Τα μυστήρια της γυναίκας του Σαίξπηρ και η οσκαρική ταινία που επιχειρεί να τα φωτίσει
Χριστίνα Κατσαντώνη
10 Δεκεμβρίου 2025
Η Αν -ή Άγκνες όπως τη φώναζε η οικογένειά της- Χάθαγουεϊ, η σύζυγος του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, παραμένει μια αινιγματική γυναίκα, που αφιέρωσε τη ζωή της στη σκιά, πίσω από τη λάμψη του κορυφαίου δραματουργού όλων των εποχών, αφήνοντας τον εαυτό της ευάλωτο απέναντι στις αυθαιρεσίες της Ιστορίας.
Η νέα, πολυαναμενόμενη και πολυσυζητημένη ταινία “Hamnet” φέρνει την προσωπικότητά της στο προσκήνιο. Βασισμένη στο ομώνυμο best seller της Μάγκι Ο’ Φάρελ (που στηρίχθηκε σε εξονυχιστική έρευνα και μελέτη των έργων του Σαίξπηρ, αλλά και στη φαντασία της συγγραφέως, που συμπλήρωσε τα κενά), επιχειρεί να καταρρίψει το μύθο της “αμόρφωτης χωρικής”. Φιλοτεχνεί το πορτρέτο μιας γυναίκας πνευματικής, βαθιά συνδεδεμένης με τη φύση, που δεν περιορίζεται σε ρόλο παθητικής παρουσίας, αλλά έχει δική της δυναμική, επιθυμίες και τραύματα. Μιας γυναίκας που θρηνεί την απώλεια του παιδιού της, ενώ αισθάνεται προδομένη από την απουσία του -πολυτάλαντου και πολυάσχολου- άντρα της, ο οποίος μετατρέπει τον πόνο του σε δημιουργία, γράφοντας τον Άμλετ.
Εξαιρετικές κριτικές και Οσκαρικές προσδοκίες
Μετά το θριαμβευτικό πέρασμά του από κινηματογραφικά φεστιβάλ (όπως του Τορόντο και του Λονδίνου όπου κατέκτησε τα βραβεία κοινού για την καλύτερη ταινία), το “Hamnet” δείχνει ήδη ως ένα από τα μεγάλα φαβορί στην κούρσα των Όσκαρ.
Τόσο το κοινό, που τo έχει ανταμείψει με βαθμολογία που φτάνει στο 92% στο Rotten Tomatoes, όσο και μεγάλο μέρος των κριτικών μεγάλων διεθνών μέσων τη χαρακτηρίζουν ως ένα από τα πιο συγκινητικά φιλμ των τελευταίων χρόνων.
“Το Hamnet είναι συντριπτικό -ίσως η πιο συγκλονιστική ταινία που έχω δει εδώ και χρόνια” έγραψε στο Vulture ο Bilge Ebiri, ενώ η Boston Globe αναφέρει: “Είτε το αγαπήσεις είτε το μισήσεις, το Hamnet θα σου προκαλέσει αντίδραση που δεν θα ξεχάσεις εύκολα”.
Η διαδρομή για τα Όσκαρ, βεβαίως, είναι μεγάλη όμως το “Hamnet” (που ήδη προβάλλεται σε περιορισμένη κλίμακα στις ΗΠΑ κι αναμένεται να προβληθεί ευρέως στις 12 Δεκεμβρίου και μέσα στον Ιανουάριο στην Ελλάδα) τηρεί πολλές προδιαγραφές, που αγαπούν κοινό και Ακαδημία. Συνδυάζει την ποιητική λογοτεχνική γλώσσα ενός εξαιρετικά πετυχημένου βιβλίου με τη γεμάτη συναίσθημα σκηνοθετική ματιά της βραβευμένης με Όσκαρ για το “Nomadland”, Κλόε Ζάο, δύο από τους πιο ταλαντούχους νέους ηθοποιούς της Ιρλανδίας (Τζέσι Μπάκλεϊ, που ήδη θεωρείται ένα από τα δυνατά φαβορί για το Όσκαρ ερμηνείας και Πολ Μέσκαλ), τις υπογραφές των Στίβεν Σπίλμπεργκ και Σαμ Μέντες στην παραγωγή, συν το μύθο μιας από τις πλέον δημιουργικές ιδιοφυίες της ιστορίας, τον Γουίλιαμ Σαίξπηρ.
Πόσο ακριβές ιστορικά όμως είναι σε σχέση με την πραγματική Αν -Άγκνες- Χάθαγουεϊ; Ας δούμε όσα έχουν καταγραφεί για τη γυναίκα που παντρεύτηκε τον Σαίξπηρ, όταν εκείνος ήταν μόλις 18 ετών κι έμεινε μαζί του μέχρι το τέλος της ζωής του.
Η 26χρονη αγρότισσα δίπλα στον 18χρονο Σαίξπηρ
Η Αν Χάθαγουεϊ -που κατά έναν ευρέως διαδεδομένο αστικό μύθο που κυκλοφορεί στα social έχει στην εποχή μας μετενσαρκωθεί στην συνονόματη της ηθοποιό- γεννήθηκε το 1556 σε μια αγροικία στο Shottery του Stratford, αρκετά κοντά στο σπίτι, όπου μεγάλωσε ο Σαίξπηρ. Η κοινωνική της θέση ήταν σταθερή, η οικογένειά της είχε αγροτική περιουσία και κάποια οικονομική άνεση.
Γεγονός είναι πως στα τέλη του 1582, όταν ο Σαίξπηρ ήταν μόλις 18 ετών και η Αν 26, παντρεύτηκαν εσπευσμένα λόγω εγκυμοσύνης -η κόρη τους Σουζάνα γεννήθηκε έξι μήνες μετά. Εκείνη την εποχή, ήταν σύνηθες οι γυναίκες να παντρεύονται σε αυτή την ηλικία, σπάνια όμως οι άντρες παντρεύονταν τόσο νέοι. Κι αυτό για ορισμένους μελετητές της ζωής του Σαίξπηρ, σημαίνει ότι η νύφη τον παγίδευσε σε έναν γάμο που ο ίδιος δεν επιθυμούσε. Άλλοι όμως θεωρούν πιθανότερο να θέλησε εκείνος να επισπεύσει τον γάμο, καθώς η Χάθαγουεϊ είχε κληρονομήσει από τον πατέρα της ένα αρκετά καλό ποσό για την εποχή ως προίκα. Υπάρχει βεβαίως και μια τρίτη, απλούστερη και πιο ρομαντική εκδοχή, που δεν μπορεί να αποκλειστεί: Το ζευγάρι ερωτεύτηκε κι η διαφορά ηλικίας ουδόλως τους απασχόλησε.
Η απώλεια που σημάδεψε την οικογένεια
Ο κοινός τους βίος, ωστόσο, δεν ήταν ρόδινος, καθώς η ζωή τους σημαδεύτηκε από την τραγωδία της απώλειας του παιδιού τους. Το 1585 η Αν έφερε στον κόσμο τα δίδυμα Hamnet (ένα όνομα που στην εποχή του προφερόταν και γραφόταν και ως Hamlet - Άμλετ) και Τζούντιθ Σαίξπηρ και λίγους μήνες μετά, ο Σαίξπηρ μετακόμισε στο Λονδίνο για να διεκδικήσει μια καριέρα ως ηθοποιός και θεατρικός συγγραφέας. Το 1596 ο Hamnet πεθαίνει σε ηλικία μόλις 11 ετών. Η αιτία θανάτου του δεν έχει καταγραφεί, ωστόσο με βάση τα δεδομένα της εποχής, θεωρείται πιθανό να έπεσε θύμα κάποιας επιδημίας (όπως η πανώλη).
Η απώλεια, προφανώς σημάδεψε βαθιά την οικογένεια. Όλοι οι μελετητές συμφωνούν ότι ύστερα από αυτήν, στα έργα του Σαίξπηρ εμφανίζονται πιο βαθιά κι οδυνηρά θέματα όπως η θλίψη, η πατρική οδύνη και η ανθρώπινη ματαιότητα. Κορυφαίο παράδειγμα, ο “Άμλετ”, που παρουσίασε στο κοινό τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατο του γιου του, θέτοντας το ερώτημα: “To be or not to be, that is the question”.
Για το πώς εξελίχθηκε στη συνέχεια η σχέση του με τη γυναίκα του, ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά, καθώς δεν έχουν διασωθεί γράμματα ανάμεσα στο ζευγάρι ή άλλες σχετικές αναφορές. Γεγονός είναι πως δεν έκαναν άλλα παιδιά, καθώς ο Σαίξπηρ ζούσε τον περισσότερο χρόνο στο Λονδίνο, ετοιμάζοντας τα έργα του κι εκείνη ζούσε κυρίως στο Stratford. Ωστόσο, γράμμα που απευθύνεται στην κυρία Σαίξπηρ, με έδρα το Λονδίνο, υποδηλώνει ότι ακολουθούσε το άντρα της τουλάχιστον σε ορισμένα από τα ταξίδια του στην πρωτεύουσα.
Γεγονός επίσης είναι πως ο Σαίξπηρ επέστρεψε στην αγροικία μετά το 1611 (γύρω στο 1613), όταν αποσύρθηκε από το θέατρο κι έζησε μαζί της τα τελευταία χρόνια της ζωής του μέχρι το 1616.
Η διαθήκη του Σαίξπηρ και το “ταπεινό” κληροδότημα
Η μυθολογία της παραμελημένης έως καταπιεστικής συζύγου, που ο Σαίξπηρ υποτιμούσε έως απεχθανόταν βασίζεται σε μεγάλο ποσοστό στη διαθήκη του, στην οποία η μόνη αναφορά σε εκείνην είναι ότι της κληροδοτεί “το δεύτερο καλύτερο κρεβάτι”. Κυρίως τον 19ο αιώνα, ερμηνεύτηκε ως καθαρή ένδειξη αδιαφορίας και περιφρόνησης, όμως πιο προσεκτικές μελέτες έδειξαν ότι βάσει των νόμων της εποχής η σύζυγος κληρονομούσε ούτως ή άλλως το ένα τρίτο της περιουσίας -οπότε δεν χρειαζόταν επιπλέον αναφορά στη διαθήκη.
Όσο για το “δεύτερο” κρεβάτι, ήταν στην ουσία το κρεβάτι που το ζευγάρι μοιραζόταν, καθώς το πρώτο προοριζόταν για τους επισκέπτες, άρα το κληροδότημα μπορεί να ερμηνευτεί και ως ένδειξη αγάπης και τρυφερότητας.
Η ταινία “Hamnet” γεμίζει τα ιστορικά κενά, μεταμορφώνοντας την Χάθαγουεϊ από δευτερεύον πρόσωπο σε κεντρική ηρωίδα, σε δύναμη που κρατά ενωμένη την οικογένεια. Η απώλεια του παιδιού στέκεται το κέντρο της μυθοπλασίας γύρω από μια μητέρα που θρηνεί κι έναν πατέρα που μετασχηματίζει τη θλίψη του σε δημιουργία. Όπως και το βιβλίο, υπονοεί ξεκάθαρα ότι ο θάνατος του Hamnet είναι το βαθύτερο υλικό, από το οποίο ο Σαίξπηρ πλάθει τον Άμλετ -κάτι που επίσης δεν επιβεβαιώνεται- κι αναδεικνύει την απώλεια ως τίμημα της μεγαλοφυίας, ως επιβεβαίωση της θεωρίας ότι η τέχνη γεννιέται μέσα από πληγές που ποτέ δεν κλείνουν.
Η Χάθαγουεϊ, η οποία πέθανε το 1623, τέσσερις αιώνες μετά παραμένει ένα χαρακτηριστικό σύμβολο των αφανών γυναικών πίσω από τους “μεγάλους άνδρες”, που συχνά η Ιστορία αφήνει ανυπεράσπιστες. Κι ύστερα έρχεται η μυθοπλασία για να επανορθώσει.