Πώς νικάς στη σωματική και πνευματική μάχη με τον σακχαρώδη διαβήτη; Μια παθολόγος και μια ψυχολόγος μας δίνουν τις απαντήσεις

Το Jenny.gr ολοκληρώνει την καμπάνια για την ενημέρωση σχετικά με τον σακχαρώδη διαβήτη (Τύπου 1 & 2), αποκωδικοποιώντας τη νόσο που έχει εισβάλει σχεδόν σε κάθε σπίτι στην Ελλάδα. 

Η παθολόγος - διαβητολόγος, Αφροδίτη Γκόβα - Σπέγγου, εξηγεί τι είναι ο σακχαρώδης διαβήτης και συμβουλεύει πώς μπορεί να αποφευχθούν οι επιπλοκές που μπορεί να προκαλέσει ο «γλυκός δολοφόνος». 

Ποιες είναι οι ανησυχίες και τα άγχη τόσο των ατόμων που μαθαίνουν ότι πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη και τί είναι αυτό που προκαλεί πανικό στους γονείς; Η ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια Αγγελική Σπέγγου αναλύει το πόσο σημαντικό είναι να μην περάσουν τα συγκεκριμένα άτομα φαντασιακό αλλά να μείνει στο εδώ και τώρα ώστε να διαχειριστούν την κατάσταση με τα δεδομένα που έχουν στα χέρια τους.

Τι είναι ο Διαβήτης Τύπου 1 και τί ο Διαβήτης Τύπου 2;

«Ο Διαβήτης Τύπου 1, παλιότερα τον έλεγαν και νεανικό διαβήτη. Για κάποιον λόγο το πάγκρεας δεν παράγει ινσουλίνη. Τί είναι το πάγκρεας; Είναι ένα πολύ σημαντικό όργανο για το σώμα μας και κάθε φορά που βάζουμε κάτι στο στόμα μας, ο εγκέφαλος δίνει εντολή στο πάγκρεας για να πετάξει ινσουλίνη και να το κάψει. Στον Διαβήτη Τύπου 1, λοιπόν, για άγνωστους λόγους - ίσως η κληρονομικότητα - σταματάει το πάγκρεας να εκκρίνει ινσουλίνη. Ετσι, η θεραπεία είναι η χορήγηση ινσουλίνης, η οποία ανακαλύφθηκε πριν από 100 χρόνια και σώζει ζωές.

Στον Τύπου 2 παίζει ρόλο η κληρονομικότητα κι η παχυσαρκία. Το 80% των διαβητικών είναι παχύσαρκοι και εμφανίζουν το σύνδρομο υπερινσουλιναιμίας. Δηλαδή, βγάζουν μεγάλες ποσότητες ινσουλίνης και όχι τη σωστή στιγμή, με αποτέλεσμα να έχουν σάκχαρο.

Ένα μικρό ποσοστό, περίπου στο 20% έχουν το γονίδιο και αν συνυπάρχει η παχυσαρκία, η κλινική εικόνα είναι χειρότερη».

Ο Τύπου 1 δηλαδή εμφανίζεται κυρίως στα παιδιά και στους έφηβους;

«Όχι, όχι... Παλιά το λέγαμε νεανικός διαβήτης, αλλά τελικά δεν είναι και τόσο νεανικός. Μπορεί να εμφανιστεί στην ηλικία των 30 και των 35. Οπότε, εκείνο που διαχωρίζει τον Διαβήτη Τύπου 1 με τον Τύπου 2 είναι η ικανότητα του παγκρέατος να παράγει ινσουλίνη».

Το μυστικό για να είναι ρυθμισμένος ένας διαβητικός Τύπου 1 που είναι και πιο «βαριά» η μορφή, ποιο είναι;

«Και στους Τύπου 1 και στους Τύπου 2 ο κώδικας για ένα ρυθμισμένο σάκχαρο είναι ένας: Κρατάμε τα επίπεδα σακχάρου μας σ' αυτά ενός μη διαβητικού. Αυτό σημαίνει ότι δεν θέλουμε ούτε υπογλυκαιμίες ούτε υπεργλυκαιμίες. Οι υπογλυκαιμίες είναι πιο επικίνδυνες από τις υπεργλυκαιμίες γιατί φωνάζουν "επείγον". Στην υπεργλυκαιμία και 400 σάκχαρο να έχεις, θα κάνεις την ινσουλίνη σου, θα πιεις τα νεράκια σου, θα κάνεις σωστή ενυδάτωση και θα το φέρεις στα επιθυμητά επίπεδα. Αν είσαι, όμως, στο 60... τρέχεις. Το σάκχαρο κάνει 8.500 διακυμάνσεις το 24ώρο. Φανταστείτε το ένα κύμα όχι ομαλό αλλά πριονωτό. Πριν βγουν οι συσκευές συνεχόμενης μέτρησης σακχάρου είχαμε μόνο το μετρητή που έδειχνε μία τιμή και δεν ήξερες αν την πιάνεις στο ανέβασμα ή στο κατέβασμα. Πλέον, υπάρχουν συσκευές που σου λένε προς τα πού πάει. Πρέπει να έχουμε μια άριστη ρύθμιση για να μην έρθουν ποτέ οι βαριές επιπλοκές του διαβήτη που είναι σε όλα τα αγγεία. Γι' αυτό κρατάμε μια διακύμανση κοντά στον μη διαβητικό κι αυτό εξατομικεύεται ανάλογα με την ηλικία. Μέχρι τα 60 οι ανάγκες είναι οι ίδιες. Μετά τα 70 ή και τα 80, οι ανάγκες του εγκεφάλου για ζάχαρη είναι μεγαλύτερες. Δηλαδή αν έχεις 85άρης έχει 8 γλυκοζυλιωμένη, λέμε ότι είναι καλή, γιατί δεν πέφτει ποτέ κάτω από το 100. Το 90 σάκχαρο γι' αυτούς τους ανθρώπους είναι υπογλυκαιμία. Γι' αυτό θα πρέπει οι τιμές να είναι σ' αυτές του μη διαβητικού».

Πώς θα επιτευχθεί αυτό;

«Στον Τύπο 1 επιτυγχάνεται με την ινσουλίνη και την πολύ συχνή μέτρηση και το σωστό φαγητό. Το σωστό φαγητό τί είναι; Δεν απαγορεύεται τίποτα, δεν επιτρέπεται τίποτα απεριόριστα. Μία υγιεινή διατροφή. Ο διαβητικός δεν ακολουθεί τη δική του διατροφή, η οικογένεια ακολουθεί τη διατροφή του διαβητικού γιατί είναι υγιεινή. Θέλουμε να τρώμε κάθε 3-4 ώρες, όπως κάποιος μη διαβητικός που θέλει να έχει έναν καλό μεταβολισμό πρέπει να τρώει μ' αυτήν τη συχνότητα.

Στον τύπο 1 πριν τη χορήγηση ινσουλίνης θα πρέπει να δούμε στο γεύμα τί γλυκαιμικούς δείκτες έχουμε και πόσους υδατάνθρακες. Διατροφή, κίνηση και ενυδάτωση είναι τρία βασικά στοιχεία που πρέπει να ακολουθούν».

Τα νούμερα για τον αριθμό διαβητικών στην Ελλάδα ποια είναι;

«Δυστυχώς στην Ελλάδα αλλά και σ' όλο τον κόσμο ο διαβήτης έχει γίνει μια πανδημία και βάσει των μελετών θα συνεχίσει να αυξάνεται. Εδώ στην Ελλάδα, 1/2 είναι διαβητικός και δεν το ξέρει. Απίστευτο ποσοστό! Πριν από κάποια χρόνια, είχαμε κάνει εδώ στην Ηλιούπολη μια έρευνα. Μετρήσαμε τυχαία στο δρόμο 3.500 ανθρώπους, από τους οποίους το 10% ήταν αδιάγνωστοι. Είναι τρομερή η αύξηση του διαβήτη σε κάθε ηλικία».

Γιατί συμβαίνει αυτό;

«Κακή διατροφή; Καθιστική ζωή; Το άγχος; Ενα συνονθύλευμα όλων αυτών...».

Μπορεί και το έντονο στρες να προκαλέσει διαβήτη;

«Μπορεί να φέρει στην επιφάνεια έναν διαβήτη που δεν είχε εμφανιστεί. Ενα στρες - όχι μόνο ψυχολογικό αλλά και σωματικό. Δηλαδή, μια λοίμωξη, ένας πυρετός, μπορεί να αναδείξει έναν διαβήτη γιατί όταν πιεζόμαστε παράγονται κάποιες ορμόνες που αυξάνουν το σάκχαρο. Μία απ' αυτές τις ορμόνες είναι η κορτιζόλη. Η κορτιζόλη είναι το φάρμακο κορτιζόνη. Όποιος παίρνει κορτιζόνη παχαίνει και βγάζει και σάκχαρο. Αυτή η ορμόνη είναι καλή όταν την παράγουμε σε σωστή ποσότητα. Όταν όμως έχουμε μια μεγάλη στεναχώρια ή μια βαριά λοίμωξη, ξαφνικά βγαίνει ο διαβήτης στην επιφάνεια. Όχι ότι δεν υπήρχε. Ενα συχνό λάθος που γίνεται είναι ότι το σάκχαρο νηστείας 110-120 το περνούν στο ντούκου. Λάθος! Εκεί πρέπει να κάνεις καμπύλη γλυκόζης για να δεις αν υπάρχει διαβήτης, προδιαβήτης, δυσανεξία στη γλυκόζη ή κακός μεταβολισμός των υδατανθράκων. Κοιτάμε την γλυκοζυλιωμενη, αλλά αυτή η εξέταση είναι ο μέσος όρος. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι το time in range. Δηλαδή αν έχω 60 το πρωί και 200 το βράδυ, ο μέσος όρος 130. Λες "τέλεια". Ε, δεν είναι! Σημασία έχει πόση ώρα είσαι στο 60 και πόση στο 200. Αν το σάκχαρο ανέβει πάνω από 170, 180 και παραμείνει αρχίζει η ξωτικότητα της γλυκόζης. Δηλαδή αρχίζει να χαλάει η "φόδρα" των αγγείων. Αν αρχίσει να χαλάει η φόδρα, θα χαλάσει και το ύφασμα και εκεί θα έχουμε θρομβώσεις ή αιμορραγίες. Πού; Ο Θεός να βάλει το χέρι του. Στα χέρια, στα πόδια, στα μάτια... Για να γλιτώσουμε απ' αυτόν τον "γλυκό δολοφόνο", το μυστικό είναι καλή διατροφή, μετρήσεις και ινσουλίνη. Εξάλλου, η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία».

Ακρωτηριασμοί, τύφλωση είναι οι ακραίες επιπτώσεις του διαβήτη. Για να φτάσουμε εκεί πόσος χρόνος πρέπει να περάσει σε έναν  αρρύθμιστο;

«Δεν υπάρχει συγκεκριμένος χρόνος. Δεν μπορείς να πεις, έμεινες έναν χρόνο αρρύθμιστος άρα θα το πληρώσεις. Θα το πληρώσεις αν τον αγνοήσεις, είναι δεδομένο. Το πότε δεν το ξέρεις».

Αν είσαι αρρύθμιστος και μετά όμως μπεις σε έναν κανονικό ρυθμό, πριν προκληθούν συμπτώματα, μπορεί μετά να σου βγουν συμπτώματα μακροπρόθεσμα;

«Αν ελέγχεις πριν σου βγει κάποιο σύμπτωμα, μπορεί να προλάβεις. Σημαντικό είναι να γίνεται βυθοσκόπηση στα μάτια, αιματολογικός και καρδιολογικός έλεγχος. Απαραίτητος είναι ο έλεγχος στους νεφρούς και τα λιπίδια να είναι χαμηλά. Αν κάνεις έναν τέτοιον έλεγχο μπορείς να προλάβεις. Θα βρεις τη βλάβη εν τη γεννέσει της. Θα σταματήσεις την περαιτέρω εξέλιξη».

«Σημαντικό είναι να μείνουμε στο εδώ και τώρα και να μην μπούμε στο φαντασιακό»

Η ψυχολογία είναι επίσης ένα κομμάτι που επηρεάζει το σάκχαρο. Πώς μπορεί ένας διαβητικός να ελέγξει τη ψυχοσύνθεσή του;

«Είναι σημαντικο να είσαι σε επαφή με τα συναισθήματά σου. Να μπορέσεις να κατανοήσεις τί είναι αυτό που σε στρεσάρει. Είναι κάποιος θυμός; Είναι κάποιο μεμονωμένο γεγονός; Από τη στιγμή που το αναγνωρίσεις μπορείς και να το διαχειριστείς».

Το στρες είναι κάτι που μπορεί να το διαχειριστείς;

«Είναι πολύ σημαντικό όταν υπάρχει στρες να μείνεις στο εδώ και τώρα και να μην μπεις στο φαντασιακό. Αν μπεις στο και αν χάνεσαι. Πρέπει να μείνεις στο τώρα και να δεις αν μπορείς να το ελέγξεις αυτό που συμβαίνει. Αν δεν μπορείς να το ελέγξεις και δεν μπορείς να κάνεις κάτι, αυτό που μπορείς να κάνεις είναι να το αφήσεις να περάσει».

Εμπειρικά, ποιες είναι οι μεγαλύτερες ανησυχίες που σας έχουν μεταφέρει οι διαβητικοί ασθενείς σας;

Αφροδίτη Γκόβα Σπέγγου: «Πριν πάνε στο ψυχολόγο, τις ανησυχίες τους θα τις πουν στον παθολόγο τους. Εγκεφαλικό, τύφλωση, διαβητικό πόδι, ακρωτηριασμός... Εκεί είναι που προσπαθώ να τους χαμηλώσω τους τόνους και να μιλήσουν με την ειδικό ώστε να διαχειριστούν το εδώ και τώρα και να μην μπουν στο φαντασιακό».

Αγγελική Σπέγγου: «Αυτό που είπε η μητέρα μου ισχύει. Πριν πάνε σε εκείνη, όλοι πάντα θα μπουν στο google και θα δουν τα χειρότερα. Ετσι, έρχονται με τη σιγουριά - ούτε καν το φόβο - ότι θα τα πάθουν. Υπάρχουν και κάποιοι άλλοι που μου λένε "μου είπαν ότι μπορεί να πάθω. Δεν τα έχω πάθει ακόμη αλλά θα μου συμβούν". Εκεί μπαίνουμε σε μια διαδικασία να αναρωτηθούμε για να μην φτάσουμε σ' αυτήν την πιθανότητα. Κι αυτό θα γίνει με την αλλαγή τρόπου ζωής. Ειδικά κάποιος που είχε μάθει σε μια καθιστική ζωή, το να πρέπει να μπει σε ένα πρόγραμμα, μπορεί να προκαλέσει στρες και ενδέχεται να χρειαστεί βοήθεια. Μια αλλαγή πάντα είναι τρομακτική και το μυαλό μας πάει στο κακό. Πολλές φορές όλο αυτό είναι στρεσογόνο».

Ποιες είναι οι ανησυχίες ενός γονέα;

Αφροδίτη Γκόβα Σπέγγου: «Από πλευράς μη ψυχολογίας θα απαντήσω εγώ. Το άγχος των γονιών είναι να μην πάθουν υπογλυκαιμία. Ζουν συνέχεια με αυτό το άγχος. Υπάρχουν παιδάκια που ξυπνούν 2-3 φορές μέσα στη μέρα. Το άλλο άγχος είναι να ενημερώσουν στο σχολείο τους δασκάλους και το άλλο το άγχος που έχουν - και εδώ νευριάζω - είναι ότι ακόμη υπάρχει ταμπού. Γίνομαι έξαλλη όταν ακούω "έχει το παιδί σας διαβήτη και το φέρατε σε δημόσιο σχολείο"; Γιατί όχι; Για να μην κολλήσουν οι υπόλοιποι. Είναι εξωφρενικό το 2021 ένας διαβητικός ή μία γυναίκας που έχει διαβήτη κύησης να πάει στην τουαλέτα για να κάνει την ινσουλίνη της και να μην κοιτάζουν όλοι, λέγοντας "πω, τι κάνει αυτός"!

Νομίζω ότι όσο ενημερώνουμε τον κόσμο, τόσο εξαφανίζονται αυτά τα ταμπού κι ο διαβητικός μπορεί να διαχειριστεί καλύτερα τη νόσο του. Εχω ασθενείς που δεν θέλουν καν να το μάθει η/ο σύζυγός τους».

Το πώς το επικοινωνείς έχει να κάνει και με τη δουλειά που κάνεις με τον εαυτό σου;

«Πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη σ' αυτό και το περιβάλλον του κάθε ατόμου. Όχι απαραίτητα το οικογενειακό αλλά και το κοινωνικό. Το να πεις "έχω διαβήτη", επιτρέπει στους άλλους να ξέρουν ότι κάνεις ινσουλίνη, ότι μετριέσαι. Εχει έναν φόβο έκθεσης. Μπορεί κάποιος να μην φοβάται την έκθεση αλλά κάποιος άλλος όχι».

Ως διαβητικός εγώ δεν σκέφτηκα ποτέ να πάω σε μια τουαλέτα για να κάνω την ένεσή μου. Κάποιος που δεν νιώθει αυτήν την ελευθερία μπορεί να το ξεπεράσει;

«Με το να διαβάζουν συνέχεια ό,τι αφορά το διαβήτη και σιγά σιγά να αρχίσουν να μοιράζονται σε δικούς τους ανθρώπους ότι έχουν διαβήτη. Όσο περισσότερο το αποδέχεσαι εσύ σε ασφαλές περιβάλλον, θα αρχίσεις να δέχεσαι ότι οι γύρω σου θα σε αποδεχτούν. Ενας άνθρωπος που δεν έχει δεχτεί 100% ότι ζει με κάτι που δεν είναι κακό, δυσκολεύεται να το κάνει δημόσια, θα νιώσει περιθωριοποιημένος. Παίζει μεγάλο ρόλο η διαπαιδαγώγηση. Αν πατάω καλά στα πόδια μου και δεν χρειάζομαι την επιβεβαίωση, ναι, βοηθάει αρκετά. Αυτό είναι σημαντικό και στα παιδιά με διαβήτη Τύπου 1 - ο υποστηρικτικός ρόλος των γονιών. Όμως, δεν πρέπει οι γονείς να μεταφέρουν τους φόβους στα παιδιά. Δώστε τους τα δεδομένα, εξηγήστε τους και δώστε τους ασφάλεια και ελευθερία. Να το εξερευνήσει μόνος του. Σημαντικό, δε, είναι να μην νιώσει "διαφορετικός". Να μην νομίζω ότι θα πάει βόλτα με τους φίλους του και δεν θα μπορεί να φάει όπως κι αυτοί. Πάντα πρέπει να λειτουργούν οι γονείς υποστηρικτικά».