100 χρόνια ινσουλίνης: Το «θαύμα» του 20ου αιώνα που σώζει εκατομμύρια ζωές

Στην «αυγή» του 20ου αιώνα μια συναρπαστική ιστορία ξεκινά, που έμελλε να οδηγήσει στη σωτηρία αμέτρητων ανθρώπων που μέχρι τότε ήταν καταδικασμένοι σε θάνατο.

Μια ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου του Toronto, που αποτελούνταν από τους Frederick Banting, Charles Best, J.J.R. MacLeod και James Bertram Collip, ανακάλυψε την ινσουλίνη, την πρώτη και μοναδική μέχρι σήμερα θεραπεία για το διαβήτη τύπου 1 ή νεανικό διαβήτη.

Ο διαβήτης είχε αναγνωριστεί ως μια ξεχωριστή ιατρική πάθηση πριν από τουλάχιστον 3.500 χρόνια, αλλά η αιτία του αποτελούσε ένα μυστήριο και παράλληλα μια τεράστια πρόκληση για τους επιστήμονες της εποχής. Στις αρχές της δεκαετίας του 1920, ήταν έντονη η υποψία στην ερευνητική κοινότητα ότι η αιτία του ήταν μια δυσλειτουργία στο πεπτικό σύστημα που σχετίζεται με τη λειτουργία του παγκρέατος.

Tο τι ακριβώς ήταν λάθος ή τι έλειπε, στο μονοπάτι του μεταβολισμού του σακχάρου των ατόμων με διαβήτη ήταν άγνωστο, μέχρι που οι Καναδοί ερευνητές απομόνωσαν την ινσουλίνη και απέδειξαν ότι πρόκειται για μια ασθένεια που οφείλεται στην ανεπάρκεια της συγκεκριμένης ορμόνης.

Πριν την ανακάλυψη της ινσουλίνης, οι διαβητικοί ήταν καταδικασμένοι σε θάνατο, με την κοινή πρόγνωση να είναι μόλις ένας χρόνος ζωής. Ο μοναδικός τρόπος αντιμετώπισης της νόσου ήταν η αυστηρή δίαιτα, η οποία ωστόσο δεν μπορούσε να εξασφαλίσει περισσότερα από τρία ή τέσσερα χρόνια.

Η ανακάλυψη της ινσουλίνης, που στιγμάτισε τον 20ο αιώνα, ανακοινώθηκε στις 14 Νοεμβρίου του 1921, ημερομηνία που καθιερώθηκε αργότερα ως Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη.

Το χρονικό του «θαύματος»

1921: Λαμβάνοντας υπόψη ερευνητικά ευρήματα των προηγούμενων 50 ετών, το καλοκαίρι του 1921 οι ερευνητές στο Τορόντο απομόνωσαν επιτυχώς την ινσουλίνη από το πάγκρεας ενός σκύλου, ο οποίος μετά εμφάνισε συμπτώματα διαβήτη. Στη συνέχεια, ξεκίνησαν πρόγραμμα με ενέσεις ινσουλίνης, που είχε ως αποτέλεσμα την επαναφορά του στην πρότερη κατάσταση.

Δύο μήνες αργότερα, οι επιστήμονες ξεκίνησαν τις προετοιμασίες για την θεραπεία σε άνθρωπο, απομονώνοντας μία φόρμουλα ινσουλίνης από το πάγκρεας βοοειδών.

1922: Τον Ιανουάριο ο Leonard Thompson, ένα 14χρονο αγόρι που ζύγιζε λίγο περισσότερο από 29 κιλά, γίνεται το πρώτο άτομο με διαβήτη που λαμβάνει θεραπεία με ινσουλίνη. Δώδεκα ημέρες μετά τη λήψη ενέσεων, το σάκχαρο του Leonard παρουσίασε πτώση. Η διάσωση του 14χρονου από το θάνατο ήταν η πρώτη «αχτίδα» ελπίδας για όλους τους ασθενείς με διαβήτη παγκοσμίως.

Μέχρι τον Φεβρουάριο, σε άλλους έξι διαβητικούς είχε χορηγηθεί ινσουλίνη με τα ίδια θετικά αποτελέσματα.

1923: Το Πανεπιστήμιο του Τορόντο έδωσε άδεια σε φαρμακευτικές εταιρείες να παράγουν ινσουλίνη χωρίς δικαιώματα. Η Nordisk Insulinlaboratorium (μετέπειτα Novo Nordisk) εμπορευματοποιεί την παραγωγή ινσουλίνης μεταφέροντας την τεχνική εκχύλισης και καθαρισμού από τον Καναδά στη Δανία. Στις αρχές του έτους, περίπου ένα χρόνο μετά την πρώτη δοκιμαστική ένεση, η ινσουλίνη έγινε ευρέως διαθέσιμη και εκατομμύρια άνθρωποι ήταν ζωντανοί χάρη σε μια από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις του 20ου αιώνα.

Από εκεί και πέρα η έρευνα εστίασε στην ανακάλυψη νέων τρόπων για τη βελτίωση της σύνθεσής, τη μείωση της συχνότητας χορήγησης καθώς και σε άλλες βελτιώσεις.
Το Νόμπελ Φυσιολογίας ή Ιατρικής του 1923 απονεμήθηκε από κοινού στον Καναδό γιατρό Frederick Grant Banting και στον Σκωτσέζο βιοχημικό και φυσιολόγο John James Macleod «για την ανακάλυψη της ινσουλίνης», οι οποίοι μοιράστηκαν το χρηματικό έπαθλο με τους άλλους δύο συμμετέχοντες ερευνητές, τον Charles Best και τον James Bertram Collip.

1974: Αναπτύχθηκε η πρώτη αντλία ινσουλίνης, η οποία διέθετε σύστημα παρακολούθησης των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Έτσι θεωρείται και η πρώτη συσκευή συνεχούς παρακολούθησης γλυκόζης.

1982: Η παραγωγή ινσουλίνης δεν βασίζεται πλέον στην απμόνωση από ζώα. Η πρόοδος στη γενετική μηχανική επέτρεψε την παραγωγή ανθρώπινης ινσουλίνης από βακτήρια.

1985: Αναπτύχθηκε το στυλό ινσουλίνης, βελτιώνοντας σε μεγάλο βαθμό την πρακτικότητα, την ευκολία και την ποιότητα ζωής των ατόμων με διαβήτη.

1997: Εφευρέθηκαν τα ανάλογα ινσουλίνης, μιας μορφής ανθρώπινης τροποποιημένης ινσουλίνης βραδείας ή ταχείας δράσης. Η πρόοδος αυτή βελτίωσε περαιτέρω την ποιότητα ζωής των ατόμων με διαβήτη και των οικογενειών τους, επιτρέποντάς τους να προσαρμόσουν την πρόσληψη ινσουλίνης ανάλογα με το καθημερινό τους πρόγραμμα και τις δραστηριότητές τους.

Το «ταξίδι» συνεχίζεται

Η ινσουλίνη έχει διανύσει πολύ δρόμο στο 100ετές «ταξίδι» της. Το καινοτόμο έργο της «θρυλικής τετράδας» άλλαξε το τοπίο της θεραπείας του διαβήτη μια για πάντα. Ο Leonard κατάφερε να ζήσει 13 χρόνια μετά τις πρώτες ενέσεις ινσουλίνης που έλαβε. Πέθανε σε ηλικία 27 ετών από πνευμονία, που θεωρούταν μία από τις επιπλοκές της νόσου. Σήμερα, η ινσουλίνη μετατρέπει μια θανατηφόρα ασθένεια σε διαχειρίσιμη για 9 εκατομμύρια άτομα με διαβήτη τύπου 1, ενώ για περισσότερα από 60 εκατομμύρια άτομα που ζουν με διαβήτη τύπου 2, είναι απαραίτητη για τη μείωση του κινδύνου σοβαρών επιπλοκών, όπως νεφρική ανεπάρκεια, τύφλωση και ακρωτηριασμός άκρων.

Εκατό χρόνια μετά την «παγκόσμια πρώτη», τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη έχουν πολλές επιλογές που διευκολύνουν τόσο τη θεραπεία τους όσο και την παρακολούθησή τους, με αποτέλεσμα να ζουν μια πλήρη ζωή χωρίς η πάθησή τους να αποτελεί εμπόδιο στην καθημερινότητά τους και στην επίτευξη των στόχων τους.

H Novo Nordisk εστιάζει πλέον στην έρευνα για τη μείωση του αριθμού ενέσεων ινσουλίνης που χρειάζονται για τη διατήρηση καλού γλυκαιμικού ελέγχου και τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης υπογλυκαιμικών επεισοδίων.

Με απώτερο στόχο τη θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 1, ενισχύει την έρευνα στην αναγεννητική ιατρική, όπως τη θεραπεία με βλαστοκύτταρα, η οποία ενδεχομένως να αποτελεί θεραπευτική επιλογή για το σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 στο μέλλον.

Παρά τις σπουδαίες εξελίξεις στο θεραπευτικό πεδίο, η πρόσβαση στην ινσουλίνη και τις σχετικές συσκευές και η φροντίδα του διαβήτη γενικότερα παραμένει περιορισμένη σε πολλές χώρες σήμερα.

Οι προσπάθειες για την αύξηση της πρόσβασης σε σωτήρια φάρμακα για τον διαβήτη είναι μόνο μία από τις σημαντικές εργασίας του Παγκόσμιου Συμφώνου για τον Διαβήτη, που ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2021. Το Σύμφωνο συγκεντρώνει εθνικές κυβερνήσεις, οργανισμούς του ΟΗΕ, μη κυβερνητικούς οργανισμούς, οντότητες του ιδιωτικού τομέα, ακαδημαϊκά ιδρύματα, φιλανθρωπικά ιδρύματα , τα άτομα που ζουν με διαβήτη και τους διεθνείς δωρητές να εργαστούν προς έναν κόσμο όπου όλα τα άτομα που διατρέχουν κίνδυνο για διαβήτη ή που ζουν με διαβήτη θα έχουν πρόσβαση στη φροντίδα που χρειάζονται.