Οι παρανοήσεις, η αλήθεια, το παρελθόν και το μέλλον των γυναικών του Αφγανιστάν
Στεφανία Παπαδημητρίου
20 Αυγούστου 2021
«Οι Ταλιμπάν μπήκαν την Καμπούλ». Η φράση που μας ανάγκασε να αφήσουμε στην άκρη ό,τι κάναμε για λίγο – ή περισσότερο – το φετινό Δεκαπενταύγουστο, γέννησε πολλά ερωτήματα. Ένα, όμως, ήταν αυτό που προκάλεσε ανατριχίλα: Τι θα απογίνουν οι γυναίκες;
Κρύφτηκαν, προσπάθησαν να φύγουν, σκοτώθηκαν. Μητέρες και κόρες, μαθήτριες και φοιτήτριες, εργαζόμενες και μη – όλες τους, είδαν τη ζωή τους να αλλάζει σε δευτερόλεπτα. Τα όνειρά τους κατέρρευσαν και ξέρουν καλά ότι τίποτα δεν περνά από το χέρι τους. Μετά από είκοσι χρόνια προόδου, είκοσι χρόνια ελευθερίας, θα γυρίσουν πίσω στο σκοτάδι που τόσο προσπάθησαν να εγκαταλείψουν.
Μέχρι το 2001, όταν οι Ταλιμπάν έφυγαν από το Αφγανιστάν, κάθε γυναίκα έπρεπε να υπακούσει σε 8 κανόνες.
- Υποχρεούταν να είναι καλυμμένη με ενδύματα από την κορφή ως τα νύχια.
- Δεν της επιτρεπόταν να εργαστεί, παρά μόνο σε πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις.
- Δεν της επιτρεπόταν να πηγαίνει σχολείο.
- Είχε περιορισμένη πρόσβαση στο σύστημα Υγείας.
- Απαγορευόταν να βγει από το σπίτι, χωρίς να συνοδεύεται από άνδρα-μέλος της οικογένειάς τους.
- Τις (σπάνιες) φορές που έβγαινε έξω, έπρεπε να μπει σε ειδικά λεωφορεία. Απαγορευόταν να μπει μόνη της σε ταξί – θα έπρεπε να τη συνοδεύει κάποιος άνδρας συγγενής.
- Δεν μπορούσε, γενικά, να κυκλοφορήσει στο δρόμο, χωρίς να συνοδεύονται από κάποιον άντρα, που να είναι συγγενικό της πρόσωπο.
- Τα παράθυρα του σπιτιού της έπρεπε να είναι βαμμένα, προκειμένου να μην μπορεί κανένας περαστικός απ’ έξω να δει τι συμβαίνει μέσα.
H ζωή των Αφγανών δεν ήταν πάντα έτσι. Mέχρι και το 1991, ζούσαν όπως κάθε άλλη του δυτικού κόσμου. Φορούσαν τακούνια και φούστες, πήγαιναν στο σχολείο και σπούδαζαν. Φορούσαν μακιγιάζ, άφηναν ελεύθερα τα μαλλιά τους. Είχαν δικαιώματα, τα οποία δεν τους αφαιρούσε κανείς στο όνομα του Ισλάμ.
Το 1992 άρχισαν να χάνουν τις ελευθερίες τους, όταν η κυβέρνηση Mujahedeen αντικατέστησε το σοβιετικό καθεστώς. Και από τον Αύγουστο του ’94 μέχρι το 2001, τις αντιμετώπιζαν σαν πολίτες της κατώτερης κατηγορίας. Μοναδικοί λόγοι ύπαρξης; Να τεκνοποιούν και να υπηρετούν τον πατέρα, τον αδελφό, το σύζυγο. Αυτό ήταν οι γυναίκες για τους Ταλιμπάν: αντικείμενα που έφερναν στον κόσμο παιδιά – ελαττωματικά αν έκαναν μόνο κόρες – και φρόντιζαν το σπίτι.
Το παραπάνω αποτυπώνει στα έργα της η Boushra Almutawakel, το όνομα της οποίας αυτήν τη στιγμή, κάνει το γύρο του κόσμου. Μπορεί η φωτογράφος να είναι από την Υεμένη, όμως οι εικόνες της είναι πιο επίκαιρες από ποτέ. Με τίτλο «Και αν;», η πρώτη έδειξε τι θα συνέβαινε στην περίπτωση που άνδρες βίωναν τη μετάβαση από την κανονικότητα στον απόλυτο περιορισμό.
Και η δεύτερη, παρουσίασε την πραγματικότητα στην πιο ωμή της μορφή. Η γυναίκα έμεινε στην άκρη. Τη φίμωσαν. Της έδειξαν ότι για εκείνους δε σημαίνει τίποτα – δεν έχει λόγο να φαίνεται, να εκφράζεται, να ζει. Μονάχα να υπάρχει.
Όχι, η θέση της γυναίκας στο Ισλάμ δεν είναι αυτή που προωθούν οι Ταλιμπάν. Πολλές κοινωνίες είναι βαθιά σεξιστικές, όλες τους, πατριαρχικά δομημένες. Κι αυτό διαιωνίζει τα στερεότυπα που έχουμε γνωρίσει και συχνά θεωρούμε δεδομένα, χωρίς καν να μπούμε στον κόπο να τα αμφισβητήσουμε.
Το Κοράνι αναφέρει τη σημασία της γυναίκας, εξυμνεί το ρόλο της στην κοινωνία και την οικογένεια, προωθεί την ισότητα – δεν ευθύνεται αυτό, λοιπόν, για τον εξτρεμισμό. Δεν είναι αυτό που τις αναγκάζει να καλύπτονται, αλλά οι άνδρες που έχουν διαστρεβλώσει μία ολόκληρη θρησκεία επειδή θεωρούν τους εαυτούς τους ανώτερους.
Η μουσουλμάνα που επιλέγει να φοράει hijab, το κάνει γιατί η ίδια αισθάνεται καλύτερα ακολουθώντας αυτόν τον αυστηρότερο τρόπο ζωής. Σκεπάζει τα μαλλιά, το λαιμό και τους ώμους – το πρόσωπό της, το κάνει ό, τι θέλει.
Κάνουμε λάθος αποκαλώντας «μαντήλα» και «burqa» όλα όσα φορούν όταν βγαίνουν στο δρόμο.
Συγκεκριμένα, niqab λέγεται το πέπλο που καλύπτει πρόσωπο και σώμα, από την κορφή ως τα νύχια, εκτός από τα μάτια.
Η burqa είναι αυτή που καλύπτει και τα μάτια με λεπτό ύφασμα. Και τα δύο, επιβάλλονται στις γυναίκες.
Tο chador, από την άλλη, είναι ο μανδύας που θα δούμε τις Ιρανές να φορούν και κρύβει ολόκληρο το σώμα, αλλά αφήνει το πρόσωπο ελεύθερο. Δεν είναι υποχρεωτικό από τη θρησκεία, αλλά από το κράτος.
Burqa θα φορέσουν οι Αφγανές, όταν τους επιτραπεί να βγουν από το σπίτι. Δε θα πάνε σε πολλά μέρη - ούτε στο σχολείο, ούτε στη δουλειά, ούτε βόλτα με φίλες. Δε θα διαβάζουν βιβλία, δε θα βλέπουν τηλεόραση, δε θα ακούν μουσική. Το μόνο που θα μπορούν, είναι να θυμούνται τη ζωή πριν τον Αύγουστο, και να περιμένουν να επιστρέψουν σ' εκείνη.
Δείτε ακόμη: Δυνατές φωτογραφίες που περιγράφουν τη γυναικεία κακοποίηση
Σε πολλές χώρες τα κορίτσια έχουν λιγότερα δικαιώματα στη μόρφωση από τα αγόρια, προκειμένου να μην έχουν τις ίδιες απαιτήσεις στο μέλλον.
Οι γυναίκες μπορεί να μην έχουν ελευθερία λόγου αν η γνώμη τους θεωρείται λιγότερο σημαντική από των αρσενικών.
Μία στις τρεις γυναίκες θα κακοποιηθεί κάποια στιγμή στη ζωή της, πιθανότατα από κάποιο συγγενικό πρόσωπο.
Παράλληλα με το να διατρέχουν κίνδυνο παρενόχλησης, οι γυναίκες συχνά ωθούνται να υποβάλλονται σε αισθητικές επεμβάσεις για να είναι αρεστές.
Σε πολλές χώρες και κοινωνίες, οι γυναίκες δεν επιτρέπεται να έχουν τον έλεγχο του ίδιου τους του κορμιού.
Οι γυναίκες δεν έχουν πρόσβαση στη μόρφωση και την εργασία. Περίπου 155 χώρες έχουν τουλάχιστον ένα νόμο που τους τα απαγορεύει.
Οι γυναίκες είναι πιθανό να κερδίζουν λιγότερα από έναν άντρα που κάνει ακριβώς το ίδιο επάγγελμα.
