Έχουν περάσει 44 χρόνια από τότε που ένας νέος Ισπανός σκηνοθέτης παρουσίαζε την πρώτη του ταινία με τίτλο “Η Πέπι, η Λούσι, η Μπομ και τ’ άλλα κορίτσια”. Φλεγόμενα πάθη, πολυεπίπεδες αναφορές, γυναικείοι χαρακτήρες που μένουν αξέχαστοι και θεματολογία εμπνευσμένη από την ισπανική ταυτότητα και την εκάστοτε εποχή, τη γυναικεία φύση, την οικογένεια, συνθέτουν σήμερα έναν ολόκληρο κινηματογραφικό κόσμο, πολύχρωμο, προσωπικό και απολύτως αναγνωρίσιμο: το μοναδικό σύμπαν του Πέδρο Αλμοδόβαρ, που από την πρώτη μέχρι την τελευταία του ταινία, “Διπλανό δωμάτιο”, είναι γεμάτο με υπέροχες εμμονές.
Γεγονός είναι πως κανείς δεν κάνει ταινίες όπως ο Αλμοδόβαρ, ο οποίος έχει προσεγγίσει το θρίλερ, το μελόδραμα, την κωμωδία, τη φάρσα, το φιλμ νουάρ, φτιάχνοντας ένα καθαρά προσωπικό είδος, που ο Κουβανός συγγραφέας Γκιγιέρμο Καπρέρα έχει συνοψίσει ως “Αλμόδραμα”.
Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του ως δημιουργού είναι ότι δεν κάνει σινεμά για να κρυφτεί, αλλά για να εκτεθεί και να εκθέσει. Κάνει σινεμά, που έχει σημασία, γεμάτο χρώμα και ποίηση, είτε αφηγείται την ιστορία απίθανων γυναικών, είτε ασχολείται με την ευθανασία, όπως στη νέα και πρώτη αγγλόφωνη μεγάλου μήκους ταινία του, “Διπλανό δωμάτιο”, που βραβεύτηκε με τον χρυσό Λέοντα -και με ένα ατελείωτο standing ovation- στο φεστιβάλ της Βενετίας.
Η νέα ταινία, που μόλις κυκλοφόρησε και στην Ελλάδα, πραγματεύεται το εξαιρετικά λεπτό και αμφιλεγόμενο θέμα της ευθανασίας μέσα από την ιστορία της φιλίας δύο γυναικών, που υποδύονται η Τίλντα Σουίντον και η Τζούλιαν Μουρ, οι οποίες θυμίζουν κάποιες από τις πρώτες ισπανόφωνες ηρωίδες του. Και εδώ τα χαρακτηριστικά και οι γοητευτικές εμμονές του σκηνοθέτη, που στα 75 του, παραμένει ένα “τρομερό παιδί” του ευρωπαϊκού κινηματογράφου, είναι παρούσες και συναρπαστικές όπως πάντα.
Η ενστικτώδης επιλογή στο κόκκινο
Το κόκκινο χρώμα έχει περίοπτη θέση στις ταινίες του Αλμοδόβαρ. Υπάρχει στα ρούχα, στα παπούτσια και στα κραγιόν των ηρωίδων του, στους τοίχους και στα αντικείμενα που βρίσκονται στα σπίτια τους (συνήθως ολοστρόγγυλα, καθώς οι κύκλοι είναι άλλη μια εμμονή του), σε πόρτες, ξαπλώστρες και στους δρόμους που διασχίζουν, οδηγώντας φυσικά κόκκινα αυτοκίνητα.
“Το κόκκινο είναι μια ενστικτώδης επιλογή για μένα” έχει δηλώσει ο ίδιος. “Σίγουρα το αγαπώ πολύ ως χρώμα, αλλά το χρησιμοποιώ, γιατί δίνει μια ένταση στον χώρο. Είναι ένα πολύ εκφραστικό χρώμα, που αντιπροσωπεύει τη ζωή, τη φωτιά, το αίμα, το πάθος και τα γαρύφαλλα, που είναι το εθνικό λουλούδι της Ισπανίας. Από τεχνικής πλευράς, όταν κινηματογραφείς μια νυχτερινή σκηνή, το κόκκινο δίνει μια συγκεκριμένη φωτεινότητα. Κι όταν το χρησιμοποιείς στην εξοχή, τονίζει ακόμα περισσότερο τα χρώματα της φύσης. Γι’ αυτό και στις ταινίες μου, όλα τα αυτοκίνητα είναι κόκκινα”.
Στο “Διπλανό δωμάτιο”, το κόκκινο είναι πιο βαθύ, υπάρχει στα ρούχα, στη φύση, στο σπίτι, στο αυτοκίνητο, σαν μια παθιασμένη αντανάκλαση των δύο ηρωίδων. Δεν έχει τη διάσταση του αισθησιασμού, αλλά της φροντίδας μεταξύ δύο δυνατών καθημερινών γυναικών. Η σημασία του παραμένει κυρίαρχη, υπογραμμίζει τις σκηνές, στις οποίες οι ατάκες πρέπει να ακουστούν με προσοχή. Κι όσο κι αν τα χρόνια έχουν περάσει, σε κάθε στιλιστική επιλογή του “Διπλανού δωματίου” βρίσκεις τον Αλμοδόβαρ του “Όλα για τη μητέρα μου”: έναν δημιουργό παθιασμένο με τις γυναίκες και τα συναισθήματα τους, όπως αυτά αποτυπώνονται με χρώματα στα ρούχα και στους καναπέδες τους.
Γυναίκες, που κλέβουν την παράσταση
Κι εδώ μπαίνουμε σε μια άλλη χαρακτηριστική εμμονή του Ισπανού δημιουργού: στους υπέροχους γυναικείους χαρακτήρες, που δεν συγκρούονται μεταξύ τους αλλά λάμπουν ταυτόχρονα. Είτε πρόκειται για τη φιλία μιας ομοφυλόφιλης πανκ τραγουδίστριας με μια μαζοχίστρια νοικοκυρά και μια γυναίκα θύμα βιασμού που αναζητά εκδίκηση στην πρώτη του ταινία, είτε για τη σχέση δύο γυναικών, που γιορτάζουν τη ζωή, σε ένα φιλμ, που πραγματεύεται τον θάνατο, στο “Διπλανό δωμάτιο”.
Το κωμικό συνυπάρχει με το τραγικό στοιχείο στον κόσμο του Αλμοδόβαρ, ο οποίος έχει δημιουργήσει μια σειρά παθιασμένων ηρωίδων, που μένουν στη μνήμη για πολύ καιρό μετά τους τίτλους τέλους. Στις ταινίες του έχουμε και μεγάλους αντρικούς ρόλους, ερμηνευμένους από ηθοποιούς σταρ όπως οι Αντόνιο Μπαντέρας και Χαβιέ Μπαρδέμ, όμως συνήθως οι γυναίκες κλέβουν την παράσταση.
Ο Αλμοδόβαρ τίμησε το συναισθηματικό κόσμο των γυναικών, θέτοντας τον στο κέντρο της σκηνής. Εμπνεόμενος από εμβληματικές γυναικείες μορφές του Χόλιγουντ των ‘40s και ‘50s στάθηκε στη δύναμη των ηρωίδων του να αλλάξουν τις ζωές τους, στον αισθησιασμό, στο πάθος και στη μοναξιά τους. Εξερεύνησε τις πτυχές της οικογένειας και της μητρότητας κι έδωσε σε κάθε μια χώρο για να εκφράσει τον αληθινό της χαρακτήρα -πάντα στο κόκκινο.
Οι αναφορές στον κινηματογράφο
Οι αναφορές στην ιστορία της τέχνης και στον κινηματογράφο είναι άλλη μια από τις πιο ενδιαφέρουσες εμμονές του Ισπανού δημιουργού, ο οποίος έχει δηλώσει πως έχει δεχτεί πολλές επιρροές από έργα σκηνοθετών όπως ο Λουίς Μπουνιουέλ και ο Άλφρεντ Χίτσκοκ κι έχει περιγράψει το σινεμά ως τρόπο ζωής, ο οποίος αποτυπώνεται στο έργο του.
Οι ταινίες που αγάπησε τον ακολουθούν στις δικές του δημιουργίες (π.χ. το “Όλα για την Εύα” του ‘50 στο “Όλα για τη μητέρα μου”, το “Δεσμώτης του ιλίγγου” στο “Ραγισμένες αγκαλιές”). Συχνά επίσης, καταπιάνεται με ταινίες μέσα στις ταινίες του (όπως στα “Κακή εκπαίδευση” και “Πόνος και δόξα”) ή με θεατρικές παραστάσεις και ηθοποιούς. Στο έργο του είναι ορατά τα ίχνη διαφορετικών μεταξύ τους επιρροών (από τις ταινίες του Φασμπίντερ μέχρι τις τηλενουβέλες) κι αυτό ακριβώς τον καθιστά τόσο μοναδικό κι ιδιαίτερο.
Χιούμορ, στιλ και βαθιά ανθρωπιά
Κι εδώ καταλήγουμε στην πιο χαρακτηριστική “εμμονή” του ιδιοφυούς σκηνοθέτη: το ίδιο το σινεμά που έχει νόημα και αξία, οι ταινίες που εκφράζουν τον τόπο και την εποχή, που γιορτάζουν τη δημιουργικότητα και τις σχέσεις των ανθρώπων, που δείχνουν πώς το παρελθόν μπορεί να γίνει εργαλείο για το μέλλον.
Η νέα ταινία του, επιβεβαιώνει πως δεν έχει καμία διάθεση να κόψει ταχύτητα, αλλά να συνεχίσει να δημιουργεί φιλμ, που αποδεικνύουν τις δυνατότητες της τέχνης να εκφράζει το πνεύμα των καιρών με εξυπνάδα, κουράγιο, χιούμορ, στιλ και βαθιά ανθρωπιά.
