Attiya Khan: Μιλήσαμε με τη γυναίκα που αντιμετώπισε μπροστά στη κάμερα τον άντρα που την κακοποιούσε

Ίσως ήδη να αναρωτιέστε γιατί μία γυναίκα να θέλει να μιλήσει στον άντρα που την κακοποιούσε. Γιατί να θελήσει να σταθεί έστω και για λίγα λεπτά δίπλα του, να τον κοιτάξει στα μάτια και να βρεθεί ξανά μία ανάσα μακριά από τα χέρια που την άγγιξαν με τέτοιο τρόπο, που της άλλαξαν τη ζωή μια για πάντα. Η απάντηση μίας τέτοιας γυναίκας, της Attiya Khan, είναι το A Better Man. Ένα ντοκιμαντέρ ωμό, θαρραλέο, ανατριχιαστικό και περίπλοκο.

Η Attiya και ο Steve ήταν ζευγάρι πριν 21 χρόνια, όσο πήγαιναν ακόμη σχολείο. Ζούσαν μαζί στο ίδιο σπίτι. Η Attiya στα 16 της χρόνια, βίωνε συναισθηματική και σωματική κακοποίηση καθημερινά για δύο χρόνια, μέχρι που κατάφερε να δραπετεύσει, αλλά να ζήσει με το τραύμα της ενδοοικογενειακής βίας για δύο ολόκληρες δεκαετίες. Τον Απρίλιο του 2013, πήρε τη γενναία απόφαση να συναντήσει τον άνθρωπο που την κακοποιούσε, να σταθεί μπροστά του, να τον αντιμετωπίσει και να δημιουργήσει μία ταινία στην οποία ερευνά τι ήταν αυτό που τον έκανε να ασκήσει βία επάνω της, τι ήταν αυτό που τον έκανε να θέλει να πληγώσει τόσο μία γυναίκα και τελικά να καταφέρει να απελευθερωθεί από το βάρος που κουβαλούσε όλα αυτά τα χρόνια.

Σκοπός της ήταν να μπορέσει να βρει νέους τρόπους να βοηθήσει κι άλλους ανθρώπους που έχουν πέσει θύματα ενδοοικογενειακής βίας, να κάνει ένα βήμα μπροστά, να μοιραστεί τη φωνή της, να κάνει άλλους ανθρώπους να νιώσουν λιγότερο μόνοι. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών και την παρουσίαση του A Better Man στο φεστιβάλ CineDoc, μιλήσαμε με την Attiya Khan σχετικά με τη δουλειά της, την περιπλοκότητα των συναισθημάτων που φέρει ένα τέτοιο έργο και τους τρόπους που μπορούμε να βοηθήσουμε θύματα συναισθηματικής και σωματικής βίας.

Γιατί αποφάσισες να γυρίσεις αυτό το ντοκιμαντέρ; Ποια ήταν η αρχική σου σκέψη;

Αποφάσισα να γυρίσω αυτό το ντοκιμαντέρ γιατί η ιστορία που είχα να πω δεν είχε ειπωθεί στο παρελθόν. Είχα την αίσθηση πως το να έδειχνα τον Steve και να καθόμουν μαζί του να μιλήσουμε για την κακοποίηση που μου άσκησε στο παρελθόν θα βοηθούσε κι άλλους. Δεν ακούμε συχνά από ανθρώπους που έχουν κάνει κακό. Συχνά είναι πάνω στις γυναίκες να μιλήσουν για το θέμα και να διδάξουν τους υπόλοιπους, πράγμα εξαντλητικό για πολλές από εμάς.

Ένιωσες φόβο πριν συναντήσεις τον άνθρωπο που σε κακοποιούσε για τόσο καιρό;

Δεν φοβόμουν να συναντήσω τον Steve. Είχαν περάσει 20 χρόνια από τότε, είχα δραπετεύσει από αυτόν και είχαμε δει ο ένας τον άλλον σε δημόσιους χώρους αρκετές φορές. Τον έβλεπα στους δρόμους του Toronto ανά τα χρόνια από εκείνη την απόδραση. Στην αρχή ήμουν τρομοκρατημένη. Κάποια στιγμή έφτασα στο σημείο, μετά από περίπου 10 χρόνια, που δεν τον φοβόμουν πια και αρχίσαμε να λέμε γεια και τα νέα μας. Μετά από αυτές τις συναντήσεις κατάφερα να τον ρωτήσω αν ήθελε να πάρει μέρος στην ταινία.

Επίσης, ένιωσα πιο άνετα όταν ζήτησα από έναν εκπαιδευμένο διαμεσολαβητή να βοηθήσει στις συζητήσεις μας. Ο Tod Augusta-Scott, ο ψυχοθεραπευτής στη ταινία, έχει συνεργαστεί με διάφορες οικογένειες που έχουν βιώσει βία. Χρειαζόμασταν τον Tod για να προχωρήσει η συζήτησή μας με ασφάλεια και σεβασμό.

Υπάρχει κάποιο σημείο κατά τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ που θέλησες να σταματήσεις και φύγεις;

Δεν υπήρχε κανένα τέτοιο σημείο. Ήθελα πραγματικά να περάσω αυτή τη διαδικασία στο σύνολό της. Ένιωθα την ευθύνη να τελειώσω αυτό που είχα αρχίσει γιατί ο σκοπός μου στην ταινία ήταν να δημιουργήσω ένα εργαλείο που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ο κόσμος για να μιλήσει για την ενδοοικογενειακή βία. Ήξερα από την αρχή πως θα ήταν δύσκολο. Σίγουρα υπήρξαν στιγμές που ένιωθα πολύ θυμωμένη και μπερδεμένη. Υπήρξαν φορές που το σώμα μου ένιωθε κάτι παραπάνω από εξάντληση και θυμάμαι πως μου ήταν δύσκολο να συγκρατήσω τον εαυτό μου. Αλλά κι εγώ και ο Steve δεσμευτήκαμε να ακολουθήσουμε τη διαδικασία.

Μπορείς να περιγράψεις την πρόοδο των συναισθημάτων σου κατά τη διάρκεια αυτών των συζητήσεων; Πώς ένιωσες όταν έκατσες μπροστά του; Ένιωσες σαν κάτι να αλλάζει μέσα σου;

Είχα μία ποικιλία συναισθημάτων κατά τη διάρκεια των συζητήσεων με τον Steve, όπως θυμό, εκνευρισμό, στενοχώρια, τύψεις, ανησυχία, ανακούφιση, χαρά, ελπίδα, ζεστασιά και συμπόνια. Ήταν σημαντικό για εμένα το ότι είχα τόσα συναισθήματα. Για πολύ καιρό, ένιωθα κυρίως θυμό. Δεν ήθελα να έχω τόσο θυμό. Ένιωθα πολύ βαριά.

Μετά από κάθε συζήτηση που είχα με τον Steve για την βία που άσκησε πάνω μου στο παρελθόν, ένιωθα καλύτερα. Ακόμα κι όταν δε θυμόταν πολλά πράγματα, ένιωθα καλά όταν του τα θύμιζα. Οι συζητήσεις αυτές με έκαναν να νιώθω πιο ελαφριά. Συνειδητοποίησα πως ακόμα κι αν ήταν δύσκολες να τις κάνουμε, με θεράπευαν. Οι εφιάλτες μου σταμάτησαν για πρώτη φορά μετά από 20 χρόνια. Οι κρίσεις πανικού μου έχουν μειωθεί. Μπορώ να βγω απ' το σπίτι μου και να μην σκέφτομαι πως θα πάθω κάτι. Δεν φτιάχνω συνέχεια πλάνα ασφαλείας όσο υπάρχω σε αυτόν τον κόσμο. Νιώθω πιο χαρούμενη και πιο ασφαλής!

Πώς θα ήθελες να βοηθήσει αυτό το ντοκιμαντέρ άλλες γυναίκες, πρώην θύματα ενδοοικογενειακής βίας;

Θέλησα να προσφέρω ελπίδα στον κόσμο. Ήθελα το κοινό να γνωρίζει πως κάποιοι άνθρωποι που χρησιμοποιούν τη βία μπορούν να μάθουν να έχουν υγιεινές σχέσεις. Ήθελα να δείξω πως είναι πιθανό να θεραπευτείς ως θύμα βίας. Πρέπει να αρχίσουμε να ρωτάμε ανθρώπους που έχουν δεχθεί βία τι χρειάζονται για να προχωρήσουν, να θεραπευτούν, να βρουν τη δικαιοσύνη και να είναι ασφαλείς. Εγώ θέλησα κάτσω με τον Steve και να του πω πώς η βία που χρησιμοποίησε εναντίον μου έχει επηρεάσει τη ζωή μου. Ήθελα να ξέρω τι θυμόταν και αν είχε σκεφτεί το πώς με πλήγωσε. Αυτές οι ερωτήσεις έκαιγαν μέσα μου. Ήθελα να είναι υπόλογος. Το γεγονός πως μπόρεσα να κάνω αυτές τις ερωτήσεις με βοήθησε να θεραπευτώ με έναν εξαιρετικά θετικό τρόπο.

Πρέπει όλοι μαζί να προσπαθήσουμε να βρούμε το πώς μπορούμε να προσφέρουμε βοήθεια σε όλες τις γυναίκες που έχουν δεχθεί βία. Πολλά μέλη του κοινού μου έχουν πει πως το ότι έβλεπαν τον Steve να με ακούει και να είναι μέρος της ταινίας τους έδωσε την ελπίδα πως η αλλαγή δεν είναι αδύνατη.

Είναι, επίσης, πολύ σημαντικό να ακούμε τις φωνές των ανθρώπων που έχουν βιώσει κακοποίηση. Όταν κάποια μοιράζεται τη βίαιη εμπειρία του μαζί μου, νιώθω λιγότερο μόνη. Συχνά μπορώ να ταυτιστώ με κάποια κομμάτια της ιστορίας της. Το να βιώνεις κακοποίηση είναι μία τόσο απομονωτική εμπειρία και μπορεί να προκαλέσει πολλή ντροπή. Η ελπίδα μου με το να μοιράζομαι τη φωνή μου και την ιστορία μου είναι να βοηθήσω κι άλλους να νιώσουν λιγότερο μόνοι.

Αν θα μπορούσες να πεις κάτι στον 16χρονο εαυτό σου τότε, τι θα ήταν αυτό;

Θα μου έλεγα πως δεν αξίζω τη κακοποίηση που βίωνα, πως δεν ήταν λάθος μου. Θα μου έλεγα, επίσης, πως υπάρχουν επαγγελματίες και οργανισμοί που μπορούν να με βοηθήσουν να βρω την ασφάλειά μου. Όταν συζούσα με τον Steve, δεν ήξερα πως υπήρχαν κέντρα που θα μπορούσα να πάω ή αριθμοί τηλεφώνου ανάγκης που θα μπορούσα να καλέσω για υποστήριξη. Πραγματικά εύχομαι κάποιος που ήξερε για την κακοποίηση να μου το είχε πει.

Ποιος, πιστεύεις, είναι ο καλύτερος τρόπος να διδάξει κανείς σε νεαρά αγόρια και κορίτσια για τη κακοποίηση και τη βίαιη συμπεριφορά;

Πιστεύω πως είναι σημαντικό να μιλάμε στα παιδιά από νωρίς σχετικά με το πώς μοιάζουν οι υγιείς και οι μη υγιείς σχέσεις. Αυτό πρέπει να συμβαίνει και στο σχολείο και στο σπίτι. Είναι σημαντικό, εμείς ως ενήλικες, να παρουσιάζουμε υγιείς συμπεριφορές, με σεβασμό και χωρίς βία, στα παιδιά μας. Η αλήθεια είναι πως υπάρχει πολλή παιδική βία στα σπίτια μας. Αν θέλουμε η βία να σταματήσει, πρέπει να ξεκινήσουμε απ' το σπίτι. Πρέπει να κοιτάξουμε τον εαυτό μας και να αναρωτηθούμε πώς μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι στις σχέσεις που έχουμε με τους συντρόφους, τα μέλη της οικογένειας, του φίλους, τους γείτονες, τους συναδέλφους και τους αγνώστους.

Αν είστε θύμα βίας ή γνωρίζετε κάποια/ον που έχει πέσει θύμα βίας μπορείτε να καλέσετε στη γραμμή SOS 15900 ή να επικοινωνήσετε ηλεκτρονικά στο [email protected]. Τη γραμμή στελεχώνουν ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι που παρέχουν άμεση βοήθεια σε έκτακτα και επείγοντα περιστατικά βίας σε 24ωρη βάση, 365 µέρες το χρόνο.

Με αφορμή την «Παγκόσμια Ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών» (25/11), το Α Better Man θα προβληθεί στα πλαίσια του προγράμματος του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ CineDoc, στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών, τον κινηματογράφο Δαναό καθώς και σε Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Βόλο και Αμαλιάδα. Η προβολή του ντοκιμαντέρ γίνεται με την υποστήριξη της Πρεσβείας του Καναδά και σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Ισότητας και τη Διεθνή Αμνηστία.

Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες εδώ.