Ποίηση σε Braille: Η Ελένη Παπαλαμπροπούλου κάνει «ορατό» τον πολιτισμικό πλούτο στα άτομα με προβλήματα όρασης

Η χαρά της ανάγνωσης δεν είναι αυτονόητη σε ανθρώπους με προβλήματα όρασης. Στην Ελλάδα, υπάρχουν ακουστικές βιβλιοθήκες που διαθέτουν όμως μικρό αριθμό ηχογραφημένων βιβλίων σε σχέση με με τις ανάγκες των ανθρώπων που τις χρησιμοποιούν και τα περισσότερα ποιητικά έργα και λογοτεχνικά βιβλία δεν μεταγράφονται στο σύστημα ανάγνωσης και γραφής τυφλών Braille.

Η πρόσβαση στον πολιτισμικό πλούτο, όπως και σε άλλους τομείς της καθημερινότητας, δεν είναι εύκολη υπόθεση για τα άτομα που έχουν περιορισμένη ή μηδενική όραση. Πολλοί τυφλοί φοιτητές δεν έχουν πρόσβαση στη γνώση δεδομένου ότι δεν υπάρχουν πολλά πανεπιστημιακά συγγράμματα σε ακουστική ή Braille μορφή για να μπορούν να μελετούν.

WHO

Μαρία Αθανασοπούλου: H TikToker που μαθαίνει την κορεάτικη κουλτούρα στους Έλληνες

Η Ελένη Παπαλαμπροπούλου είναι μία από τις ποιήτριες που από την πρώτη της ποιητική συλλογή ευαισθητοποιήθηκε απέναντι στη μη επαρκή προσβασιμότητα των ατόμων με προβλήματα όρασης στη λογοτεχνία, και συνεχίζει μέχρι σήμερα να μεταγράφει έργα της στο σύστημα Braille.

Η ποιήτρια, Ελένη Παπαλαμπροπούλου

Ο κόσμος έχει ανάγκη από τέτοιες κινήσεις και εάν στο μέλλον υπάρξουν και άλλες τέτοιες πρωτοβουλίες, τότε ο αποκλεισμός μερικών ανθρώπων από συγκεκριμένους τομείς θα αποτελεί παρελθόν.

Πώς αποφασίσατε να μεταγράψετε και να επιμεληθείτε την ανθολογία σύγχρονης ελληνικής ποίησης με τίτλο «ποίηση σε Braille» στο σύστημα ανάγνωσης και γραφής τυφλών Braille; Ποιος είναι ο σκοπός αυτής της κίνησης;

Θέλησα να πραγματοποιήσω μια συλλογική δράση που σκοπός της ήταν πρωτίστως η ανάδειξη και ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού για την γραφή Braille μέσα από την ποίηση και με την ελπίδα ότι θα παρακινήσει κι άλλους δημιουργούς να ασχοληθούν με αυτήν και δευτερευόντως για τον εμπλουτισμό των ηλεκτρονικών βιβλίων σε Braille που είναι διαθέσιμα στο διαδίκτυο, για βλέποντες που μαθαίνουν την γραφή και για εκπαιδευτικούς σκοπούς γενικά, καθώς κατά τη διάρκεια εκπαίδευσής μου στη Braille παρατήρησα ότι αυτά είναι ελάχιστα.

Τι ήταν αυτό που σας έκανε να θέλετε να μάθετε τη γραφή Braille; Μπορέσατε για λίγο να «δείτε» μέσα από τα μάτια των τυφλών; Τι αισθανθήκατε;

Ήταν συνδυασμός δύο παραγόντων, η αγάπη μου για τον γραπτό λόγο και η ευαισθησία μου για τα άτομα με αναπηρία. Έμαθα τη γραφή Braille στην Εθνική Ομοσπονδία Τυφλών και πήρα την επάρκεια στο Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών (ΚΕΑΤ) με σκοπό να εκδώσω μια ποιητική συλλογή σε γραφή βλεπόντων και Braille ταυτόχρονα. Το εγχείρημα αυτό δεν μπόρεσε να πραγματοποιηθεί κυρίως εξαιτίας του διαφορετικού χαρτιού, κόστους και χρόνου παραγωγής, ωστόσο είχε ήδη ανοίξει μπροστά μου ένας καινούργιος κόσμος μέσα από τον οποίο, αν και δεν μπορούσα σε καμία περίπτωση να «δω» όπως ένα άτομο με προβλήματα όρασης, έμαθα πολύ σημαντικά πράγματα. Η γραφή Braille συχνά λέω ότι μοιάζει με γρίφο, με ένα σύστημα κρυπτογράφησης που σταδιακά σου ανοίγει τον μαγικό της κόσμο, η εκμάθηση της είναι υπέροχη διαδικασία, είναι πιο εύκολη από ότι φαίνεται και τη συστήνω ανεπιφύλακτα.

Δεν είναι η πρώτη φορά που μεταγράφετε έργο σας στο σύστημα ανάγνωσης και γραφής των τυφλών ατόμων. Επιχειρώντας το και στην πρώτη ποιητική σας συλλογή, το «Διάφανο Καταφύγιο», ποιες βασικές προκλήσεις κληθήκατε να αντιμετωπίσετε συνολικά;

Σε ό,τι αφορά την ποιητική μου συλλογή «Διάφανο Καταφύγιο» κινήθηκα σε αχαρτογράφητα νερά καθώς δεν γνώριζα κάποιο άτομο που να το έχει κάνει για να με κατευθύνει, στην πορεία βρήκα ένα πολύ σημαντικό σύμμαχο τον Φάρο Τυφλών της Ελλάδος και έτσι μπόρεσα να πραγματοποιήσω την μεταγραφή, εκτύπωση και αποστολή της ποιητικής μου συλλογής σε φορείς και βιβλιοθήκες στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Σε ό,τι αφορά την «Ποίηση σε Braille» η μεταγραφή των ποιημάτων πραγματοποιήθηκε από εμένα και οι προκλήσεις είχαν να κάνουν περισσότερο με την εύρεση και τον συντονισμό των ατόμων που θα λάμβαναν μέρος και με το πώς θα κοινοποιούσα την δράση σε όσο μεγαλύτερο κοινό γίνεται ώστε να πετύχει τους στόχους της. Είμαι ευγνώμων που κοινό και δημιουργοί αγκάλιασαν τόσο συγκινητικά την δράση.

Η πρόσβαση αυτών των ατόμων στα λογοτεχνικά και ποιητικά έργα, αλλά και στον πολιτισμό με την ευρεία του έννοια, θεωρείτε ότι είναι επαρκής στη χώρα μας; Τι χρειάζεται να αλλάξει άμεσα;

Επαρκής δεν είναι σε καμία περίπτωση. Οι άνθρωποι με προβλήματα όρασης δεν έχουν ισότιμη πρόσβαση στη λογοτεχνία και στον πολιτισμό. Χρειάζεται να ρυθμιστεί άμεσα το ζήτημα του κόστους της εκτύπωσης σε Braille, που τις περισσότερες φορές σε ό,τι αφορά τα βιβλία, το επιβαρύνεται ο δημιουργός και αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα, και να εξασφαλίσει το κράτος ότι όλα τα βιβλία που είναι διαθέσιμα για βλέποντες θα είναι διαθέσιμα και σε Braille. Όλα τα μουσεία και οι πολιτιστικοί χώροι πρέπει να επιμορφώσουν το προσωπικό τους σχετικά με τα άτομα με αναπηρία και την προσβασιμότητα και να διαμορφώσουν με τέτοιο τρόπο το χώρο ώστε να παρέχουν εύκολη πρόσβαση κι αυτόνομη κίνηση π.χ. απτικές διαδρομές, χάρτες αφής, ηχητικά σήματα, έντυπο υλικό σε γραφή Braille, πινακίδες που θα συνοδεύουν τα εκθέματα, συσκευές πολυμεσικής ξενάγησης κ.α. Όμως αυτό που χρειάζεται να αλλάξει και το θεωρώ ίσως το πιο σημαντικό απ’ όλα είναι η δική μας οπτική πάνω στα πράγματα και κατ’ επέκταση του κράτους. Η μη προσβασιμότητα συνανθρώπων μας στη λογοτεχνία και τον πολιτισμό πρέπει να μας αφορά όλους.

Πιστεύετε ότι είμαστε σε καλό δρόμο στην Ελλάδα όσον αφορά το κομμάτι της προσβασιμότητας σε διάφορους τομείς για άτομα με προβλήματα όρασης; Πού έχουμε μείνει πίσω;

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει κάποια μικρά βήματα αλλά δεν αρκούν! Το πιο απλό να σκεφτεί κανείς η απουσία ηχητικών φαναριών, πέρα από κάποιους κεντρικούς δρόμους, η κατάληψη από οχήματα/αντικείμενα των οδηγών όδευσης (αν υπάρχουν) στα πεζοδρόμια ή ακόμα και η απαγόρευση των σκύλων οδηγών τυφλών σε χώρους και μέσα μαζικής μεταφοράς, παρόλο που η πρόσβαση τους επιτρέπεται παντού και προστατεύονται από την ελληνική νομοθεσία, έχει σαν αποτέλεσμα τα άτομα με προβλήματα όρασης να μην μπορούν να κινηθούν ελεύθερα, να περιθωριοποιούνται και να εξαρτώνται από άλλους ανθρώπους ακόμα και για να μετακινηθούν. Τα προβλήματα προσβασιμότητας επεκτείνονται σε όλους τους τομείς όπως τα δημόσια κτίρια, τα μέσα μαζικής μεταφοράς, τους κοινόχρηστους χώρους, την εκπαίδευση, την λογοτεχνία, τον πολιτισμό κ.α.

Πού μπορεί να βρει κάποιος το νέο σας ποιητικό εγχείρημα;

Η ηλεκτρονική μορφή της ανθολογίας είναι διαθέσιμη, δωρεάν, στην ιστοσελίδα της Ανοικτής Βιβλιοθήκης. Το αρχείο που εκτυπώνει στο ειδικό χαρτί σε εκτυπωτή Braille είναι επίσης διαθέσιμο και μπορεί να αποσταλεί εφόσον ζητηθεί.

Πώς οραματίζεστε την ελληνική κοινωνία στο μέλλον ώστε να είναι ισότιμη για όλους; Σας έρχεται στο μυαλό ως πρότυπο, το παράδειγμα κάποιας χώρας;

Δεν θα μιλήσω για συγκεκριμένη χώρα, όμως θα επισημάνω ότι αυτό που μου έχει κάνει εντύπωση, και το έχω ακούσει και από άλλα άτομα που έχουν ταξιδέψει, σε άλλες χώρες είναι το πόσοι άνθρωποι με αναπηρίες κυκλοφορούν ελεύθερα παντού κι αυτό συμβαίνει, όχι γιατί είναι περισσότεροι, αλλά γιατί υπάρχουν οι σωστές υποδομές, η σωστή παιδεία, η ενσυναίσθηση, η ευαισθησία και η αποδοχή. Το ίδιο οραματίζομαι για την ελληνική κοινωνία. Ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που πρέπει να γίνουν με καμπάνιες και άλλα μέσα είναι η καταπολέμηση της άγνοιας, των στερεοτύπων και των διακρίσεων σε βάρος ατόμων με αναπηρία. Πρέπει να περάσουμε δυναμικά από την αορατότητα στην ορατότητα. Πρέπει επιτέλους να καταλάβουμε ότι οι άλλοι είμαστε εμείς.

Υπάρχει κάποιος στίχος ποιήματος ή κάποιο απόσπασμα που όταν το διαβάζετε, σας δίνει δύναμη και ελπίδα για τον κόσμο μας;

«Πάμε μαζί κι ας μας λιθοβολούν / Κι ας μας φωνάζουν αεροβάτες / Φίλε μου όσοι δεν ένιωσαν ποτέ με τι / Σίδερο με τι πέτρες τι αίμα τι φωτιά / Χτίζουμε ονειρευόμαστε και τραγουδούμε!» Οδυσσέας Ελύτης, Ήλιος ο πρώτος (XVI).
Αυτό το «μαζί» είναι που μου δίνει δύναμη και ελπίδα για τον κόσμο μας. Μαζί θα τον αλλάξουμε. Μαζί θα τον κάνουμε καλύτερο!

Δείτε ακόμη: "Βe anyone, be yourself": Το φωτογραφικό project που υμνεί τις ανθρώπινες ιδιαιτερότητες