Το πείραμα του Milgram από το 1961 που αποκάλυψε μια τρομακτική αλήθεια για τον άνθρωπο

Το πείραμα του Milgram είναι ένα από τα πιο γνωστά αντιδεοντολογικά πειράματα της ψυχολογίας. Ουσιαστικά πρόκειται για μια φάρσα που ξεγυμνώνει την ανθρώπινη ψυχή. Το συγκεκριμένο πείραμα διεξάχθηκε το 1961 και προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση, γιατί απέδειξε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να βλάψουν κάποιον, επειδή απλά πρέπει να εκτελέσουν τις εντολές της εξουσίας.

Ο Στάνλει Μίλγκραμ, επίκουρος καθηγητής ψυχολογίας στο Γέιλ, θέλησε να μελετήσει την υπακοή του ανθρώπινου είδους στην εξουσία. Μόλις είχαν περάσει λίγα χρόνια από τα εγκλήματα των Ναζί και πολλοί επιστήμονες προσπαθούσαν να κατανοήσουν τη συμπεριφορά των απλών στρατιωτών και αξιωματικών των SS, οι οποίοι είχαν εξολοθρεύσει εκατομμύρια αθώους ανθρώπους.

Η εξήγηση πριν το πείραμα του Μίλγκραμ, ήταν η αυταρχική διαπαιδαγώγηση και η καταπιεσμένη παιδική ηλικία των Γερμανών. Όμως ο καθηγητής ψυχολογίας κατέρριψε αυτή τη θεωρία. Οι συμμετέχοντες του εν λόγω πειράματος ήταν κυρίως φοιτητές, οι οποίοι δέχτηκαν να λάβουν μέρος έναντι μιας αμοιβής. Ο Μίλγκραμ χώρισε τους φοιτητές σε ζευγάρια, όπου ο ένας είχε το ρόλο του δασκάλου και ο άλλος είχε το ρόλο του μαθητή. Ο τελευταίος, προς μεγάλη του έκπληξη, έπρεπε να δεθεί χειροπόδαρα σε μια ηλεκτρική καρέκλα και να του περάσουν ηλεκτρόδια σε όλο του το σώμα. Στη συνέχεια του έδωσαν να μάθει δέκα ζεύγη λέξεων.

Ο εθελοντής που είχε το ρόλο του δασκάλου καθόταν απέναντι από το μαθητή και είχε κοντά του μια κονσόλα ηλεκτρικής γεννήτριας, με μοχλούς που είχαν ενδείξεις από 15 βολτ μέχρι και 450 βολτ. Κοντά στο δάσκαλο ήταν ο υπεύθυνος του πειράματος, ο οποίος εξήγησε στους εθελοντές ότι κάθε φορά που ο μαθητευόμενος θα κάνει λάθος τα ζεύγη λέξεων που έχει μάθει, ο δάσκαλος θα πρέπει κατεβάζει ένα μοχλό. Σε κάθε λάθος ο ηλεκτρισμός θα αυξάνεται και μπορεί να φτάσει και τα 450 βολτ που είναι και τα πιο επικίνδυνα.

Έτσι λοιπόν το πείραμα ξεκίνησε. Και ενώ ο μαθητευόμενος στην αρχή έλεγε σωστά τις λέξεις, στη συνέχεια έκανε λάθος και τότε ο δάσκαλος έπρεπε να κατεβάσει το μοχλό. Κάθε φορά που οι συμμετέχοντες έπρεπε να προκαλέσουν ηλεκτροπληξία στο συνάνθρωπό τους, κοιτούσαν πρώτα τον υπεύθυνο, ο οποίος τους παρότρυνε να συνεχίσουν, παρόλο που οι μαθητές ικέτευαν να αφεθούν ελεύθεροι.

Σε πολλές περιπτώσεις τα βολτ έφτασαν και 200, με τους μαθητές να ταρακουνιούνται ολόκληροι, μάλιστα κάποιοι λιποθύμησαν. Όμως όσο ο πειραματιστής έλεγε στους δασκάλους να συνεχίσουν, εκείνοι παρόλο το δισταγμό που είχαν, συνέχιζαν να κατεβάζουν τους μοχλούς και να βασανίζουν έναν άγνωστο, ένα φοιτητή που έκλαιγε και ζητούσε βοήθεια.

Πόσοι συμμετέχοντες έφτασαν στον τελευταίο μοχλό; Μόλις το 5% των δασκάλων αρνήθηκαν να συμμετέχουν από την αρχή στο πείραμα. Το 95% προχώρησε το πείραμα πάνω από τα 200 βολτ, ενώ το 65% έφτασε μέχρι και τα 450 βολτ. Όμως το συγκεκριμένο πείραμα ήταν μια φάρσα, αφού οι μαθητές ήταν ηθοποιοί, οι οποίοι είχαν προσληφθεί από το Μίλγκραμ και φυσικά δεν υπήρχε ηλεκτρισμός ούτε ηλεκτροσόκ. Οι ηθοποιοί απλά υποκρίνονταν και τα μοναδικά πειραματόζωα ήταν οι δάσκαλοι.

Αλλά αυτό που έχει σημασία είναι πως τα αποτελέσματα ήταν αληθινά. Και το συμπέρασμα ήταν πως το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων θα υπακούσει και θα βασανίσει έναν αθώο συνάνθρωπό του, αρκεί να δέχεται εντολές από κάποιον με κύρος και να νιώθει πως δε φέρει ευθύνη για τις αποφάσεις που θα πάρει.