Μπορώ να κάνω παιδί μετά τον καρκίνο;

Μια νέα ευκαιρία να διατηρήσουν την γονιμότητά τους δίνεται σε ασθενείς καρκίνου.

Όταν κάποιος μαθαίνει πως πάσχει από καρκίνο, η σκέψη απόκτησης παιδιών είναι το τελευταίο πράγμα που τον απασχολεί. Αλλά με την ύπαρξη καρκίνου, ο χρόνος είναι ιδιαίτερα πολύτιμος. Η συζήτηση για τη διατήρηση της γονιμότητας είναι αναγκαία να γίνει πριν υποβληθεί ο ασθενής σε χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία ή χειρουργική επέμβαση.

Με αφορμή την προσωπική ιστορία της 38χρονης Λίζας Μ., ο γιατρός Μαιευτήρας- Γυναικολόγος, κος Κωνσταντίνος Κωσταράς μας δίνει τη δική του οπτική που συνοψίζεται με τη φράση "ενεργώντας άμεσα"!

Η Λίζα Μ. πάντα ονειρευόταν να αποκτήσει παιδιά, ενώ παράλληλα είχε δημιουργήσει μια αξιόλογη καριέρα ως βοηθός ιατρού. Όμως τα σχέδια της γκρεμίστηκαν όταν τον Φεβρουάριο του 2010 έμαθε ότι είχε έναν κακοήθη, ταχέως αναπτυσσόμενο όγκο στο αριστερό στήθος. Συγκλονισμένη όπως ήταν από τα νέα, η Λίζα δεν είχε συνειδητοποιήσει ότι θα μπορούσε να λάβει κατάλληλα μέτρα που θα συνέβαλαν στη διατήρηση της γονιμότητας της.

Ο καρκίνος και οι θεραπείες για τον καρκίνο μπορούν να απειλήσουν την ικανότητα των ασθενών να αποκτήσουν παιδιά. Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν αυτό το ρίσκο, συμπεριλαμβανομένου της ηλικίας του ασθενούς, τον τύπο του καρκίνου, τον τύπο και τη δοσολογία της χημειοθεραπείας, καθώς και οι χειρουγικές επεμβάσεις στο αναπαραγωγικό σύστημακαι οι θεραπείες ακτινοβολίας ανάλογα με την δοσολογία και το που γίνονται.

Κάποιοι ασθενείς χρειάζεται να ξεκινήσουν χημειοθεραπεία ή ακτινοβολία κατευθείαν ενώ άλλοι μπορούν να έχουν την πολυτέλεια να περιμένουν μερικές εβδομάδες, που είναι αρκετός χρόνος για τη συγκομιδή ωαρίων από τις γυναικές ή έστω μερικές ημέρες ώστε να συλλεκτεί σπέρμα από τους άνδρες. Τα ωάρια ή το σπέρμα αντίστοιχα,καταψύχονται για μελλοντική χρήση, γνωστή και ως διαδικασία κρυοσυντήρησης γονιμότητας, πριν οι ασθενείς εκτεθούν σε ακτινοβολία ή χημειοθεραπεία,

Ευτυχώς για τη Λίζα, είχε κοντά της την αδερφή της, η οποία τυγχάνει να είναι γιατρός και τη συμβούλεψε αμέσως για το θέμα της γονιμότητας. Μέσα σε 2 ημέρες από τη διάγνωση του καρκίνου οι αδερφές αναζητούσαν ήδη λύσης γονιμότητας. Στην πρώτη κλινική που απευθύνθηκε της είπαν ότι μπορούν να την δεχτούν σε τρεις εβδομάδας. Όμως αμέσως απευθύνθηκαν και μια άλλη κλινική η οποία είχε ένα ειδικό πρόγραμμα «άμεσης διατήρησης της γονιμότητας» και μέσα σε 48 ώρες η Λίζα είχε ενταχθεί στο πρόγραμμα όπου στις επόμενες εβδομάδες η ομάδα των ειδικών την παρακολουθούσε για τη διαδικασία διατήρησης της γονιμότητας και την συμβούλευε ακόμα και για θέματα που αφορούσαν τα κόστη της διαδικασίας.

Η Λίζα επέλεξε να υποβληθεί σε κρυοσυντήρηση ωαρίων. Εν των μεταξύ μέσω της ογκολογικής της ομάδας είχε υποβληθεί σε συγκεκριμένες εξετάσεις οι οποίες έδειξαν μια γεννετική μετάλλαξη (BRCA1) που μεγάλωνε τον κίνδυνο τόσο της υποτροπής του καρκίνου του μαστού καθώς και του καρκίνου των ωοθηκών. Μετά την συγκομιδή ωαρίων με 26 ωάρια κατεψυγμένα και αποθηκευμένα, η Λίζα υπεβλήθει σε διπλή μαστεκτομή, ακολουθούμενη από χημειοθεραπεία και ακτινοβολία καθώς και αναγκαστική αφαίρεση των ωοθηκών της.

Δίνοντας προτεραιότητα στη γονιμότητα

Οι έρευνες δείχνουν έναν διαχωρισμό μεταξύ του ποσοστού των ασθενών με καρκίνο που ενδιαφέρονται να αποκτήσουν κάποια στιγμή στη ζωή τους παιδιά και εκείνων που πραγματικά αναζητούν και επιδιώκουν τη διατήρηση της γονιμότητας.

Το θέμα της γονιμότητας μπορεί να χαθεί μέσα στον κυκεώνα σκέψεων ενός ασθενούς που έχει πρωτοδιαγνωστεί με καρκίνο για διάφορους λόγους. «Οι ασθενείς έχουν κατακλυστεί ήδη με τη λήψη αποφάσεων και αγωνίζονται με τη διάγνωση του καρκίνου σε νεαρή ηλικία. Πολλές από αυτές τις γυναίκες είναι γυναίκες επαγγελματίες με πολυάσχολο πρόγραμμα, κάποιες ίσως να έχουν ήδη παιδιά, βρίσκονται στην ακμή της ζωής τους και έρχονται αντιμέτωπες με τον καρκίνο. Αναγκάζονται ξαφνικά να ασχοληθούν με περίπλοκα ζητήματα σε ένα ήδη υπερπλήρες πρόγραμμα - συνάντηση με τον πλαστικό χειρουργό, τον ογκολόγο, τον ειδικό για γιατρό για τις ακτινοβολίες και άλλους. Ψυχολογικά, οι γυναίκες μπορεί να αισθάνονται μια επείγουσα ανάγκη για να προβούν στη θεραπεία του καρκίνου που βρίσκεται σε εξέλιξη.

Σύμφωνα με τον κ. Κωσταρά, από ιατρικής οπτικής είναι συνήθως ασφαλές να καθυστερήσει η θεραπεία του καρκίνου για λίγο χρονικό διάστημα. Εάν χρειάζεται κατά μέσος όρος δύο εβδομάδες για τη διατήρηση της γονιμότητας, ο χρόνος αυτός δεν πρόκειται να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην κλινική έκβαση, ειδικά στις περιπτώσεις καρκίνου του μαστού.

Η ογκολογική ομάδα έχει την ευθύνη ώστε να αναφέρει στον εκάστοτε ασθενή τον κίνδυνο υπογονιμότητας καθώς και τις επιλογές θεραπείας που έχει. Μάλιστα η συνάντηση με έναν ειδικό ιατρό αναπαραγωγής θεωρείται απαραίτητη αμέσως μετά τη διάγνωση του καρκίνου.

Ασθενείς που αντιμετωπίζουν την πραγματικότητα και σχεδιάζουν το μέλλον τους

Κάποιοι ασθενείς πιθανότατα να έχουν ξεκάθαρο στο μυαλό τους ότι θέλουν να δημιουργήσουν οικογένεια στο μέλλον και έτσι αμέσως μετά τη διάγνωσή τους ρωτούν για τη διατήρηση της γονιμότητας. Κάποιοι άλλοι ίσως να αποκαρδιώνονται σε μια συζήτηση για τη γονιμότητα, από την άλλη όμως κάτι τέτοιο τους δίνει ταυρτόχρονα και ελπίδα.Τα τελευταία χρόνια ο καρκίνος μετατρέπεται όλο και περισσότερο σε μια χρόνια νόσο, με τους ασθενείς να ζουν περισσότερο και να έχουν επιλογές για τη δημιουργία οικογένειας, γεγονός που τονώνει την ψυχολογία των ασθενών και μεγαλώνει τις ελπίδες τους.

Για τους άνδρες, η διαδικασία κατάθεσης σπέρματος σε μια τράπεζα μπορεί να γίνει συνήθως μέσα σε ένα απόγευμα, αν όλα πάνε καλά. Ωστόσο, αν η ανάλυση δείχνει χαμηλό αριθμό σπερματοζωαρίων ή κακή κινητικότητα των σπερματοζωαρίων, μπορεί να πρέπει να γίνει δεύτερη δειγματοληψία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η κρυοσυντήρηση  σπέρματος δεν λειτουργεί γιατί ίσως ο καρκίνος να έχει επηρεάσει τις ορμόνες και την δομή των όρχεων . Για παραδειγξα ο καρκίνος στους όρχεις μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την παραγωγή σπέρματος.

Για τις γυναίκες με καρκίνο όσες επιλέγουν την κρυοσυντήρηση, ένα ζήτημα είναι το αν θα κατάψυξουν και αποθηκεύσουν μη γονιμοποιημένα ωάρια ή γονιμοποιημένα ωάρια -έμβρυα που έχουν δημιουργηθεί με την συμβολή του συντρόφου τους.

Μέχρι το 2012 η κρυοσυντήρηση εμβρύων ήταν η βασική επιλογή, αλλά τώρα η κρυοσυντήρηση των ωαρίων είναι εξίσου επίσημα  αποδεκτή. Είναι μάλιστα η πιο εύκολη επιλογή για τις ανύπαντρες γυναίκες, που δεν γνωρίζουν ήδη τον σύντροφο που  ήθελαν ως μελλοντικό πατέρα των παιδιών τους. Επίσης έτσι αποφεύγεται και μια πιθανή θρησκευτική ή ηθική εναντίωση που προκύπτει από την αποθήκευση εμβρύων. Για τις γυναίκες, η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει μέχρι και τέσσερις έως έξι εβδομάδες.

Υπάρχει  και  άλλη επιλογή

Η κρυοσυντήρηση ιστού ωοθήκης που γίνεται ,λαπαροσκοπικά ,αυθημερόν,παίρνοντας τμήμα του φλοιού της ωοθήκης  , χωρις απώλεια χρόνου .

Η ίδια διαδικασία μπορει να συνδυαστεί και να γίνει μετά από φαρμακευτική "διέγερση" των ωοθηκών (για παραγωγή περισσοτέρων ωαρίων)-ωοληψία, εξασφαλίζοντας έτσι το μέγιστο αποτέλεσμα. Ωστόσο όλες οι διαδικασίες θα πρέπει να ακολουθούνται ανάλογα με τον εκάστοτε ασθενή και την ιατρική επίβλεψη.

Συγχρονίζοντας τις θεραπείες.

Ο πολύ σημαντικός παράγοντας χρόνου σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη. Η έμφαση δίνεται κυρίως στην επιτάχυνση της διαδικασίας διατήρησης της γονιμότητας. Για παράδειγμα με το να αναλάβει ο ειδικός αναπαραγωγής αμέσως ένα ασθενή μπορεί να καταφέρει να μειώσει τη διαδικασία «συγκομιδής» των ωαρίων σε 2-4 εμβδομάδες από τις 4-6 που χρειάζονται συνήθως. Επίσης είναι δυνατόν να γίνουν κάποιες ενέργειες ταυτόχρονα με την θεραπεία, αν π.χ. μια γυναίκα με καρκίνο του μαστού υποβληθεί σε μαστεκτομή, χρειάζεται κάποιες εβδομάδες για να αναρρώσει πριν ξεκινήσει χημειοθεραπείες, ικανό χρόνο δηλαδή μου μπορεί να εκμεταλλευτεί ταυτόχρονα ο ειδικός αναπαραγωγής για να ολοκληρώσει τη διαδικασία διατήρησης της γονιμότητας.

Τέσσερα Χρόνια Μετά

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αναφερθεί ότι μια μεγάλη πλειοψηφία γυναικών που έχουν διαγνωστεί με καρκίνο του μαστού καταφέρνουν να θεραπευτούν. Έτσι θεωρείται απαραίτητο να έχει προγραμματιστεί και να έχει τεθεί σε προτεραιότητα και η θεραπεία γονιμότητας, έτσι ώστε να μην υπάρξει ποτέ μια γυναίκα που θα έχει καταφέρει να νικήσει τον καρκίνο – πράγμα πολύ σημαντικό- αλλά να έχει χάσει μια πιθανή επιλογή να γίνει και μητέρα.

Οι ασθενείς ωστόσο μπορούν να απευθυνούν σε μια γκάμα επιλογών που θα τους οδηγήσουν στη δημιουργία οικογένειας όπως η δωρεά ωαρίων, η δωρεά σπέρματος, η παρένθετη μητέρα αλλά φυσικά και η υιοθεσία.

Μόλις πέρυσι η Λίζα και ο σύζυγός της ήρθαν αντιμέτωποι με μια σκληρή πραγματικότητα... Ανακάλυψαν ότι τα διατηρημένα ωάριά της μετα την απόψυξη δεν  επιβιώσαν. Ωστόσο μετά από αυτό αποφάσισαν, να φανούν δυνατοί και με τη βοήθεια του ειδικού γιατρού αναπαραγωγής που τους παρακαλουθούσε να προχωρήσουν στην αναζήτηση δότριας ωαρίων! Μετά από αρκετό ψάξιμο το ζευγάρι έκανε τέστ εκγυμοσύνης, στα 37α γενέθλια της Λίζα, το οποίο βγήκε θετικό. Τον Οκτώβριο του 2014 απέκτησαν υγιέστατα δίδυμα – ένα κορίτσι και ένα αγόρι!

Info: www.kostaras.gr Facebook Page: Κωνσταντίνος Κωσταράς

Κωνσταντίνος Κωσταράς, μαιευτήρας-γυναικολόγος, διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, ιατρός Τμήματος Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής Μονάδας Life –Ιασώ.