Τα πάντα για τις αλλεργίες

Από την αλλεργιολόγο Φωτεινή Σαξώνη - Παπαγεωργίου.

• Πώς καταλαβαίνουμε ότι έχουμε αλλεργία σε κάτι; Ποιά είναι τα βασικά συμπτώματα;

Οταν ή φάμε ή πιάσουμε ή εισπνεύσουμε κάποια ουσία μας προκαλεί κατ’επανάληψη δυσάρεστη αντίδραση, ενώ είναι ανεκτή στο γενικό πληθυσμό. Αυτή βέβαια η αντίδραση μπορεί να είναι καί δυσανεξία, δηλαδή αντίδραση στην οποία δεν συμμετέχει το ανοσολογικό μας σύστημα. Κι’αυτό γιατί η αλλεργία είναι μία αντίδραση υπερευαισθησίας σε περιβαλλοντικές ‘αθώες’ ουσίες που ο οργανισμός μας αντιδρά μέσω του ανοσολογικού μας συστήματος. Στη πρώτη επαφή με μία ουσία ο οργανισμός του ατόμου, που είναι προγραμματισμένος να αντιδρά αλλεργικά, παράγει ειδικά αντισώματα ή κύτταρα εναντίον της συγκεκριμένης ουσίας καί στην επομένη επαφή με αυτήν ελευθερώνονται δραστικές ουσίες, οι μεσολαβητές, που είναι ικανοί να επηρεάζουν πολλά κύτταρα καί όργανα του σώματός μας καί μέσω αυτών το σώμα μας αντιδρά με τα συμπτώματα της αλλεργίας. Σε μεγάλο ποσοστό η αλλεργική προδιάθεση κλειρονομείται συνήθως όμως όχι το είδος της αλλεργίας. Στη διαφοροποίηση μεταξύ δυσανεξίας καί αλλεργίας μπορεί να βοηθήσει ο θεράπων ιατρός

Τα βασικά συμπτώματα της αλλεργίας ή μάλλον τα πιό συνήθη, είναι αυτά που εκδηλώνονται στα σημεία επαφής μας με την αλλεργιογόνο ουσία. Ετσι τα πιό συχνά συμπτώματα είναι:

1. από το αναπνευστικό μας: πταρμοί, ρινική συμφόρηση (μπούκωμα), καταρροή, κνησμός (φαγούρα) στη μύτη, ουρανίσκο καί αυτιά, κοκκινίλα στους επιπεφυκότες με κνησμό καί δάκρια ή/καί οίδημα βλεφάρων, βήχας, βραχνάδα, σφύριγμα στην εισπνοή ή την εκπνοή, δύσνοια (δυσκολία στην αναπνοή), φλέματα. 2. από το γαστρεντερικό μας: αποστροφή γιά τη συγκεκριμένη τροφή, ναυτία, έμετος, δυσκαταποσία, ερυγές (ρέψημο), κοιλιακό άλγος, διάρροια, δυσκοιλιότητα, τυμπανισμός (φουσκώματα). 3. από το δέρμα μας: διάφορα εξανθήματα, με πιό συνήθη τα κνιδωτικά - κόκκινα, ανάγλυφα με κνησμό καί μεταναστευτικά, διαφόρων μεγεθών – καί τα εκζεματικά – κόκκινα, υγρά ή ξηρά, επίπεδα ή ψηλαφητά με έντονο συνήθως κνησμό, με συνήθη εντόπιση στο πρόσωπο, λαιμό, κλειδώσεις. Οίδημα (πριξήματα) βλεφάρων, χειλέων, γεννητικών οργάνων είναι επίσης συχνά συμπτώματα από το δέρμα.

Ολα τα συμτώματα της αλλεργικής αντίδρασης, που αναφέραμε, συνήθως εμφανίζονται μέσα στις πρώτες 4 (τέσσερες) ώρες από την επαφή με το αλλεργιογόνο. Μπορεί όμως κάποιες από αυτές να εμφανισθούν καί αργότερα (επιβραδυνόμενες αντιδράσεις σε αντίθεση με τις άμεσες).

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι συμτώματα αλλεργίας, λιγότερο συχνά, μπορεί να εμφανισθούν καί από όλα τα όργανα του σώματος, όπως καρδιά, νευρικό σύστημα κ.ά. Επίσης μερικές φορές συμμετέχουν στην αντίδραση περισσότερα του ενός ή καί όλα τα όργανα του σώματος, οπότε έχουμε την σοβαρότερη των αλλεργικών αντιδράσεων, την αναφυλαξία. Εάν στην αναφυλακτική αντίδραση προστεθεί καί πτώση της αρτηριακής πιέσεως τότε μιλάμε γιά αναφυλακτικό shock (κατέρριψη). Αυτή η σοβαρή αντίδραση παρατηρείται συνήθως στις σοβαρές τροφικές αλλεργίες καί μάλιστα όταν συνυπάρχει καί άσθμα, στις περιπτώσεις αλλεργίας σε φάρμακα κυρίως όταν αυτά δίδονται ενδοφλεβίως καθώς καί στα άτομα με αλλεργία στα υμενόπτερα (μέλισσες, σφήκες) αμέσως μετά το τσίμπημα. Οι κυριότερες αλλεργικές παθήσεις είναι:

- Αλλεργική ρινίτιδα

- Αλλεργική επιπεφυκίτιδα

- Ασθμα

- Ατοπική δερματίτιδα

- Κνίδωση/αγγειοοίδημα

- Αναφυλαξία (τροφές, φυσικό λάστιχο, φάρμακα, δήγματα υμενοπτέρων)

- Δερματίτιδα εξ’επαφής (φάρμακα, καλλυντικά, μέταλλα, χημικά)

- Τροφική αλλεργία

- Ηωσινοφιλική γαστρεντεροπάθεια

- Προβλήματα σχετιζόμενα με τη ρινίτιδα όπως παραρρινοκολπίτιδα, ωτίτιδες

- Φυσικές αλλεργίες (άσκηση, ζέστη, κρύο, πίεση, δόνηση)

•  Τα συμπτώματα αλλεργίας αλλάζουν από ηλικία σε ηλικία;

Υπάρχει διαφοροποίηση των συμπτωμάτων ανάλογα με την ηλικία. Αν καί τα αλλεργικά συμπτώματα είναι τα ίδια η συμμετοχή των οργάνων στόχων μπορεί να διαφέρει με την ηλικία. Ετσι στα πρώτα χρόνια ζωής τα πιό συχνά συμπτώματα εκδηλώνονται από το γαστρεντερικό (προβλήματα διατροφής, κολικοί, αναγωγές, έμετοι, διάρροια, αιμορραγικές κενώσεις μέχρι καί προβλήματα στην ανάπτυξη), από το δέρμα (ατοπική δερματίτιδα) καί από το αναπνευστικό με συμπτώματα τύπου άσθματος (υποτροπιάζουσα συρίττουσα αναπνοή). Η τροφική αλλεργία είναι επίσης πιό συχνή στα βρέφη/μικρά παιδιά.Τυπική αλλεργική ρινίτιδα, επιπεφυκίτιδα, άσθμα εμφανίζονται στα μεγαλύτερα παιδιά καί ενηλίκους.Η αναφυλαξία, κνίδωση/αγγειοοίδημα συμβαίνει σε όλες τις ηλικίες με διαφορετικά αίτια.

Η κλασσική αλλεργική τριάδα – ατοπική δερματίτιδα, άσθμα, ρινίτιδα – εμφανίζεται με αυτή τη σειρά από το βρέφος προς τον ενήλικα καί λέγεται ‘αλλεργική παρέλαση’.

• Μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις αλλεργίες με φυσικό τρόπο;

Ο μόνος φυσικός τρόπος αντιμετώπισης της αλλεργίας είναι η αποφυγή του αλλεργιογόνου. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να αντιμετωπισθεί καί με βαθμιαία έκθεση στην υπεύθυνη ουσία αλλά αυτό εμπεριέχει κινδύνους καί πρέπει να αποφασίζεται από τον ιατρό.

•  Υπάρχει τρόπος να προλάβουμε την αλλεργία της άνοιξης;

Εάν γνωρίζουμε το είδος των αλλεργιογόνων καί άρα την ακριβή εποχή έναρξης της ανοιξιάτικης αλλεργίας σε ένα συγκεκριμένο άτομο, μπορούμε να προλάβουμε ή τουλάχιστον να βελτιώσουμε τα συμπτώματα αρχίζοντας την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή πριν να αρχίσουν τα συμπτώματα. Μπορούν επίσης να αποφευχθούν τελείως τα συμπτώματα άν κάποιο άτομο έχει τη δυνατότητα μετακίνησης σε γεωγραφικές περιοχές με διαφορετική χλωρίδα καί άρα διαφορετική ανθοφορία. Τέλος οι ανοιξιάτικες αλλεργίες προλαμβάνονται επιτυχώς με την ειδική ανοσοθεραπεία (αλλεργικά εμβόλια είτε υπό μορφή ενέσεων ή σε υπογλώσσιες σταγόνες ή χάπια), η οποία είναι μακροχρόνια, ριζικότερη θεραπεία από τη φαρμακευτική.

Παιδικές αλλεργίες:

• Εξαφανίζονται με τον καιρό;

Οι τροφικές αλλεργίες στα παιδιά τείνουν να υποχωρούν μετά το πρώτο έτος ζωής αλλά με διαφορετικό ρυθμό γιά κάθε είδος τροφής καί γιά κάθε παιδί. Οι πιό ανθεκτικές τροφικές αλλεργίες είναι στους ξηρούς καρπούς και το ψάρι.

• Πλέον όλο καί περισσότερες αλλεργίες εμφανίζονται στα παιδιά όπως γιά παράδειγμα αυτή με τα γαλακτοκομικά. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Σαφώς τις τελευταίες 2-3 δεκαετίες οι αλλεργίες παρουσιάζουν συνεχή αύξηση με αποτέλεσμα 1 στα 4-3 παιδιά να έχει κάποια αλλεργία.

Η ακριβής αιτιολογία αυτής της αύξησης δεν είναι απόλυτα γνωστή. Θεωρείται ότι ο σύγχρονος τρόπος ζωής μας σε συνδυασμό με την βελτίωση του βιωτικού επιπέδου (μεγαλύτερη καθαριότητα, μείωση λοιμώξεων μέσω εμβολίων καί αντιβιοτικών) έχουν εκτρέψει την ανοσολογική αντίδραση του οργανισμού έναντι ‘αθώων’ περιβαλλοντικών ουσιών αντί των παθογόνων μικροβίων. Υπάρχουν συνεχώς αυξανόμενες ενδείξεις ότι τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα της σύγχρονης ζωής μας μπορεί να επιδρούν στην ενδομήτριο ζωή καί επηρεάζουν το ανοσολογικό σύστημα έτσι που να αυξάνει η πιθανότητα ανάπτυξης αλλεργίας καί μάλιστα με τη δυνατότητα της κληρονομικής μετάδοσης στην επόμενη γενναιά

•  Μιλήστε μας γιά τα αλλεργικά τεστ. Πόσο ασφαλή μπορεί να είναι;

Τα αλλεργικά τεστ γενικά στα χέρια του ειδικού είναι ασφαλή με σπάνιες αντιδράσεις. Υπάρχουν πολλών ειδών τεστ που χρησιμοποιούνται γιά τη διάγνωση της αλλεργίας καί κυρίως την ταυτοποίηση του ειδικού, υπεύθυνου αλλεργιογόνου. Τα συνηθέστερα είναι 1. ο προσδιορισμός ειδικής ανοσοσφαιρίνης Ε (IgE), ειδικό αλλεργικό αντίσωμα έναντι του ύποπτου αλλεργιογόνου, στον ορό του ασθενούς (RAST test) που είναι τελείως ακίνδυνο καί 2. Οι δερματικές δοκιμασίες νυγμού καί επιδερμικές. Οι δερματικές δοκιμασίες νυγμού είναι τα πιό συχνά χρησιμοποιούμενα αλλεργικά τεστ γιά την ανίχνευση ειδικής ευαισθητοποίησης (ειδικής IgE) ενός ατόμου στα ύποπτα αλλεργιογόνα. Είναι ασφαλές, ευαίσθητο καί όχι επώδυνο πάντα στα χέρια του ειδικού. Σε άτομα με σοβαρές αναφυλακτικές αντιδράσεις μπορεί κατά τη διενέργεια των δερματικών αντιδράσεων σπάνια να παρατηρηθεί σοβαρή αντίδραση στο υπεύθυνο αλλεργιογόνο. Γι’αυτό η επιλογή του τεστ καί ο χώρος διενέργειάς του θα πρέπει να αποφασίζεται από τον ειδικό.

•  Πόσο επικίνδυνη μπορεί να γίνει μία αλλεργία; Πότε μεταφέρουμε κάποιον το νοσοκομείο; Μπορούμε να παρέχουμε εμείς τις πρώτες βοήθειες;

Η αλλεργία μπορεί να γίνει επικίνδυνη γιά τη ζωή στη περίπτωση λαρυγγικού οιδήματος (βραχνάδα, βήχας, δύσπνοια με δυσκολία στην εισπνοή που μπορεί να συνοδεύεται από εισπνευστικό σιγμό, κυάνωση, ασφυξία), κρίσης άσθματος (βήχας, δύσπνοια, σφύριγμα, έντονη εισολκή μεσοπλευρίων μυών, κυάνωση, ασφυξία) καί συστηματικής αναφυλαξίας (διαδοχική εμφάνιση: κνησμός παλαμών, πελμάτων, γεννητικών αργάνων, γενική δυσφορία, φούντωμα, αίσθημα θερμότητας, κνησμός ματιών, πταρμοί, ρινική καταρροή, κνησμός διάχυτα στο σώμα, εξάνθημα με ερυθρότητα διάχυτη ή κατά τόπους ανάγλυφους πομφούς, ταχυπαλμία, ζάλη, ατονία, τάση γιά λιποθυμία, απώλεια αισθήσεων). Με την παρουσία των αναφερθέντων συμπτωμάτων καί αν είναι δυνατόν στην έναρξή τους ο ασθενής πρέπει να μεταφερθεί στο νοσοκομείο ή τουλάχιστον να αναζητηθεί άμεση ιατρική βοήθεια . Εάν το πρόβλημα είναι γνωστό καί ο ασθενής είναι εφοδιασμένος με τα φάρμακα άμεσης ανάγκης (βρογχοδιασταλτικά, αντιισταμινικά, αδρεναλίνη), χορηγούνται αμέσως τα φάρμακα πρίν την αναχώρηση γιά το νοσοκομείο. Αυτό ισχύει κυρίως γιά το άτομο με γνωστή αναφυλακτική αντίδραση που είναι εφοδιασμένο με αυτοενιέμενη ένεση αδρεναλίνης (ANAPEN, EPIPEN, FASTJEKT) καί έχει εκτεθεί στο υπεύθυνο άλλεργιογόνο.

•  Σε όλους τους ανθρώπους οι αλλεργίες έχουν τα ίδια συμπτώματα;

Γιά λόγους που δεν είναι γνωστοί όλα τα άτομα δεν έχουν πάντα τα ίδια συμπτώματα στα ίδια αλλεργιογόνα (χροιά, ένταση). Ακόμη καί το ίδιο άτομο μπορεί να αντιδράσει διαφορετικά την επόμενη φορά που θα εκτεθεί στο ίδιο αλλεργιογόνο καί είναι απρόβλεπτη η ένταση, ο τύπος καί η διάρκεια της αντίδρασης. Θεωρείται ότι συνυπάρχουσες ιώσεις, stress, καί άλλοι παράγοντες μπορεί να τροποποιούν την αντίδραση του συγκεκριμένου ατόμου στο συγκεκριμένο αλλεργιογόνο.