Hans Christian Andersen: Η αληθινή ιστορία του παραμυθά που ερωτευόταν τους ανθρώπους

Ο γιος τσαγκάρη που ήθελε να γίνει διάσημος

Ο Hans Christian Andersen είναι ο πρώτος Δανός συγγραφέας που προήλθε από τη φτωχότερη και οικονομικά χαμηλότερη τάξη. Ο πατέρας του έφτιαχνε παπούτσια -από εκεί πήρε έμπνευση για πολλά από τα παραμύθια του- και η μητέρα του έπλενε ρούχα. Ο γεννημένος στις 2 Απριλίου του 1805, Χανς Κρίστιαν, αν και δεν τα πήγαινε ιδιαίτερα καλά στο σχολείο, είχε τη ενθάρρυνση της οικογένειας στο να αναπτύσσει τη φαντασία του σε τέτοιο βαθμό που σε ηλικία 14 ετών, εγκατέλειψε το σπίτι του και μετακόμισε στην Κοπεγχάγη με στόχο να γίνει διάσημος.

(Υπάρχει ένας μύθος σχετικά με την εκπαίδευσή του και το γεγονός ότι από μικρός, αν και μέλος φτωχής οικογένειας, πήγε σε σχολεία για προνομιούχους, που υποστηρίζει ότι ήταν εκτός γάμου απόγονος μέλους της βασιλικής οικογένειας της Δανίας. Ο μύθος έχει διαδοθεί ευρέως όμως δεν έχει επιβεβαιωθεί ποτέ)

Το σχολείο δεν ήταν η προτεραιότητα για τον έφηβο Άντερσεν. Το εγκατέλειψε για να ζήσει στην Κοπεγχάγη, κάνοντας προσπάθεια να γίνει ηθοποιός, τραγουδιστής ή χορευτής. Δεν τα κατάφερε. Μια δεύτερη ευκαιρία στην εκπαίδευση τού δόθηκε από κρατικό αξιωματούχο, ο οποίος του παραχώρησε υποτροφία ώστε να ολοκληρώσει τις σπουδές του και να μπει στο Πανεπιστήμιο της πόλης.

Οι σπουδές δεν ήταν και πολύ του γούστου του, όμως έχοντας πια εγκαταλείψει το όνειρο να γίνει ηθοποιός, ξεκίνησε με την ενθάρρυνση του ευεργέτη του, το γράψιμο, αν και οι καθηγητές του θεωρούσαν πως δεν έχει καμία τύχη και τον προέτρεπαν να μάθει κάτι πιο χρήσιμο να κάνει στη ζωή του, όπως να φτιάχνει παπούτσια στα βήματα του πατέρα του...

Ο μοναχικός ταξιδευτής που γράφει παραμύθια

Η πρώτη του ιστορία με τίτλο “A Journey on Foot from Holmen's Canal to the East Point of Amager” δημοσιεύεται το 1829. Ακολουθούν ένα θεατρικό, μια ποιητική συλλογή κι ένα ταξιδιωτικό. Ο 'Αντερσεν είναι πια ένας ταλαντούχος και πολλά υποσχόμενος νεαρός συγγραφέας, που έχει την υποστήριξη της βασιλικής οικογένειας ώστε να ταξιδέψει στην Ευρώπη για να αναπτύξει γόνιμα και δημιουργικά τη φαντασία του.

Η πρώτη του νουβέλα δημοσιεύεται το 1835, έχει τίτλο “The Improvisatore” κι είναι εμπνευσμένη από μια περίοδο που περνά στην Ιταλία. Την ίδια χρονιά, ξεκινά να γράφει παραμύθια, με μια ορμή που υπαγορεύεται από τη διάσημη φράση του: “Σσσσσ... Αρχίζει το παραμύθι. Όταν τελειώσει, θα ξέρουμε περισσότερα απ' ότι τώρα…”.

Η λογοτεχνική κοινότητα της Δανίας δεν δίνει τότε μεγάλη σημασία στα παραμύθια του. Τα επόμενα χρόνια συνεχίζει να ταξιδεύει, να ζει κυρίως ως φιλοξενούμενος σε εξοχικά σπίτια της υψηλής κοινωνίας και να γράφει έργα για ενήλικους (που συνήθως εξήραν τις αρετές των Σκαδιναβών), αλλά και παραμύθια όπως “Η μικρή γοργόνα”, “Τα καινούρια ρούχα του αυτοκράτορα”, “Το κοριτσάκι με τα σπίρτα”. Οι κριτικοί συνεχίζουν να τα αγνοούν μέχρι που το 1845, μεταφράζονται στα αγγλικά, τραβούν το ενδιαφέρον του βρετανικού κοινού και στέκονται η αφορμή για τη γνωριμία που κατέληξε σε φιλία με τον Charles Dickens.

Από εκεί και πέρα, τα πράγματα πήραν το δρόμο τους. Το κοινό στη Σκανδιναβία, στην Ευρώπη, στην Αμερική και στην Ασία σταδιακά μαγεύτηκε από τις ιστορίες, που συνέχισε να γράφει μέχρι και το 1872, χρονιά που τερμάτισε τη συγγραφική του καριέρα με τον πλέον απίστευτο τρόπο: έπεσε από το κρεβάτι του, με αποτέλεσμα έναν τραυματισμό από τον οποίο δεν επανήλθε ποτέ. Τρία χρόνια μετά πέθανε, ενώ είχαν ήδη εκδηλωθεί συμπτώματα που σήμερα αποδίδονται σε καρκίνο στο συκώτι.

Βαθιά ερωτευμένος με τους ανθρώπους

Στην προσωπική του ζωή, ο Andersen παρέμεινε ένας μοναχικός κι ερωτευμένος με τη ζωή ταξιδιώτης, ο οποίος γύρισε όλη την Ευρώπη -επισκέφτηκε και την Αθήνα, όπου δήλωσε μαγεμένος από τον Παρθενώνα.

Δεν παντρεύτηκε ποτέ, όμως ερωτευόταν συχνά και παθιασμένα γυναίκες και άνδρες, αν και θεωρείται πως δεν είχε ποτέ ενεργή ερωτική ζωή. Στους μεγάλους έρωτές του ανήκουν η διάσημη σοπράνο Jenny Lind, αλλά και ο Δανός χορευτής Harald Scharff.

Έγραφε γράμματα αγάπης σε γυναίκες και κυρίως σε άντρες, όμως δεν επεδίωκε την ερωτική επαφή μαζί τους. Χαρακτηριστικές είναι οι επιστολές του στον νεαρό φίλο του, Edvard Collin, το 1835, στον οποίο μεταξύ άλλων γράφει “Η φιλία μας είναι ένα από τα μυστήρια που πρέπει να παραμείνουν ανεξήγητα” και “λαχταρώ να σε δω σαν να ήσουν ένα πανέμορφο κορίτσι από την Καλαβρία”. Το γεγονός ότι η “Μικρή γοργόνα” (που στο τέλος χάνει τον πρίγκιπά της) γράφτηκε την εποχή που ο Collin αποφάσισε να παντρευτεί κάνει πολλούς να πιστεύουν πως αυτός ο άτυχος έρωτας στάθηκε η έμπνευση για την ιστορία.

Η θλίψη πολλών από τα παραμύθια του (όπως ο καταδικασμένος έρωτας του μολυβένιου στρατιώτη για την μπαλαρίνα) αποδίδεται σε προσωπικές εμπειρίες και απραγματοποίητους έρωτες. Το ασχημόπαπο, για παράδειγμα, προήλθε από εμπειρίες που έζησε ο ίδιος ως ένα πολύ αδύνατο, με μεγάλη μύτη, παιδί, που πάντα θεωρούσε τον εαυτό του άσχημο.

Πολλοί θαυμαστές του -ιδίως στη Δανία όπου είναι εθνικός ήρωας- πιστεύουν πως δεν είχε σεξουαλική ζωή γιατί ήθελε να παραμείνει αγνός. Βασισμένες σε ημερολόγια και ερωτικά γράμματα του βιογραφίες του (από την Jackie Wullschlager, τον Elias Bredsdorff), υποστηρίζουν πως ήταν ένας μοναχικός ηδονιστής, που προτιμούσε τον αυνανισμό από τη σεξουαλική επαφή.

Οι συγκεκριμένες βιογραφίες επικαλούνται αποσπάσματα ημερολογίων του, όπως αυτά όπου περιγράφει πώς πήγαινε σε οίκους ανοχής κατά τη διαμονή του στο Παρίσι, μόνο για να μιλήσει με τις ιερόδουλες -πριν γυρίσει στο ξενοδοχείο του και γράψει γι' αυτή την εμπειρία αυνανιζόμενος.

Όλες οι βιογραφίες πάντως συμφωνούν πως ήταν ένας άνθρωπος που αγαπούσε τη ζωή και τους ανθρώπους. Κι η ιστορία, δύο αιώνες μετά, αποδεικνύει πως κατάφερε να μοιραστεί με όλο τον κόσμο την πεποίθηση πως η ζωή η ίδια είναι το ομορφότερο παραμύθι και δεν χρειάζεται κανένας φόβος, μόνο να τη ζεις, όπως ο μολυβένιος στρατιώτης που δεν φοβάται ακόμα κι όταν ξέρει ότι το τέλος πλησιάζει ή όπως η πεταλούδα, που θέλει λιακάδα, ελευθερία κι ένα μικρό λουλούδι...