Πώς τα ριάλιτι άλλαξαν για πάντα τον τρόπο που βλέπουμε τηλεόραση

Ήταν 31 Δεκέμβρη 2001. Όλη η Ελλάδα ήταν καθηλωμένη μπροστά στην τηλεόραση, και περίμενε. Όλη η Ελλάδα, έβλεπε Big Brother. Κι όλη η Ελλάδα, θυμάται τον Τσάκα να αναποδογυρίζει το τραπέζι, όταν βγήκε νικητής – δεύτερος, ήταν ο Πρόδρομος. Μετά, έγιναν κουμπάροι.

Ήταν το πρώτο πραγματικό ριάλιτι στην ελληνική τηλεόραση. Μία ομάδα ανθρώπων, άγνωστων στο κοινό, μαζεμένων σε ένα σπίτι – χωρίς διαγωνισμό, χωρίς ταλέντο, χωρίς τίποτα. Απλώς παρακολουθούσαμε την καθημερινότητά τους.

UPDATE

Η Gen Z δεν θέλει καμία σχέση με την τηλεόραση -και έχει τους λόγους της

Την επόμενη χρονιά, ήρθε ένα ριάλιτι κάπως διαφορετικό. Πάλι είχαμε μία ομάδα άγνωστων ανθρώπων, μαζεμένων σε ένα σπίτι. Πάλι παρακολουθούσαμε την καθημερινότητά τους. Αυτήν τη φορά, όμως, φοιτούσαν σε ένα είδος μουσικής Ακαδημίας, με στόχο να γίνουν το next big thing του ελληνικού τραγουδιού. Ήταν το Fame Story, που οι περισσότεροι σήμερα θυμόμαστε την iconic Άσπα Τσίνα να ξεστομίζει ατάραχη τη φράση που στιγμάτισε μία ολόκληρη γενιά: «Δεν καταλαβαίνω την έκρηξή σου». Ήταν η εκπομπή που μας γνώρισε τον Θάνο Πετρέλη, τον Νίνο, τον Ντίνο Χριστοδούλου που κέρδισε το έπαθλο. Στο επόμενο, κέρδισε η Καλομοίρα, παρότι μπήκε αργότερα στο σπίτι, υπέστη bullying και την κούρεψαν στον ύπνο της.

Και τα ριάλιτι παγιώθηκαν, αγαπήθηκαν, μισήθηκαν – έκαναν τα πάντα. Από τη Φάρμα, μας έμεινε το εθνικό ζευγάρι της εποχής, Ρούλα και Φραν. Από το Survivor Ελλάδα-Τουρκία, το ανελέητο slut shaming στη Νάντια, που τόλμησε να κάνει σχέση με τον Τούρκο Σελίμ (τελικά, παντρεύτηκαν και πήραν διαζύγιο 4 χρόνια μετά). Από το πρώτο GNTM, που τότε δεν θύμιζε σε τίποτα το σημερινό σόου, απεριόριστο υλικό για memes. Προσωπικό αγαπημένο, το «Στεναχωριέμαι όταν βλέπω κακίες και ειδικά από ένα άτομο που είναι σαν άλογο». Και, φυσικά, ο παρακάτω διάλογος:

- Όχι, αγάπη μου.

- Αγάπη μου θα λες τις φίλες σου, όχι εμένα.

- Σωστά, να σε λέω αηδία;

Ξεχωριστή παράγραφο αξίζει το Bar, για τις cult στιγμές που μας χάρισε. «Μαίρη, με τη στρατηγική σου, τα 50 είναι δικά σου, στάνταρ», τραγουδούσε ο Λορέντζο Καριέρε πριν τον τελικό, στη Μαίρη Γεώρτση από την Αέξανδρούπολη, που όλοι ασχολούνταν με το χαρτάκι της. Τη Σιδηρά Κυρία που, για κάποιον λόγο, όλοι οι τηλεθεατές μίσησαν. Μήπως ήταν απλώς το Girl Boss που, χαμογελαστά, έστειλε τη μισή ομάδα προτεινόμενη για αποχώρηση; Από εκεί βγήκαν και οι Φίλοι για Πάντα. Κάθε παιδί Δημοτικού που σεβόταν τον εαυτό του, και ήξερε, και είχε πάρει CD «Ταινία Φαντασίας».

Παίρναμε πολλά ριάλιτι, για χρόνια. Μέχρι και Real Housewives of Athens μας πρόσφεραν απλόχερα, αν και δεν κράτησε πολύ.

Φυσικά και αυτά τα προγράμματα δεν ήταν εγχώρια ιδέα, αλλά πολύ καλά franchise και αντιγραφές από το εξωτερικό. Κι όσο κι αν θέλουμε να πούμε ότι δεν έκαναν τίποτα, ότι είναι η επιτομή του trash, ότι, συλλογικά, είμαστε καλύτεροι από αυτά, δεν μπορούμε. Είναι τα σόου που άλλαξαν για πάντα την έννοια του celebrity και της δύναμης. Αυτήν τη στιγμή, σ’ όποια γωνιά της διεθνούς showbiz κι αν κοιτάξεις, θα δεις reality stars -από τον Χάρι Στάιλς (The X Factor) και την Cardi B (Love & Hip Hop: New York), μέχρι την Τζένιφερ Χάντσον (Super Idol) και την Έμμα Στόουν (In Search of the Partridge Family). Ο Κρίστιαν Σιριάνο ξεκίνησε από τo Project Runway, η Αριάνα ΝτεΜποζ άρχισε να δουλεύει στο Broadway όταν την είδαν στο So You Think You Can Dancce. Χωρίς τις Real Housewives (τις αυθεντικές τις αμερικανικές) και τις Καρντάσιαν, η σημερινή ποπ κουλτούρα και το τότε κουτσομπολιό, θα ήταν εντελώς διαφορετικά. Μέχρι κι ο Τραμπ είχε ριάλιτι.

Το φορμάτ των ριάλιτι, όπως το ξέρουμε σήμερα – ξέρεις, με σκηνές από καθημερινότητα, one-on-one συνεντεύξεις που έχουν μονταριστεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε να δημιουργηθεί ένα τηλεοπτικό αφήγημα που ενδεχομένως απέχει παρασάγγας από την πραγματικότητα – γεννήθηκε το 1992, στο MTV, με το The Real World. Στο φινάλε του σόου, οι πρωταγωνιστές ανακάλυψαν (όταν οι παραγωγοί μπήκαν στο λοφτ που έμεναν, στο Μανχάταν) ότι δεν ήταν τόσο πρωταγωνιστές ενός real-life ντοκιμαντέρ, όσο μίας σαπουνόπερας δίχως σενάριο. Ακολούθησαν οι Real Housewives στο Bravo και το The Hills του MTV, που πάντρεψαν το drama με το glamour.

Ο κόσμος δεν ήθελε σενάριο. Οι παραγωγοί, επίσης, δεν ήθελαν να πληρώνουν σεναριογράφους. Έκαναν ξεδιάντροπες τοποθετήσεις προϊόντων –σαν τα καλσόν Μπερλίνα και το γιαούρτι Στρούγγα στο επεισόδιο του Κωνσταντίνου και Ελένης- και το ριάλιτι «πούλησε». Όπως στην Ελλάδα στις αρχές των 00s, έτσι στις ΗΠΑ μία δεκαετία πριν, κάθε κανάλι είχε το δικό του –απλώς, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, τα προγράμματα δεν έχουν κοπεί. Το VH1 έχει σταθερά το RuPaul’s Drag Race. Το MTV, το The Challenge, το οποίο, στην προσαρμοσμένη εκδοχή του, είναι και σειρά του CBS. To Bravo έχει το Project Runway και το Top Chef.

Το Big Brother που ξεκίνησε από την Ολλανδία και κατέκτησε τον κόσμο, έρχεται και φεύγει. Το καθαρά αμερικανικό The Batchelor, γεννήθηκε πιο πρόσφατα, έφτασε μέχρι εδώ και μας άφησε με το «ΕΙΣΑΙ ΚΑΛΑ;».

Κόσμος πουλούσε την προσωπική του ζωή στη δημοσιότητα – και, όπως φάνηκε στο χειροκρότημα, μάλλον καλά έκανε. Τρανό παράδειγμα, οι Καρντάσιαν. Για 20 χρόνια, προβαλλόταν η καθημερινότητά τους στο Ε! και τα είχαμε δει (σχεδόν) όλα: έρωτες, απιστίες, γάμους, διαζύγια, θεραπείες ομορφιάς, αμέτρητες όχι και τόσο διακριτικές διαφημίσεις, νιώσαμε ότι γνωρίζαμε ανθρώπους που δεν είχαμε δει ποτέ, άσχετο που μας έδειχναν ακριβώς αυτά που ήθελαν να δείξουν. Σήμερα, έχουν τη δική τους αυτοκρατορία.

Σε πολύ πιο κρίντζι εκδοχή, ριάλιτι έγινε και η ζωή του Όζι και της Σάρον Όζμπορν. Πολλοί έτοιμοι celebrities προσπάθησαν να βγάλουν χρήματα με τέτοιες εκπομπές, και τα κατάφεραν, αλλά το κοινό δεν τους ήθελε. Προτιμούσε να μην τους απομυθοποιεί.

Τα ριάλιτι έχουν στιγματίσει την τηλεόραση, σε παγκόσμιο επίπεδο – το καταλαβαίνεις από τη στιγμή που οι πλατφόρμες streaming όπως το Netflix, κάνουν τις δικές τους παραγωγές (κι αν δεν έχεις δει Love Island, απλώς πήγαινε τώρα και κάνε binge watching). Και δεν είναι κακό να σου αρέσουν.

Μπορείς να βλέπεις θέατρο, αλλά να πεθαίνεις για το drama του GNTM. Μπορείς να διαβάζεις κλασική λογοτεχνία, αλλά να δίνεις το κλικ σε άρθρα «Δες τι κάνει σήμερα ο manager ράγκμπι από το Survivor» και, το 2017, να είχες κάνει το κουίζ για να δεις αν είσαι Διάσημος ή Μαχητής.

Μαζί με τους σούπερ σταρ που κατά καιρούς φέρνουν στην επιφάνεια οι διαγωνισμοί ταλέντων (σαν τον Περικλή Στεργιανούδη του Fame Story 4), τα «η μπήχη» και «είσαι το next top μπάζο», τα ελληνικά ριάλιτι έχουν τη μοναδική ικανότητα να σε προβληματίσουν, κυρίως επειδή πράγματι αποτελούν μία μικρογραφία της κοινωνίας. Οι παίκτες δίνουν οσκαρικές ερμηνείες επειδή θέλουν το σούσουρο, θέλουν αναγνωρισιμότητα, θέλουν τα πάντα, το γνωρίζουμε αυτό. Αφήνουν, όμως, και αληθινά τους κομμάτια να βγουν προς τα έξω, και διαιωνίζουν ομοφοβικές, κακοποιητικές, επικίνδυνες απόψεις που καλό θα ήταν να μην ακούγονται όχι στην τηλεόραση, αλλά πουθενά. Όπως τότε που είδαμε δύο παίκτες του Big Brother να προσπαθούν να βάλουν στον ίσιο δρόμο ένα γκέι αγόρι. Ή όταν, σε live μετάδοση του ίδιου σόου, ειπώθηκε η ατάκα «με τις γκόμενες πάω με μία κάθε μέρα για να αδειάζει το πακέτο, αλλιώς έχει βιασμό».