#themeetups Pascal Bruckner: «O ρομαντισμός και το πάθος μπορούν να επιζήσουν εάν βγούμε offline»

Ο Pascal Brucner επιστρέφει με το ολοκαίνουριο βιβλίο του «Ένας Σχεδόν Τέλειος Ένοχος». Σύμφωνα με την επίσημη περιγραφή του: «Πώς κατέληξε ο "λευκός" άντρας ο αποδιοπομπαίος τράγος των ημερών μας; Ποιοι μετασχηματισμοί στις δυτικές κοινωνίες δημιούργησαν τους μηχανισμούς που του φορτώνουν την ευθύνη για όλες τις συμφορές της ανθρωπότητας διαχρονικά; Με ορόσημο την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, ο διάσημος Γάλλος συγγραφέας εξετάζει, με λόγο αντισυμβατικό και άρτια δομημένη επιχειρηματολογία, τη διολίσθηση στη Γαλλία αλλά και σε όλη την Ευρώπη, από τον προοδευτισμό του τρίπτυχου "φεμινισμός- αποαποικιοποίηση- αντιρατσισμός" της παραδοσιακής αριστεράς στον σκοταδισμό που εκπροσωπεί η κακοχωνεμένη made in USA εκδοχή του».

Ο Brucner αναλύει τις σκέψεις του και αναρωτιέται μήπως η αδιαμαρτύρητη αποδοχή του στίγματος του σύγχρονου αποδιοπομπάιου τράγου για τον λευκό άντρα οδηγεί εντέλει στην υποκατάσταση ενός ρατσισμού από έναν άλλο και σε ένα είδος πολέμου όλων εναντίον όλων. Το βιβλίο του κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ και με αφορμή το «Ένας Σχεδόν Τέλειος Ένοχος», θυμόμαστε τη συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στην Τζένη Μπαλατσινού πριν λίγα χρόνια.

Διαβάστε την παρακάτω:

H τελευταία φορά που τον είχα συναντήσει ήταν πριν κάποια χρόνια, το 2015, όταν είχε έρθει για μία ομιλία στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Τότε είχαμε γνωριστεί, αλλά δεν κατάφερα να του πάρω συνέντευξη - είπαμε πως όταν θα ερχόταν ξανά στην Ελλάδα θα την πραγματοποιούσαμε. Και να που βρέθηκε η ευκαιρία, τρία χρόνια μετά. Το ραντεβού μας δόθηκε στο βιβλιοπωλείο Πατάκη, μόλις λίγες ώρες πριν την ομιλία του στα Public. Συγγραφέας, μυθιστοριογράφος, δοκιμιογράφος, σεναριογράφος, με πολλά best-seller βιβλία, ο φιλόσοφος Bruckner είναι για εμένα ένας συγγραφέας-pop star. Μία προσωπικότητα που μπορείς να συζητάς μαζί του, για ώρες ατελείωτες. Ένας γοητευτικός άνδρας. Βραβευμένος με μερικά από τα μεγαλύτερα γαλλικά λογοτεχνικά βραβεία (Médicis Δοκιμίου, Renaudot κ.ο.κ), οι περισσότεροι από εμάς στην Ελλάδα τον γνωρίσαμε από το μυθιστόρημά του «Τα μαύρα φεγγάρια του έρωτα», που μετέφερε στη μεγάλη οθόνη ο Roman Polanski, καθώς και από δοκίμια όπως «Το παράδοξο του έρωτα» ή το αυτοβιογραφικό «Ένας καλός γιος». Ο Pascal Bruckner σπούδασε φιλοσοφία στη Σορβόννη και εκπόνησε τη διδακτορική διατριβή του υπό τον Roland Barthes. Κατέχει διδακτορικό Φιλοσοφίας από το Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών του Παρισιού, είναι καθηγητής Λογοτεχνίας και Πολιτικών Επιστημών στην Αμερική και αρθρογραφεί επίσης στο «Nouvel Observateur». Στο νέο του δοκίμιο, «Η σοφία του χρήματος» που θα κυκλοφορήσει τον Οκτώβρη από τις Εκδόσεις Πατάκη, αναλύει την οικονομική θεωρία του Αριστοτέλη, ενώ προτρέπει τους αναγνώστες του να αλλάξουν την οπτική τους προς το χρήμα. Σύμφωνα με τον Bruckner, το χρήμα θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ένα σοβαρό θέμα, αντί να περιφρονείται, ενώ ο ίδιος απορρίπτει τους μακροχρόνιους χλευασμούς των λογοτεχνών σχετικά με την οικονομική ευημερία. Τώρα, λίγες μέρες πριν την κυκλοφορία του βιβλίου του, επέστρεψε στην Ελλάδα, πιο σοφός από ποτέ.

Έχετε γράψει για τον έρωτα και την ευτυχία σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Πιστεύετε πως αυτά τα δύο συνδέονται; Μπορούμε να έχουμε ευτυχία χωρίς έρωτα;

Ναι, γιατί ο έρωτας δεν είναι πάντοτε συνδεδεμένος με την ευτυχία και η ευτυχία δεν είναι πάντοντε συνδεδεμένη με τον έρωτα. Μπορείς να είσαι ερωτευμένος και να μην είσαι ευτυχισμένος και μπορείς να είσαι ευτυχισμένος χωρίς να είσαι ερωτευμένος. Δε πιστεύω πως υπάρχει συνταγή για την ευτυχία. Πιστεύω πως πρέπει να τα διαχωρίζουμε, είναι δύο διαφορετικά πεδία - κάτι μικρό μπορεί να σε κάνει ευτυχισμένο, αλλά συνήθως ο έρωτας απαιτεί μεγάλα πράγματα, μεγάλες κινήσεις, μεγάλες αποδείξεις. Οπότε δεν είναι το ίδιο πράγμα, όχι.

Μικρά πράγματα που σας κάνουν ευτυχισμένο.

Μικρές απολαύσεις, μικρές συναντήσεις... Αν πέρασες μία όμορφη βραδιά, αυτό μπορεί να σε κάνει χαρούμενο. Οπότε, η ευτυχία είναι ένας συνδυασμός από πολλά διαφορετικά, μικρά πράγματα, κάτι που δε συμβαίνει με τον έρωτα. Συνήθως απαιτεί μεγαλύτερες φιλοδοξίες. Είναι ένα patchwork.

Σε έναν κόσμο που βρίσκεται συνεχώς online, μπορούν να επιζήσουν ο ρομαντισμός και το πάθος;

Ναι! Χρειάζεται να βγεις offline. Όταν είσαι μόνιμα συνδεδεμένος, τείνεις να ξεχνάς την ομορφιά του κόσμου. Το να είσαι συνεχώς online είναι η απόλυτη καταστροφή του μυαλού και της καρδιάς, γιατί αποκλίνεις συνεχώς από τον εαυτό και τους γύρω σου. Το σύγχρονο ζευγάρι είναι ένας άντρας και μία γυναίκα που κρατιούνται χέρι-χέρι και ο καθένας κοιτά το κινητό του. Χρειάζεται να βγούμε offline. Το Facebook, το Google και τα social media, όλα αυτά έχουν κάνει τη ζωή μας ευκολότερη και δυσκολότερη την ίδια στιγμή.

Είστε ενεργός στα social media;

Όχι. Δεν είμαι ενεργός γιατί δεν είναι καλό για την καθημερινότητά μου. Πρόσφατα είδα μία εικόνα μίας γιαγιάς που είχαν πάει να την επισκεφθούν τα εγγόνια της, νομίζω ήταν περίπου 8-10 ετών και όλα κοιτούσαν το κινητό τους. Εκείνη τη στιγμή τους λέει "Χαίρομαι τόσο πολύ που ήρθατε να με δείτε" και κανείς δεν την άκουσε, κανείς δεν της απάντησε - οπότε, είναι πανούκλα. Πιστεύω πως το internet και τα social media είναι πανούκλα. Μπορούν να προσφέρουν πολλές υπηρεσίες, αλλά μπορούν πραγματικά να καταστρέψουν τις ζωές των ανθρώπων και όλες αυτές οι καινοτομίες να τους αποξενώσουν.

Πολλοί θεωρούν την ιδέα του γάμου απλά ως ένα κοινωνικό συμβόλαιο. Εσείς τι πιστεύετε;

Ο γάμος ξεκίνησε ως κοινωνικό συμβόλαιο. Υπήρξε από τον ιουδαϊσμό μέχρι τον χριστιανισμό και από τον 18ο αιώνα αρχίσαμε να μιλάμε για τον γάμο ως ένδειξη αγάπης, αλλά και για το μεγάλωμα των παιδιών. Ο λόγος είναι πολύ απλός. Παλιότερα, τέσσερα στα πέντε παιδιά πέθαιναν από αρρώστιες πολλές φορές πριν την ηλικία των 2 ετών και οι γονείς το ήξεραν αυτό. Οπότε, ο γάμος ήταν ένα κοινωνικό συμβόλαιο μεταξύ δύο οικογενειών έτσι ώστε να διατηρήσουν οικονομικούς ή δυναστικούς δεσμούς. Ο γάμος ως ένδειξη αγάπης εφευρέθηκε σαν ιδέα τον 20ό αιώνα. Πλέον είναι βασισμένος στην αγάπη, τον έρωτα και την επιθυμία, έτσι ώστε να μην νιώθουμε ευάλωτοι. Στηρίζεται στην ελεύθερη βούληση και γι' αυτό υπάρχουν τόσα διαζύγια. Ο γάμος από αγάπη είναι ένα όμορφο πράγμα, αλλά ευεξάτμιστο.

Ποια είναι η γνώμη σας για τους gay γάμους;

Βασικά, είναι κάτι που δεν με απασχολεί. Δεν είμαι κατά. Μάλιστα, ξέρουμε από τα στατιστικά πως τα gay ζευγάρια έχουν αρχίσει να παίρνουν διαζύγια στο ίδιο ποσοστό με τα straight ζευγάρια. Φυσικά, υπάρχει και το θέμα των παιδιών, αλλά χρειάζεται ακόμα να περάσει χρόνος για να έχουμε μία ξεκάθαρη ιδέα για το αντίκτυπο στα παιδιά που μεγαλώνουν με gay γονείς. Αυτό συμβαίνει ήδη σε πολλές χώρες, από τη Σουηδία μέχρι την Ελλάδα, αλλά ακόμα είναι νωρίς για να έχουμε άποψη. Σίγουρα, όμως, δεν είμαι κατά.

Η δουλειά σας έχει μεγάλο αντίκτυπο στο ελληνικό κοινό. Ποιο κομμάτι πιστεύετε πως είναι αυτό που ελκύει τους Έλληνες αναγνώστες στο γράψιμό σας;

Ίσως είναι περισσότερο τα μυθιστορήματα. Νομίζω ξεκίνησε με τα «Τα μαύρα φεγγάρια του έρωτα», αλλά δεν έχω ιδέα γιατί υπάρχει αυτή η επιτυχία. Είναι όπως με την έλξη δύο ανθρώπων, ποτέ δεν ξέρεις ακριβώς το γιατί. Γνωρίζω πως η δουλειά μου είναι πολύ δημοφιλής εδώ από τα 90s μέχρι σήμερα και είμαι πολύ χαρούμενος γι' αυτό, αλλά ακόμα δεν έχω κάποια εξήγηση. Μπορεί να είναι θέμα κατανόησης, μπορεί να είναι απλά σύμπτωση, αλλά είμαι χαρούμενος γι' αυτό και ελπίζω να συνεχίσει για τα επόμενα χρόνια. Είναι ένα συνονθύλλευμα πραγμάτων.

Είναι σημαντικό για εσάς η φιλοσοφία και οι μεγάλες φιλοσοφικές ιδέες να είναι προσβάσιμες στο κοινό;

Ναι. Νομίζω πως είναι το πιο σημαντικό. Μπορείς να είσαι ευχαριστημένος με τη γνώση σου, αλλά χρειάζεται να υπάρχει διάχυση ιδεών στο κοινό. Θέλω να είμαι όσο ξεκάθαρος και ρευστός γίνεται έτσι ώστε να μπορώ να επικοινωνώ παντού τις ιδέες, οπότε γι' αυτό είναι σημαντικό να χρησιμοποιούμε γλώσσα που να είναι προσβάσιμη σε όλους.

Το τελευταίο σας βιβλίο, Η Σοφία του Χρήματος, αναλύει την ιστορία και την ιδέα του χρήματος. Γιατί, πιστεύετε, πως η επιθυμία για πλούτο είναι κατακριτέα;

Ήταν κατακριτέα από την αρχαιότητα. Όπως έχει πει και ο Αριστοτέλης, πρέπει να ξεχωρίζουμε τα απαραίτητα από τα αξεσουάρ και πως ο πλούτος και η υγεία είναι πάντα προτιμότερα από τη φτώχια και την αρρώστια. Αλλά το χρήμα έχει υπάρξει η επιθυμία των ανθρώπων από την αρχαιότητα. Πιστεύω πως η αρχαιοελληνική και η λατινική φιλοσοφία κρύβουν μεγάλη σοφία - οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι συνήθιζαν να βάζουν όρια στο χρήμα και πίστευαν στο μέτρο. Έλεγαν πως η αρετή, η φιλία, η υγεία και ο πλούτος είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους και δεν θα έπρεπε να ντρεπόμαστε για το ότι κερδίζουμε χρήματα, αλλά δεν πρέπει να γίνουμε σκλάβοι του ίδιου μας του πλούτου. Όπως αναφέρεται και στα ευαγγέλια της Βίβλου, «είναι ευκολότερο να περάσει μια καμήλα από την τρύπα που ανοίγει η βελόνα, παρά ο πλούσιος να εισέλθει στην Βασιλεία του Θεού».

Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα είναι πλέον κομμάτι της ζωής μας και όχι κάτι προσωρινό στο οποίο πρέπει να προσαρμοστούμε. Πώς πιστεύετε πως θα εκλάβει το ελληνικό κοινό το βιβλίο και τις ιδέες σας σε αυτό το χρονικό πλαίσιο;

Δεν έχω ιδέα. Η Ελλάδα δεν είναι ακριβώς όπως η Γαλλία που είναι μία πιο πλούσια χώρα, οπότε κυριαρχεί μία διαφορετική κατάσταση. Βγαίνουμε από μία μεγάλη κρίση και η έλλειψη χρημάτων είναι ένα μεγάλο πρόβλημα. Οπότε, δεν ξέρω πώς θα το εκλάβουν, αλλά ό,τι γράφω για την Ελλάδα, ισχύει το ίδιο και για τη Γαλλία - υπάρχει ένα μεγάλο χρέος και κάθε μέρα πληρώνουμε εκατομμύρια ευρώ μόνο για τους τόκους. Οπότε, τι θα κάνουμε με αυτό το μεγάλο χρέος; Η Γαλλία, η Ελλάδα, η Ισπανία, δε θα ανακάμψουν ποτέ έχοντας αυτά τα χρέη. Ίσως μία μέρα υπάρξει μία πολιτική προσέγγιση που θα μπορέσει να εξαφανίσει αυτό το χρέος, να μηδενίσει το κοντέρ και να ξεκινήσει πάλι από την αρχή. Τώρα εξαντλούμε τους εαυτούς μας και περνάμε το χρέος στην επόμενη γενιά.

Ποιο είναι αυτό που θα θέλατε να κρατήσουν οι αναγνώστες από το βιβλίο σας;

Εκπλήξτε με. Μπορεί κάποιοι να αρχίσουν να διαβάζουν το βιβλίο μου και να βαρεθούν ή να στενοχωρηθούν, αλλά φυσικά αυτό συμβαίνει, δεν μπορείς να τους ευχαριστείς όλους. Θα δούμε ποιο θα είναι το αποτέλεσμα.

Είναι εύκολο για εμάς, ως κοινωνία, να αφορήσουμε όλες τις προκαταλήψεις στο μέλλον; Να αποδεχτούμε εντελώς την ελευθερία ο ενός του άλλου;

Δεν υπάρχει κοινωνία χωρίς προκαταλήψεις. Μπορούμε να αποδεχτούμε ένα μικρό ποσοστό ανθρώπων και να είμαστε καλοκάγαθοι με τους άλλους, αλλά δεν μπορούμε να τους αποδεχτούμε εντελώς. Σε μικρές κοινωνίες, που έχουμε λίγους φίλους (εκτός από το Facebook που έχουμε πολλούς -γέλια- ), πιστεύω πως οι προκαταλήψεις είναι μέρος της κοινωνίας μας. Δεν μπορείς να ζητήσεις από έναν άνθρωπο να αγαπά τους πάντες και στη καθημερινότητά μας έχουμε κοινωνικούς κανόνες ευγενείας που δεν έχουν καθόλου να κάνουν με το προσωπικό μας πεδίο. Χρειάζεται να είμαστε ουδέτεροι, ανοιχτόμυαλοι, καλοκάγαθοι και το ίδιο να κάνουμε με το πάθος και τη τρυφερότητα. Έχουμε το δικαίωμα να μη συμπαθούμε κάποιους ανθρώπους.

Από πού εμπνέεστε για μία ιδέα; Πώς ξεκινάτε να γράφετε ένα βιβλίο και πόσο δύσκολο είναι αυτό;

Είναι αρκετά δύσκολο. Προσπαθώ πάντα να έχω προγραμματισμένα τα επόμενα ένα με δύο βιβλία, αλλά γίνεται όλο και πιο δύσκολο να έχω ιδέες και να προβάλλω τον εαυτό μου στο μέλλον. Γιατί, ξέρετε, γράφω εδώ και πολλά χρόνια, οπότε αυτό προσπαθώ να κάνω. Πάντα ξεκινώ ένα βιβλίο γράφοντας στο χέρι, κρατάω πολλές σημειώσεις και μετά τις μεταφέρω στο laptop, αλλά δεν είναι καθόλου εύκολο. Όμως, αυτή είναι η δουλειά μου και πρέπει να την κάνω, δεν έχω επιλογή! (γελάει)