Πρόληψη για όλα τα είδη καρκίνου: Χρήσιμες συμβουλές

1. Ο ανθυγιεινός τρόπος ζωής συμβάλλει στην ανάπτυξη καρκίνου;

Υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ ανθυγιεινής διατροφής και του τρόπου ζωής με την αύξηση της ανάπτυξης  όγκου και  κινδύνου καρκίνου. Για το λόγο αυτό, μια ισορροπημένη διατροφή αποτελεί έναν από τους κύριους παράγοντες που ​ δρουν προληπτικά ​για ​όγκους. Ωστόσο, τα μικτά αποτελέσματα από επιδημιολογικές μελέτες εμποδίζουν να υπάρχουν ξεκάθαρες ​ και συγκλίνουσες ενδείξεις σχετικά με την αλληλεπίδραση μεταξύ της διατροφής και της εμφάνισης καρκίνου. Περισσότερες επιδημιολογικές μελέτες θα χρειαστούν στο μέλλον για να διευκρινιστεί αυτό το θέμα.

2. Ποιοι είναι οι χημικοί παράγοντες που προκαλούν καρκίνο;

Μερικοί  από τους σημαντικούς  χημικούς παράγοντες που προκαλούν καρκίνο είναι:

• Το κάπνισμα: Είναι θλιβερό το γεγονός ότι έως το 2025 θα έχουν πεθάνει 100.000.000 άνθρωποι με αιτία το κάπνισμα, και ένα μεγάλο μέρος αυτών, θα είναι νέοι άνθρωποι. Υπολογίζεται ότι οι καπνιστές σε όλο το κόσμο είναι 1.100.000.000 άνθρωποι και από αυτούς πεθαίνουν 3.500.000 το χρόνο (10.000 την ημέρα) εξαιτίας του καπνίσματος. Στην Ελλάδα 3 στα 10 ελληνόπουλα δοκίμασαν το τσιγάρο για πρώτη φορά σε ηλικία 13 ετών.
• Το νερό: Το νερό μπορεί να περιέχει καρκινογόνες ουσίες όπως:

Βαρέα μέταλλα (μόλυβδο, κάδμιο). Προέρχονται από βενζίνες, χρώματα, πλαστικά μπαταρίες κ.λ.π.

Νιτρικά που προέρχονται από τα λιπάσματα και τα πετρώματα).

Πλαστικοποιητές (πολυχλωριούχα διφαινύλια PCBs). Προέρχονται από το ξέπλυμα των πλαστικών σακουλών, από την τριβή των τροχών των αυτοκίνητων, πλαστικά παιχνίδια κ.λ.π.

Φυτοφάρμακα. Προέρχονται από καλλιέργειες κοντά σε ταμιευτήρες ύδατος.

Χλωροφαινόλες. Προέρχονται από τα υπολείμματα των ξύλων, φύλλων, ούρων, κοπράνων. Οι φαινόλες που κατάληγαν στους ταμιευτήρες είναι ακίνδυνες με την χλωρίωση όμως σχηματίζουν σταθερές ενώσεις τις χλωροφαινόλες που είναι τοξικές και καρκινογονες.

Παράγωγα χλωρίωσης (χλωροφόρμιο, τετραχλωράνθρακες, κ.α.). Με την χλωρίωση ιδιαίτερα το καλοκαίρι δημιουργούνται διάφορες καρκινογόνες ενώσεις και αυτό οφείλεται στον τρόπο χλωριώσεως του νερού.

Εμφιαλωμένα νερά το πλαστικό που παρασκευάζονται τα μπουκάλια είναι μια φτηνή καρκινογόνα ουσία.

• Χημικοί παράγοντες στα τρόφιμα: 

Τα νιτρώδη και νιτρικά άλατα που προστίθενται στα διάφορα ψάρια, κρέατα, αλλαντικά μπορεί να αντιδράσουν με αζωτούχες ενώσεις των τροφών και να σχηματίσουν νιτροζαμίνες που είναι καρκινογόνες. Τα κηπευτικά προϊόντα μπορεί να έχουν μεγάλες ποσότητες νιτρικών όταν καλλιεργούνται σε θερμοκήπια και λιπαίνονται με νιτρικά λιπάσματα.

Οι χρωστικές ουσίες είναι συνθετικά χρώματα. Τα αζωχρώματα μπορεί να δημιουργήσουν τοξικές αρωματικές αμίνες που είναι καρκινογονες. Σήμερα χρησιμοποιούνται φυτικά χρώματα ως επί το πλείστον.

Φυτικές ύλες όπως το πιπέρι ή το σέλινο σε μεγάλες δόσεις είναι καρκινογονες. Αρωματικές ύλες όπως η σαφρατίνη έχουν ενοχοποιηθεί για καρκίνους σε ποντίκια. Γλυκαντικές ύλες όπως η σακχαρίνη, οι κυκλαμικές ενώσεις έχουν μεταλαξιογόνο δράση. Αντιοξειδωτικά που προστίθενται στα τρόφιμα για τη παρεμπόδιση αντιοξειδωτικών δράσεων ενοχοποιούνται για καρκινογένεση. Έχουν εντοπιστεί καρκινογόνα σε ξεροψημένα τρόφιμα, καπνιστά όπως το βενζοπυρένιο και άλλοι κυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες. Αναφέρεται ότιΩτο σάλιο εξουδετερώνει την καρκινογόνο δράση του βενζοπυρενίου.

• Βιομηχανικά προϊόντα:

Βιομηχανικά προϊόντα όπως ο αμίαντος το αρσενικό το νικέλιο οι ενώσεις χρωμίου, σιδήρου και αλλά μπορούν να προκαλέσουν του υπεζωκότα (μεσοθηλίωμα) καρκίνο του πνεύμονα, της ουροδόχου κύστεως και άλλους. Ο αμίαντος βρίσκεται σε διάφορες οικιακές συσκευές σαν μονωτικό (καλοριφέρ, προβολής) σε σωλήνες υδρεύσεως σωλήνες αποχετεύσεως, σκέπες σπιτιών, σχολείων (αμιαντοτσιμέντο), σωλήνες τζακιών, επενδύσεις τζακιών, ζαρντινιέρες κήπου, δοχεία ή ντουλάπια βεράντας κλπ. αμίαντος επίσης βρίσκεται στους δρόμους και τις παιδικές χαρές από την μόλυνση του περιβάλλοντος λόγω τριβής των φρένων (τακάκια) των αυτοκίνητων που έχουν Αμίαντο. Άλλα βιομηχανικά προϊόντα που έχουν ενοχοποιηθεί ως καρκινογόνα αναφέρονται οι ενώσεις μολύβδου, ψευδαργύρου, χαλκού, αρσενικού, υδραργύρου, οι κυκλικοί υδρογονάνθρακες , η βενζίνη, τα χρώματα ανιλίνης, η αιθάλη, η πίσσα, οι διοξίνες, το λιδάνιο, τα πλαστικά (πολυχλωριούχα διφαινύλια) και άλλες πολλές ουσίες που μολύνουν τον αέρα και στην συνέχεια με τις βροχές μολύνουν τις θάλασσες ,τα ποτάμια, τα υπόγεια ύδατα ,τις καλλιέργειες κ.λ.π. Ένα ποσοστό 20% του μολύβδου στα οστά που συσσωρεύει ο άνθρωπος στον οργανισμό του προέρχεται από τις πατάτες, όταν ο οργανισμός έχει έλλειψη ασβεστίου και βιταμίνης D τότε η αφομοίωση είναι μεγαλύτερη.

3. Τα τεστ γονιδιακού προγνωστικού ελέγχου μπορούν να ανιχνεύσουν έγκαιρα τη γονιδιακή τάση για καρκίνο;

Τα τέστ γονιδιακού προγνωστικού ελέγχου μπορούν να ανιχνεύσουν την γονιδιακή   τάση για καρκίνο έγκαιρα, δηλ. πολύ πιο πριν εμφανιστεί Σε κάποιες περιπτώσεις ένας τέτοιος έλεγχος μπορεί ακόμα και να προλάβει την εκδήλωση του καρκίνου . Μιλήστε με τους ειδικούς Μοριακούς Βιολόγους για τον προληπτικό έλεγχο του καρκίνου του παχέος εντέρου και του ορθού, του καρκίνου του μαστού και του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.

4. Πόσο σημαντικό ρόλο έχει η κληρονομικότητα στην καρκινογένεση;

Οι κληρονομικοί καρκίνοι είναι λιγότεροι από ένας στους δέκα, σύμφωνα με αμερικανούς επιστήμονες. Αναλύοντας το γενετικό υλικό χιλιάδων δειγμάτων από καρκινικούς όγκους, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι μόλις το 9% των καρκίνων του μαστού φέρουν μεταλλάξεις οι οποίες θα μπορούσαν να περάσουν από μητέρα σε παιδί.

Το ίδιο συμβαίνει στο μόλις 8% των καρκίνων του προστάτη, το 8% των κρουσμάτων πλακώδους καρκινώματος πνεύμονα, το 7% των αδενοκαρκινωμάτων του πνεύμονα, το 11% των καρκίνων του στομάχου και το 19% των καρκίνων των ωοθηκών.

Στον καρκίνο του νεφρού, κληρονομικότητα φαίνεται ότι υπάρχει μόνο στο 5% των κρουσμάτων, ενώ από 8% είναι η κληρονομικότητα στα γλοιώματα (σ.σ. καρκίνοι του εγκεφάλου) και στους καρκίνους κεφαλής & τραχήλου, 7% στους καρκίνους του ενδομητρίου, και από 4% στα γλοιοβλαστώματα και την οξεία μυελοειδή λευχαιμία. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται τα φημισμένα γονίδια του καρκίνου του μαστού, τα BRCA1 και BRCA2, τα οποία παίζουν ρόλο και σε άλλες μορφές καρκίνου. Στις μορφές αυτές συμπεριλαμβάνονται οι καρκίνοι των ωοθηκών, του στομάχου και του προστάτη.

5. Ο προληπτικός εμβολιασμός για τον ιό των ανθρώπινων κονδυλωμάτων (HPV) μπορεί να μας προστατεύσει;

Η αποτελεσματική εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης με συνδυασμό κυτταρολογικού ελέγχου με το τεστ Παπανικολάου και του HPV εμβολιασμού, θα μπορούσε να οδηγήσει στην πρόληψη σχεδόν όλων των περιστατικών του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας παγκοσμίως. Παρόλα αυτά, ο μόνος τρόπος για την επιτυχημένη εφαρμογή αυτών των προγραμμάτων είναι η αποδοχή και χρήση τους από το κοινό, και αυτό θα γίνει μόνο όταν το κοινό καταλάβει και πειστεί για τα σημαντικά οφέλη τους. Στην Ελλάδα, κυκλοφορούν δύο εμβόλια έναντι του ιού HPV, τα οποία στοχεύουν έναντι των 2 πιο συχνών ογκογόνων τύπων του HPV (HPV-16 & HPV-18), οι οποίοι ευθύνονται για την πλειονότητα των περιστατικών καρκίνου του τραχήλου της μήτρας παγκοσμίως. Τα εμβόλια αυτά είναι το Cervarix , το οποίο περιέχει τους δύο συχνότερους ογκογόνους τύπους HPV-16 και HPV-18, και το οποίο προσφέρει και επιπλέον προστασία έναντι των 3 επόμενων συχνότερων HPV ογκογόνων τύπων (HPV-31, 33 και 45), και το Gardasil το οποίο περιέχει τους ογκογόνους τύπους HPV-16 και HPV-18, και τους τύπους HPV-6 και HPV-11, οι οποίοι σχετίζονται με τα γεννητικά κονδυλώματα και όχι με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

6. Υπάρχει τρόπος να εξαλειφθεί τελείως η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου;

Όχι. Καμία γυναίκα δεν μπορεί να εξαιρεθεί από τον κίνδυνο. Η ύπαρξη ευνοϊκών παραγόντων δεν αποκλείει την εμφάνιση της νόσου.

   7. Οι βαφές μαλλιών, οι σφιχτοί στηθόδεσμοι, τα ενθέματα σιλικόνης μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο του μαστού;

Έρευνες ενοχοποιούν παράγοντες της καθημερινής μας ζωής, όπως τις βαφές μαλλιών, τους σφιχτούς στηθόδεσμους, τα ενθέματα σιλικόνης, ωστόσο κανένα από αυτά δεν έχει αποδειχθεί ισχυρός και αναμφισβήτητος κίνδυνος. Είναι μελέτες οι οποίες δεν γίνονται ευρύτερα αποδεκτές. Βέβαια, η έρευνα ακόμα συνεχίζεται, αλλά οι μέχρι τώρα οδηγίες είναι ότι οι γυναίκες δεν πρέπει να ανησυχούν γι’ αυτά.

8. Πόσο σημαντική είναι η επίδραση της διατροφής στην καρκινογένεση;

Η διατροφή  αντιπροσωπεύει το 30-35% των παραγόντων κινδύνου που συμβάλλουν στην εμφάνιση του καρκίνου. Ορισμένα τρόφιμα και διατροφικές συνήθειες έχουν συνδεθεί με τον κίνδυνο διαφόρων μορφών καρκίνου. Ωστόσο επιδημιολογικά διαθέσιμα στοιχεία δεν είναι συνεπείς για πολλά τρόφιμα και οι ενώσεις με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου παραμένουν ασαφή. Οι ανησυχίες σχετικά με το ζήτημα αυτό θεωρείται σαν ένα "καυτό θέμα" για ογκολόγους και γενικού πληθυσμού.

Από τον Στέφανο Χανδακά Μαιευτήρας - Γυναικολόγος - Ενδοσκοπικός Χειρουργός.