούμε το άπειρο, συμπυκνωμένο σε ένα πρόσωπο το οποίο θα ολοκληρώσει τη δική μας απεραντοσύνη».

Δεν καταφέρνουμε, όμως, ποτέ να τιθασεύσουμε την απειρία των επιλογών που βρίσκονται στη διάθεσή μας. Κι αυτό, μας κάνει να «αισθανόμαστε συντετριμμένοι, αποτυχημένοι, αισθανόμαστε υπεύθυνοι για την περατότητα μας. Και προσπαθούμε, καταβάλλοντας επιπλέον προσπάθεια, ορθολογικά, χρησιμοποιώντας αλγορίθμους ή χρησιμοποιώντας και την τεχνητή νοημοσύνη […] να ολοκληρωθούμε, χωρώντας μέσα μας ένα άπειρο, το άπειρο του άλλου, και την ίδια στιγμή αισθανόμαστε αποτυχημένοι επειδή δεν καταφέραμε να το κάνουμε». 

Στη σημερινή εποχή, «κάθε επιλογή που κάνουμε, αποκλείει όλες τις υπόλοιπες. Κάθε επιλογή που κάνουμε, μας φέρνει σε μια συνθήκη νέας αμφιβολίας. "Είναι αυτός ο άνθρωπος που επέλεξα, όντως ο καλύτερος;". Φαίνεται ότι κάτι λείπει, "μήπως υπάρχει κάτι καλύτερο εκεί έξω;". Όταν επιλέγουμε περισσότερο ορθολογικά, μας λείπει το πάθος και η ένταση. Μερικές φορές ερωτευόμαστε κάποιον που ξέρουμε ότι δεν είναι ο κατάλληλος, άλλες φορές ξέρουμε ότι κάποιος είναι ο κατάλληλος, αλλά δεν τον ερωτευόμαστε ή δεν τον ερωτευόμαστε αρκετά, συνεχίζουμε την αναζήτηση και η αναζήτηση αρχίζει βαθμιαία να υποκαθιστά τον έρωτα. Δεν είμαστε πιστοί στον άλλον, είμαστε πιστοί στην αναζήτηση. Και ο χρόνος περνά».

«Στην εικονιστική συνθήκη, οι αναζητητές του έρωτα δεν έχουν παρελθόν. Γιατί το παρελθόν δεν παρήλθε. Δεν παρήλθε επειδή οι προηγούμενοι εραστές, όσοι προσπαθήσαμε να ερωτευτούμε και δεν καταφέραμε να ερωτευτούμε, όσους ερωτευτήκαμε δίχως ανταπόκριση ή ερωτευτήκαμε και απογοητευτήκαμε, εξακολουθούν και αποτελούν  οιονεί επιλογές. Μήπως μια δεύτερη ευκαιρία; Μήπως μια επανάληψη; Μήπως μια επιστροφή; Μήπως αυτή τη φορά τα πράγματα θα πάνε καλύτερα; Δεν διαθέτουμε, όμως, ούτε μέλλον. Γιατί το μέλλον δεν έρχεται ποτέ, διαρκώς αναβάλλεται. Αναβάλλεται μέχρι να έρθει ο έρωτας με τον οποίο πραγματικά θα ξεκινήσει να μετρά ο χρόνος».

Σύμφωνα με τον Θεοφάνη Τάση, ο έρωτας είναι μια ουτοπία. «Ο έρωτας που προσδοκούμε, με τόση λαχταρά, είναι αυτός που θα εγκαινιάσει την πραγματική ιστορία του βίου μας. Δίχως παρελθόν και δίχως μέλλον, είμαστε ναυαγοί.  Είμαστε ναυαγοί στο παρόν και περιτριγυριζόμαστε από έναν ωκεανό ανεξερεύνητων επιλογών και δυνατοτήτων, όπου παραμένουμε μόνοι. Δυνητικά, μπορούμε να φανταστούμε τον εαυτό μας με τον οποιονδήποτε. Αλλά, στην καθημερινότητά μας, παραμένουμε με τον εαυτό μας». 

Δες ολόκληρη την ομιλία του Θεοφάνη Τάση στο Women's Forum «Είμαι Εδώ Για Εσένα» 2024