Πολλοί πιστεύουν πως το μοναχοπαίδι είναι ένα κακομαθημένο και εγωκεντρικό παιδί. Μήπως η πεποίθηση αυτή είναι λανθασμένη;
Πώς μπορεί να καταλήξει κανείς στο αυθαίρετο αυτό συμπέρασμα; Για ένα περίεργο λόγο πολλοί πιστεύουν πως τα μοναχοπαίδια είναι κτητικά αφού δεν έχουν μοιραστεί την αγάπη των γονιών τους, όλα τα παιχνίδια είναι δικά τους. Η προσοχή είναι μονίμως στραμμένη πάνω τους. Οι αυθαίρετες αυτές ταμπέλες δημιουργούν μια ψευδή φήμη για τα παιδιά.
Πώς γίνεται να αποκατασταθεί η φήμη τους;
Αρχικά, όλο και περισσότερα ζευγάρια αποφασίζουν να κάνουν μόνο ένα παιδί. Οι λόγοι ποικίλουν, ο επικρατέστερος φαίνεται πως είναι η οικονομική κρίση και η γενικευμένη ανασφάλεια που επικρατεί τα τελευταία χρόνια. Μπορεί πλέον η φράση-κλισέ του παρελθόντος «Ένα, ίσον κανένα» να µην ακούγεται τόσο συχνά, ωστόσο τα στερεότυπα σχετικά µε τα «κουσούρια» που εξ ορισµού κουβαλούν τα µοναχοπαίδια εξακολουθούν να υφίστανται. Άλλοτε δικαιολογηµένα, άλλοτε αυθαίρετα.
Οι πρώτες έρευνες για τα χαρακτηριστικά που αναπτύσσουν τα µοναχοπαίδια ξεκίνησαν στις αρχές του προηγούµενου αιώνα, από τον αναπτυξιακό ψυχολόγο G. Stanley Hall (1844-1924). Παρόλο που ο ίδιος προσέφερε πολλά στην επιστήµη της ψυχολογίας και στη γνώση σχετικά µε την ανθρώπινη µάθηση, έβαλε τις ρίζες για τα αρνητικά στερεότυπα σχετικά µε την ανάπτυξη του ενός και µόνο παιδιού στην οικογένεια. Το βλέµµα του ήταν επηρεασµένο από τις συνθήκες της εποχής του, τότε που η δυτική κοινωνία στρεφόταν από τον αγροτικό τρόπο ζωής και τις πολυµελείς οικογένειες, στις αστικού τύπου πυρηνικές και ολιγοµελείς. Ο Hall περιέγραψε την εµπειρία του µόνου παιδιού, ως ασθένεια για τον εαυτό του. Αντίστοιχα, κι άλλοι γνωστοί ψυχολόγοι της εποχής εξέφρασαν τις ανησυχίες τους για την ψυχολογία των παιδιών χωρίς αδέλφια, κυρίως όσον αφορά στις δυσκολίες να προσδιορίσουν την ταυτότητα τους ως ενήλικες.
Σήµερα, σχεδόν 100 χρόνια από τις πρώτες µελέτες και έχοντας στο µεταξύ ως κοινωνία µεγαλώσει αρκετές γενιές µοναχοπαιδιών, υπάρχουν πλέον νέα ερευνητικά δεδοµένα που καταρρίπτουν πολλούς από τους µύθους που δηµιουργήθηκαν στο παρελθόν. Οι σύγχρονοι ψυχολόγοι που ασχολήθηκαν ειδικά µε την περίπτωση των οικογενειών µ’ ένα παιδί, διαπίστωσαν πως τα µοναχοπαίδια είναι ελάχιστα διαφορετικά από εκείνα που µεγαλώνουν µε αδέλφια.
Ποιοι μύθοι καταρρίφτηκαν;
Ο πιο γνωστός μύθος είναι πως τα μοναχοπαίδια είναι εγωκεντρικά. Πού βασίζεται ο χαρακτηρισμός αυτός; Όταν ένα παιδί είναι μόνο του στην οικογένεια δεν έχει με κάποιο να άλλο να μοιραστεί τίποτα. Η αγάπη των γονιών του και η προσοχή είναι αδιαμφισβήτητα όλη δική του. Έτσι θεωρεί πως όλα του ανήκουν. Κι όμως, ισχύει το αντίθετο. Τα παιδιά που μεγαλώνουν με αδέλφια, βρίσκονται σ’ ένα συνεχές ανταγωνισμό και διεκδίκησης. Διεκδικούν την αγάπη των γονιών τους, προσπαθούν κερδίσουν τη μάχη με τα παιχνίδια. Έτσι, ίσως αναπτύξουν ανταγωνιστικές συµπεριφορές, ενώ τα µοναχοπαίδια µπορούν να είναι πιο ήρεµα.
Όλα τα παιδιά περνούν μια φάση στη ζωή τους, που πιστεύουν ότι τους ανήκουν όλα και όλοι. Στα µοναχοπαίδια µπορεί να αρέσει να έχουν την προσοχή όλων, όπως µπορεί να έχουν µάθει να είναι το επίκεντρο της προσοχής των γονιών τους. Όµως τους είναι εξίσου σηµαντική η αποδοχή των συνοµηλίκων τους.
Δεν ισχύει πως τα παιδιά δίχως αδερφάκι είναι µοναχικά ή ανώριµα. Η αλήθεια είναι πως έχουν µάθει να περνούν αρκετό χρόνο µόνα τους, οπότε χρειάζονται συχνά το προσωπικό τους χρόνο και χώρο. Ωστόσο, επειδή µεγαλώνουν χωρίς αδέλφια, αναζητούν και επιθυµούν την παρέα συνοµηλίκων, καθώς αυτό τους λείπει στην οικογένεια. Από την άλλη πλευρά, ωριµάζουν πιο γρήγορα, διότι, µεγαλώνοντας ανάµεσα σε άτοµα µεγαλύτερης ηλικίας, τείνουν να αντιγράψουν από πολύ νωρίς ενήλικες συµπεριφορές αλλά αναπτύσσουν εξαιρετικά την λεκτική τους ικανότητα.
Τέλος, τα μοναχοπαίδια φέρουν όλο το φορτίο των προσδοκιών των γονιών τους. Είναι οι μόνοι απόγονοι που θα πρέπει να κάνουν περήφανους τους γονείς τους.
Μπορεί όλα τα παραπάνω να «δικαιώνουν» τα µοναχοπαίδια, ωστόσο η φήμη πως μερικά μοναχοπαίδια είναι κακομαθημένα και παραχαϊδεµένα παραμένει. Το βάρος της φήμης αυτής πέφτει στους γονείς. Οι γονείς ρίχνουν όλη την προσοχή στο παιδί τους, με αποτέλεσμα να ικανοποιούν πολλές φορές τις ανάγκες τους πριν ακόμα ζητήσουν κάτι.
Παρ’ όλα αυτά τα μοναχοπαίδια μπορούν να κοινωνικοποιηθούν εύκολα αλλά και να περνάνε χρόνο με τον εαυτό τους. Ακόμα, τα παιδιά που μεγαλώνουν μόνα τους αλλά και οι γονείς τους αντιμετωπίζουν δυσκολία στη μεταβατική φάση της ενηλικίωσης και της ανεξαρτησίας.
Μερικές συμβουλές για το καλό των παιδιών σας:
- Μην είστε υπερβολικοί. Οι γονείς µ’ ένα παιδί συχνά τείνουν να γίνονται υπερ-υποχωρητικοί, υπερ-προστατευτικοί και πολύ προσεκτικοί.
- Υποστηρίζετε την ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων του παιδιού µε συνοµηλίκους.
- Μην παραµελείτε τον εαυτό σας ή τον γάµο σας. Οι γονείς συχνά επικεντρώνουν την προσοχή τους αποκλειστικά στο παιδί τους. Έτσι, οι ισορροπίες µέσα στην οικογένεια, αποβαίνουν τελικά επίπονες για όλους.
- Να είστε προετοιµασµένοι για τη διαφοροποίηση του παιδιού σας. Το πολυτιµότερο δώρο που µπορούν να κάνουν οι γονείς στο παιδί τους είναι να το αφήσουν πραγµατικά ν’ αναπτυχθεί σ’ έναν ξεχωριστό, αυτόνοµο, χαρούµενο ενήλικα, ακόµη κι αν ζει διαφορετικά από τις προσδοκίες τους.
