Alexander McQueen: O επαναστάτης της μόδας με τις iconic, θεατρικές δημιουργίες
Χαρά Σελαλμαζίδου
17 Μαρτίου 2025
Ο Lee Alexander McQueen γεννήθηκε στις 17 Μαρτίου 1969 σε μια εργατική οικογένεια που ζούσε σε κοινωνική κατοικία στην περιοχή Lewisham του Λονδίνου. Ο πατέρας του, Ronald, ήταν οδηγός ταξί, ενώ η μητέρα του, Joyce, δίδασκε κοινωνικές επιστήμες. Με τους περιορισμένους οικονομικούς τους πόρους, στήριξαν τον McQueen και τα πέντε αδέρφια του.
Alexander McQueen: O επαναστάτης της μόδας με τις iconic, θεατρικές δημιουργίες
Στην ηλικία των 16 ετών, ο McQueen εγκατέλειψε το σχολείο και βρήκε δουλειά στη Savile Row, μια διάσημη οδό στο Mayfair του Λονδίνου, γνωστή για τα sur mesure ανδρικά κοστούμια. Αρχικά εργάστηκε στο ραφείο Anderson & Shephard και στη συνέχεια μετακινήθηκε στην εταιρεία Gieves & Hawkes.
Θέατρο, δράμα και το ιταλικό όνειρο
Αποφασισμένος να προχωρήσει την καριέρα του στη μόδα, ο McQueen εγκατέλειψε τη Savile Row και ξεκίνησε να εργάζεται ως σχεδιαστής θεατρικών κοστουμιών στην Angels and Bermans. Το δραματικό ύφος των ρούχων που δημιουργούσε εκεί θα γινόταν σήμα κατατεθέν των μετέπειτα ανεξάρτητων σχεδίων του. Στη συνέχεια, έφυγε για λίγο από το Λονδίνο και πήγε στο Μιλάνο, όπου εργάστηκε ως βοηθός σχεδιαστή για τον Ιταλό σχεδιαστή μόδας Romeo Gigli.
Jack the Ripper: Η μόδα ως πρόκληση
Επιστρέφοντας στο Λονδίνο, ο McQueen φοίτησε στο Central Saint Martin's College of Art & Design και απέκτησε το μεταπτυχιακό του στη μόδα το 1992. Εκεί, παρότι ήταν ήδη έμπειρος ράφτης, έμαθε πώς να είναι σχεδιαστής μόδας, αντλώντας έμπνευση από την ιστορία του Λονδίνου, τα παγκοσμίου φήμης μουσεία του και τη νέα γενιά Βρετανών καλλιτεχνών.
Η συλλογή που δημιούργησε ως τελική του εργασία είχε ως έμπνευση τον Jack the Ripper και αγοράστηκε εξ ολοκλήρου από τη γνωστή στιλίστρια και εκκεντρική προσωπικότητα Isabella Blow, η οποία έγινε στενή φίλη και υποστηρίκτριά του.
Koστούμι του Alexander McQueen, "It’s a Jungle Out There", Φθινόπωρο/Χειμώνας 1997
Givenchy: Ένας punk σε έναν κλασικό οίκο
Ο McQueen ίδρυσε τη δική του μάρκα το 1992. Το 1996, διορίστηκε ως επικεφαλής σχεδιαστής του οίκου Givenchy, διαδεχόμενος τον John Galliano. Τον Δεκέμβριο του 2000, ο όμιλος Gucci (Κering) απέκτησε την πλειοψηφία των μετοχών της εταιρείας του, ενώ εκείνος παρέμεινε δημιουργικός διευθυντής. Ωστόσο, η σχέση του με τον Givenchy είχε αρκετές συγκρούσεις, και τελικά αποχώρησε το 2001.
"Φέρθηκα άσχημα στη Givenchy. Ήταν απλά χρήματα για μένα."
Παρότι ήταν μια σημαντική θέση, ο McQueen την αποδέχθηκε με δισταγμό και η θητεία του εκεί (1996-2001) υπήρξε ταραχώδης. Παρά το γεγονός ότι ωθούσε τα όρια της μόδας, νιώθοντας ότι καταπιέζεται δημιουργικά, αργότερα δήλωσε: «Φέρθηκα άσχημα στη Givenchy. Ήταν απλά χρήματα για μένα. Ο μόνος τρόπος να λειτουργούσε θα ήταν αν μου επέτρεπαν να αλλάξω εντελώς την ταυτότητα του οίκου, αλλά δεν ήθελαν κάτι τέτοιο». Παρά τις αμφιβολίες του, κέρδισε το βραβείο Βρετανού Σχεδιαστή της Χρονιάς το 1996, 1997 και 2001.
Βραδινό φόρεμα του Alexander McQueen, Φθινόπωρο/Χειμώνας 2010
Η αυτοκρατορία McQueen γεννιέται
Το 2000, η Gucci αγόρασε το 51% της προσωπικής εταιρείας του McQueen και του παρείχε κεφάλαιο για να επεκτείνει την επιχείρησή του. Ο McQueen αποχώρησε από τη Givenchy λίγο αργότερα. Το 2003, έλαβε τον τίτλο του Διεθνούς Σχεδιαστή της Χρονιάς από το Συμβούλιο Σχεδιαστών Μόδας της Αμερικής, τον τίτλο του Διοικητή του Εξαίρετου Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας από τη Βασίλισσα της Αγγλίας και ένα ακόμα Βραβείο Βρετανού Σχεδιαστή της Χρονιάς.
Με την υποστήριξη της Gucci, η καριέρα του McQueen εκτοξεύθηκε. Ήταν ήδη γνωστός για τις θεατρικές επιδείξεις μόδας του, αλλά μετά την αποχώρησή του από τη Givenchy δημιούργησε ακόμα πιο εντυπωσιακά σόου. Για παράδειγμα, το 2006, σε μια παρουσίαση της χειμερινής του συλλογής, ένα ολόγραμμα της Kate Moss εμφανίστηκε να αιωρείται μαγευτικά.
Ο McQueen δεν δίσταζε να αμφισβητήσει τα παραδοσιακά πρότυπα ομορφιάς και προέλευσης στη μόδα. Ένας γνωστός του τον περιέγραψε ως κάποιον που "φορούσε ένα καρό πουκάμισο με φτηνά, ξεχειλωμένα τζιν και μια μακριά αλυσίδα για κλειδιά ... και είχε αρκετά παραπανίσια κιλά". Άλλος φίλος του ανέφερε ότι τα δόντια του "έμοιαζαν με το Stonehenge". Ο ίδιος ήταν περήφανος που αψήφησε τις νόρμες της βιομηχανίας της μόδας.
Οι επιρροές που τον καθόρισαν
Το έργο του McQueen ήταν ιδιαίτερα πρωτότυπο, αναμειγνύοντας την παραδοσιακή ραπτική με την ανατρεπτική αισθητική. Αυτό φάνηκε από τις πρώτες του δημιουργίες, όπως τα "Bumster" παντελόνια, τα κομψά φράκα, τα φθαρμένα υφάσματα, το σκισμένο δέρμα και τις περίτεχνες δαντέλες που αποκάλυπταν το δέρμα.
Ο ίδιος έλεγε: "Πρέπει να γνωρίζεις τους κανόνες για να τους σπάσεις. Αυτός είναι ο λόγος που είμαι εδώ: να κατεδαφίσω τους κανόνες, αλλά να διατηρήσω την παράδοση."
Η εμπειρία του στον Givenchy τον βοήθησε να εξερευνήσει νέες τεχνικές: "Ήμουν ράφτης και δεν καταλάβαινα τη σημασία της απαλότητας. Το έμαθα στον Givenchy. Για μένα, ήταν ένα μάθημα."
Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά των συλλογών του ήταν η ιστορική τους αναφορά. Η συλλογή "Highland Rape" (1995) εμπνεύστηκε από την κληρονομιά του στη Σκωτία και τις εκκαθαρίσεις των Highlands του 18ου και 19ου αιώνα. Ο McQueen αντλούσε συχνά έμπνευση από τον βικτωριανό γοτθισμό, ενώ επανερμήνευε ιστορικά γεγονότα με ριζοσπαστικό τρόπο.
Επισκεπτόταν το Victoria & Albert Museum σχεδόν κάθε εβδομάδα για να αντλεί έμπνευση από τις συλλογές του, ενώ λάτρευε τις διαφορετικές πολιτιστικές επιρροές από την Αφρική, την Κίνα, την Ινδία και την Τουρκία. Ωστόσο, η Ιαπωνία ήταν η σημαντικότερη πηγή έμπνευσής του, καθώς αναδιαμόρφωνε συνεχώς το κιμονό στις συλλογές του.
Κιμονό του Alexander McQueen για τον οίκο Givenchy, Φθινόπωρο/Χειμώνας 1997
Ένα επαναλαμβανόμενο θέμα στη δουλειά του ήταν η σύγκρουση των αντιθέσεων, όπως άνθρωπος εναντίον μηχανής ή φύση εναντίον τεχνολογίας. Ένα παράδειγμα είναι ο κορσές από κοχύλια μυδιών στη συλλογή "VOSS" (Άνοιξη/Καλοκαίρι 2001) ή το Bird's Nest καπέλο στη συλλογή "The Widows of Culloden" (Φθινόπωρο/Χειμώνας 2006), δημιουργημένο από τους συνεργάτες του, Philip Treacy και Shaun Leane.
Fashion shows που έγραψαν ιστορία
Ο McQueen ήταν γνωστός για τις εντυπωσιακές του επιδείξεις, εμπνευσμένες από το θέατρο και την performance art. Μερικές από τις πιο εμβληματικές ήταν:
• "VOSS" (Άνοιξη/Καλοκαίρι 2001) – ένα γυάλινο κουτί που θύμιζε ψυχιατρικό κελί.
• "Scanners" (Φθινόπωρο/Χειμώνας 2003) – μοντέλα περπατούσαν μέσα σε ανεμοθύελλες.
• "The Widows of Culloden" (Φθινόπωρο/Χειμώνας 2006) – ολόγραμμα της Kate Moss εμφανίστηκε ως φάντασμα.
• "Plato’s Atlantis" (Άνοιξη/Καλοκαίρι 2010) – η πρώτη πασαρέλα που μεταδόθηκε live στο διαδίκτυο.
"Scanners", Φθινόπωρο/Χειμώνας 2003
"VOSS", Άνοιξη/Καλοκαίρι 2001
"The Widows of Culloden", Φθινόπωρο/Χειμώνας 2006
"Plato’s Atlantis", Άνοιξη/Καλοκαίρι 2010
Οι απώλειες που τον σημάδεψαν
Το 2007, ο McQueen ήρθε αντιμέτωπος με μια σειρά από τραγωδίες, ξεκινώντας με την αυτοκτονία της φίλης και μέντοράς του Isabella Blow. Αφιέρωσε τη συλλογή του για την άνοιξη/καλοκαίρι του 2008 στη μνήμη της, δηλώνοντας ότι ο θάνατός της «ήταν το πιο σημαντικό μάθημα που έλαβε στη μόδα».
Δύο χρόνια αργότερα, στις 2 Φεβρουαρίου 2010, η μητέρα του πέθανε. Την παραμονή της κηδείας της, στις 11 Φεβρουαρίου 2010, ο McQueen βρέθηκε νεκρός στο διαμέρισμά του στο Mayfair του Λονδίνου. Ο θάνατός του αποδόθηκε σε αυτοκτονία.
Ένα ανεκτίμητο αποτύπωμα στη μόδα
Η πορεία του McQueen, από ένας μαθητής που εγκατέλειψε το σχολείο σε μια φτωχή γειτονιά μέχρι διεθνώς αναγνωρισμένος σχεδιαστής, είναι μια αξιοθαύμαστη ιστορία. Οι τολμηρές δημιουργίες και οι θεαματικές επιδείξεις του ενέπνευσαν και εντυπωσίασαν τον κόσμο της μόδας.
Μετά τον θάνατό του, η μακροχρόνια συνεργάτιδά του, Sarah Burton, ανέλαβε τον οίκο Alexander McQueen, συνεχίζοντας την κληρονομιά του. Το 2011, το Metropolitan Museum of Art της Νέας Υόρκης τίμησε τη συνεισφορά του με μια έκθεση των δημιουργιών του.
Η ζωή του McQueen αποτέλεσε επίσης θέμα του ντοκιμαντέρ McQueen (2018) των Ian Bonhôte και Peter Ettedgui, το οποίο περιλάμβανε συνεντεύξεις με φίλους, συγγενείς και συνεργάτες του, καθώς και σπάνιο αρχειακό υλικό που αποτύπωνε την πολυδιάστατη προσωπικότητά του και την τραγική του κατάληξη.
Ο McQueen συνεργάστηκε στενά με ταλαντούχους δημιουργούς, όπως οι Philip Treacy και Shaun Leane. Ανέπτυξε επίσης τη σειρά αθλητικών παπουτσιών με την PUMA, τη νεανική σειρά McQ (2006), και αρώματα όπως τα Kingdom και ΜyQueen.
Τιμήθηκε ως Βρετανός Σχεδιαστής της Χρονιάς τέσσερις φορές (1996-2001) και έλαβε το CBE το 2003.
