Η Δήμητρα Νικητέα μιλά στο #jennygr για την αγχώδη διαταραχή, τη δύναμη του χιούμορ και το πώς είναι να κάνεις stand up στην Ελλάδα ως γυναίκα
Στεφανία Παπαδημητρίου
9 Δεκεμβρίου 2021
Δώσαμε ραντεβού στο Σύνταγμα, Παρασκευή απόγευμα μετά το γραφείο. Περιμέναμε σε διαφορετικές εξόδους του μετρό – γιατί ποτέ δεν πάνε όλα σύμφωνα με το πρόγραμμα – και όταν, τελικά, βρεθήκαμε, έσπασα τον πάγο με την πιο άβολη ερώτηση. «Δήμητρα Νικητέα, τι κάνεις αν δε γελάσει κανένας;».
«Είναι επώδυνο συναίσθημα η απόρριψη», μου απάντησε. «Γιατί απόρριψη είναι. Διαχειρίζεται πιο εύκολα από όταν ξεκίνησα, ωστόσο είναι ένα συναίσθημα που δεν πρέπει να δείξεις. Το κοινό δεν πρέπει να πάρει πρέφα ότι πέφτεις ψυχολογικά, και εσύ πρέπει να συνεχίσεις και να προσπαθήσεις να το τουμπάρεις. Είναι λίγο πρόκληση εκείνη τη στιγμή. “Δε γελάς; Θα σε κερδίσω”».
Η Δήμητρα είναι 22 χρονών, πέρασε στο Παιδαγωγικό, σπούδασε γραφιστική, είναι μία από τις πιο φρέσκες κωμικούς και περιγράφει το stand up σαν «μία μόνιμη μάχη με το άγχος». Ξεκίνησε το 2017, όταν ακόμη πήγαινε σχολείο, και κάποιος κωμικός είδε αναρτήσεις της στο Facebook. Την προέτρεψε να δοκιμάσει και εκείνη «μέσω της δικής του πίστης», πίστεψε στον εαυτό της και το πάλεψε. Η πρώτη της παράσταση, μάλιστα, ήταν και η πιο πετυχημένη – «ανεξήγητο φαινόμενο», μου είπε.
Μόλις κατέβηκε, την περίμενε το σχόλιο του Βύρωνα Θεοδωρόπουλου, που «ήταν και θα είναι» ο αγαπημένος της κωμικός. Της είπε πόσο ταλαντούχα ήταν, την ενθάρρυνε να συνεχίσει. «Εγώ άκουγα αγγελάκια και τρομπέτες, είπα “παρατάω το σχολείο τώρα” – δεν το έκανα, κυκλοφόρησε ότι ήμουν καλή, ασχέτως αν το διατήρησα ή όχι», συνέχισε γελώντας. «Μου έδωσε πολλά spots».
Τώρα, ανοίγει την παράσταση της Ήρας Κατσούδα, που είναι επίσης αγαπημένη της. «Σκληρό spot, το opening είναι δύσκολο γιατί παίζεις ελάχιστο χρόνο. Δεν έρχεται κανείς για εσένα, όμως είναι σχολείο».
Καθίσαμε σε ένα καφέ, στα τραπεζάκια του εξωτερικού χώρου (κακή ιδέα, έπιανε κρύο). Και είχαμε πολλά να πούμε.
Η καλύτερη παράσταση ήταν η πρώτη. Γιατί έχει και αυτόν τον νοσταλγικό χαρακτήρα της πρώτης φοράς, είναι πάντα χαρακτηριστική, μία νέα αρχή. Αυτό που ένιωσα όταν κατέβηκα, ή όσο έπαιζα – κι ας το έχασα στο τέλος – ήταν πως είμαι ικανή. Και επειδή, δυστυχώς, ετεροκαθοριζόμαστε από τις δουλειές μας, αυτό μου έδωσε αυτοπεποίθηση – πλασματική; Δεν ξέρω – αισθάνθηκα μία αξία. Ότι είχα λόγο ύπαρξης. Είναι πολύ σημαντικό να έχεις λόγο ύπαρξης. Και με το θέατρο καταλαβαίνεις ότι υπάρχεις, έμμεσα. Είναι πολύ περίεργο.
Αν δεν πάει καλά; Θεωρώ ότι έχω κάνει τα χειρότερα meltdowns απ’ όλους τους κωμικούς. Έχω τις πιο καταστροφικές αντιδράσεις μετά από παράσταση, έχω κλάψει σε τουαλέτες, έχω κουραστεί. Το μεγαλοποιώ στο μυαλό μου, ξύνεται το τραύμα της απόρριψης, της αποτυχίας που έχω βιώσει και στο παρελθόν, χάνεται ο λόγος της ύπαρξης. Είναι μαζοχιστικό το stand up, θεωρώ ότι όλοι έχουμε ένα δείγμα αυτού του προβλήματος. Έχουμε θέματα ναρκισσιστικής αιμορραγίας, επίσης, όλοι θέλουμε το βλέμμα. Ποιος δεν το θέλει;
Η Ήρα (Κατσούδα) είναι ο άνθρωπος που με έχει βοηθήσει και σε ψυχολογικό επίπεδο. Γιατί με είδε στα πατώματα και με επανέφερε στα καλά μου. Μου είπε «είσαι ψυχαγωγός» και είμαστε άνθρωποι μεν, αλλά είναι μία δουλειά που πρέπει να δώσει χαρά. Αν κάτι έχει γίνει στη ζωή μου και καλούμα να παίξω, πρέπει να το απωθήσω. Αυτή βέβαια είναι μία υποκρισία στον ίδιο σου τον εαυτό, κρύβεις την αλήθεια σου ακόμη κι από εκείνον. Έχει αυτό το κακό η κωμωδία, αλλά έχει περισσότερα καλά. Για αυτά τα καλά είμαι εκεί.
Προσωπικά, έχω πάρει αρκετό feedback, πολλά σχόλια που με επιβεβαιώνουν και σχόλια που δείχνουν πόσο βοήθησε το δικό μου αστείο σε μία δύσκολη στιγμή του άλλου. Στο Facebook μου έχουν στείλει πολλοί που μου λένε «μες στην καραντίνα ήσουν η μοναδική μου απόλαυση». Και αυτό για εμένα είναι παράσημο. Είναι τιμή μου και κορόνα μου. Χωρίς αυτό δε θα συνέχιζα, αν δεν έπαιρνα γέλιο από την πρώτη παράσταση ίσως να το είχα αφήσει. Δεν είμαι ο δυνατός χαρακτήρας, δε λέω ότι ο επιμένων νικά.
Όσο για τη διαρκή αναζήτηση έμπνευσης, τα κείμενά μου προέρχονταν από άσχετα πράγματα. Ένα ποτήρι, για παράδειγμα. Τώρα, το μόνο από το οποίο αντλώ έμπνευση είναι η παρουσία μου, η προσωπικότητά μου, οι παραξενιές μου, τα άγχη μου. Το άγχος είναι εξαιρετική πηγή έμπνευσης.
Είναι μαζοχιστικό το stand up, θεωρώ ότι όλοι έχουμε ένα δείγμα αυτού του προβλήματος. Θέματα ναρκισσιστικής αιμορραγίας, επίσης, όλοι θέλουμε το βλέμμα. Ποιος δεν το θέλει;
Έχω αγχώδη διαταραχή και η κωμωδία βοηθάει, γιατί εκτίθεσαι, άρα έρχεσαι αντιμέτωπη με τον φόβο σου. Όμως, σε βοηθάει 100% όταν ξέρεις να αντιμετωπίζεις τους φόβος και την αποτυχία, διότι στην αρχή το αντιμετώπιζα όλο λάθος. Έκανα πολύ κακό στον εαυτό μου, δεν πήγαινα καλά και αυτομαστιγωνόμουν, έλεγα πως ήμουν ένα σκουπίδι. Αυτό δεν είναι εντάξει, καλύτερα να μην έκανα stand up, θα έλεγε κανείς. Αλλά άρχισα να το διαχειρίζομαι και να το λειτουργώ θεραπευτικά. Γίνομαι λειτουργική πια, αυτό με έσωσε.
Σε καμία περίπτωση δε με θεωρώ επιτυχημένη. Επιτυχία θεωρώ το ότι έχει ελαττωθεί το άγχος μου στη σκηνή, κάτι που άλλοι είχαν κτήμα τους από την πρώτη φορά. Θεωρώ ότι είμαι επιτυχημένη επειδή, όσο καταθλιπτικό κι αν ακουστεί, απαλλάχτηκα από τους φόβους που με περιόριζαν από το να ζω με τους άλλους. Δηλαδή, το δημιουργικό άγχος δεν ήταν μόνο της σκηνής, είχα το κοινωνικό άγχος να συναναστραφώ μ’ έναν τρόπο που να μη φαίνεται αν τρέμω σαν κομπρεσέρ. Επιτυχία θεωρώ αυτήν τη γεωμετρική πρόοδο, η οποία δεν έχει σχέση με την κωμωδία.
Για την κωμωδία τώρα, πιστεύω ότι η κωμική μου σκέψη είναι πολύ μπροστά για την ηλικία μου. Χωρίς την παράμετρο της ηλικίας, είμαι απλά ΟΚ. Αλλά δεν μπορείς να την αφαιρέσεις, διότι η κωμωδία εξαρτάται από την αυτογνωσία σου, τη συναισθηματική σου ωριμότητα. Οι παρατηρήσεις που γίνονται στη ζωή, γίνονται με ώριμα μάτια. Μόνο έτσι μπορώ να παρατηρήσω εγώ τις άμυνες των ανθρώπων, τα κοινωνικά λάθη που κάνουμε όλοι.
Αυτό είναι κάτι που αποκτάς βιωματικά, έτσι χρειάζεται χρόνος για να κάτσει η κωμωδία σου και να έχεις μία σοβαρότητα στη σκηνή. Πιστεύω ότι το peak σου θα έρθει στα 35 με 40, εκεί είναι η κορυφή σου. Τότε είναι που μεστώνει, πια, η σκέψη σου.
Παντού υπάρχουν όρια. Κι αν κάποιος λέει το αντίθετο, είναι μάλλον γιατί ο ίδιος δεν έχει, ενώ θα έπρεπε.
Τεχνικά, αν με ρωτάς, οτιδήποτε μπορεί να γίνει αστείο. Το θέμα είναι η πρόθεση της δεύτερης ανάγνωσης – γιατί δεν είναι μόνο το γέλιο. Ζητούμενο είναι το να μη γελάμε σε βάρος άλλων ανθρώπων, και για εμένα η κωμωδία έχει κοινωνικό πρόσωπο. Σε αυτήν τη φάση, δε θέλω να τη χρησιμοποιώ εις βάρος μίας μειονότητας. Θέλω να κάνω punch up, να σχολιάζω τα κακώς κείμενα αν μπορώ. Σε άλλη περίοδο ήμουν στο πλαίσιο της αντικωμωδίας, αλλά κατάλαβα ότι το έκανα για να προκαλέσω, το έκανα για το βλέμμα, για να μείνω στον άλλο σαν ιδέα ξεχωριστή. Κατάλαβα όμως ότι μπορείς να ξεχωρίσεις και με άλλους τρόπους.
Το χιούμορ είναι φοβερό εργαλείο, μπορεί να μετακινήσει τις θέσεις ισορροπίας των ανθρώπων. Σίγουρα. Η ειρωνεία, επίσης, είναι φοβερό εργαλείο. Είναι ένας θυμός, ο οποίος δε χρησιμοποιεί καμίας μορφής βία.
Στο Facebook μου έχουν στείλει πολλοί που μου λένε «μες στην καραντίνα ήσουν η μοναδική μου απόλαυση». Και αυτό για εμένα είναι παράσημο. Είναι τιμή μου και κορόνα μου.
Η σκηνή έχει αλλάξει σε σχέση με 4-5 χρόνια πριν. Κάποτε, ήταν κοινότητα. Ήταν 15 νοματέοι, μία συνεργασία, υπήρχαν σχέσεις. Τώρα, οι μεγάλοι κωμικοί κάνουν δικά τους σόλο. Αυτό σημαίνει ένα πράγμα: Απομονώνομαι, έχω τη δική μου θεατρική εστία, παίζω και δεν ασχολούμαι με τα κοινά, τα open mic, τους νέους κωμικούς – αυτό είναι απολύτως δεκτό και συμφωνώ στο να περιοριστείς.
Δυστυχώς, έχει δημιουργηθεί ένα μικρό χάος με τους νέους κωμικούς. Δεν υπάρχουν πολλές σχέσεις – ναι, υπάρχουν δεμένες φιλίες κι αυτό είναι αδιαμφισβήτητο, αλλά δεν έχουμε ένα εργαστήριο, ένα workshop. Εγώ θα ήθελα να υπήρχαν comedy jams για να πάει η ελληνική σκηνή δεκαπέντε σκαλιά πιο πάνω, γιατί αξίζει να φτάσει πολύ ψηλά. Και θα ήθελα αυτές οι βοήθειες να έρθουν από τους μεγαλύτερους, για να μην ανακυκλώνουμε απλά τις ιδέες μας. Να παίρνουμε συμβουλές από άτομα με πείρα.
Από τα λίγα καλά που έχω, είναι ότι έχω πειραματιστεί πάρα πολύ. Δεν υπάρχει κάτι που δεν έχω δοκιμάσει. Ο πειραματισμός για εμένα είναι η βάση για να πας σε κάτι μεγάλο, σε κάτι που λειτουργεί και είναι ξεχωριστό. Αυτό λείπει από την Ελλάδα. Οι νέοι δεν έχουμε βρει τη φωνή μας, υποθέτω, και επειδή έχουμε πολλά ερεθίσματα, έχουμε τόσους κωμικούς, ακόμα ψάχνουμε τον εαυτό μας. Το αποτέλεσμα είναι cringe. Λείπει η καινοτομία, βλέπω πολύ αναμενόμενη και συγκεκριμένη φόρμα αστείων. Τεχνική έχουμε, είμαστε σούπερ.
Το κοινό είναι προέκταση των παραπάνω. Δεν είναι ανοιχτό στο διαφορετικό – όχι στο διαφορετικό από σπόντα, που θα κάνω κάτι περίεργο για να προκαλέσω, αλλά στον κωμικό με props (που δεν έχουμε πολλούς), κείμενα που ξεκλειδώνουν άλλα μονοπάτια κωμωδίας και να γουστάρουμε. Δουλεύουμε με πολύ βασικά επίπεδα.
Στο stand up, όπως και σε κάθε άλλον καλλιτεχνικό χώρο, οι σχέσεις είναι περίεργες. Θέλει τρόπο. Εγώ δεν μπήκα για να κάνω φιλίες, ήμουν ξεκάθαρη. Μου άρεσε που ήταν αυτοαπασχολούμενο, δηλαδή είσαι ένα άτομο επάνω στη σκηνή και αναλαμβάνεις εσύ όλα τα λάθη, απολαμβάνεις εσύ όλο το χειροκρότημα. Όλα ανήκουν σ’ εσένα.
Χωρίς να ξέρω τον λόγο, ξεκίνησα έχοντας κείμενα που δε χρωματίζονται από το φύλο. Το ίδιο αστείο θα μπορούσε να πει οποιοσδήποτε. Δεν μπορώ να είμαι σίγουρη, ωστόσο, για το αν θα έπαιρνα περισσότερα γέλια αν ήμουν άντρας.
Είναι σημαντική παράμετρος το ότι είμαι γυναίκα, βέβαια, γιατί μάλλον υπάρχουν άμυνες στο υποσυνείδητο των ανθρώπων. Διότι, από συνήθεια, έχουμε μάθει να πιστεύουμε ότι για να είναι αστεία μία γυναίκα, πρέπει είτε να κάνει τον κλόουν, είτε να μην ταιριάζει με τα πρότυπα ομορφιάς. Είναι κόμπλεξ της κοινωνίας μάλλον, δεν μπορεί να δεχτεί ότι ένας άνθρωπος μπορεί να είναι ταυτόχρονα αστείος και εμφανισιακά ΟΚ. Αλλά θα είμαι ειλικρινής, αν δε γελάει το κοινό, δε θα το ρίξω στο υποσυνείδητό του. Θα πάρω την ευθύνη, θα το παλέψω, θα το βρω.
