Συναντήθηκαν στη Γαλλική Ριβιέρα το καλοκαίρι του 1952. Εκείνη ήταν μια 26χρονη, διαζευγμένη μητέρα, που δούλευε σε εργαστήριο αγγειοπλαστικής, καθώς είχε μόλις επιστρέψει από την Αφρική, όπου τα τελευταία χρόνια ζούσε με τον σύζυγο και την κόρη της. Εκείνος ήταν ο Πικάσο, που στα 71 του ανακάλυπτε στη Ζακλίν Ροκ τη μούσα της τέχνης και της ζωής του.
Η σχέση τους αμφισβητήθηκε από την αρχή από εχθρούς και φίλους, νυν και πρώην ερωμένες, όμως κράτησε μέχρι το τέλος, μέχρι την 8η Απριλίου του 1973, όταν ο Πικάσο, άφησε την τελευταία του πνοή στο σπίτι τους στο Μουζέν -με τελευταία του λόγια τη φράση “πιείτε στην υγειά μου”. Στο ίδιο σπίτι, 13 χρόνια μετά, γράφτηκε η τελευταία πράξη ενός τραγικού φινάλε, με την Ροκ να βάζει με ένα πυροβολισμό τέλος στη ζωή της, μη αντέχοντας να ζει χωρίς εκείνον. Χωρίς τον σοφό, τον μεγαλοφυή καλλιτέχνη, τον μεγάλο σταρ των εικαστικών του 20ού αιώνα, τον άντρα που αγαπούσε και τυραννούσε τις γυναίκες.
Πικάσο: Ο άντρας που αγαπούσε και μισούσε τις γυναίκες
Ο μισογυνισμός του Πικάσο είναι γνωστός, αποτυπώνεται σε διάσημες φράσεις, που του αποδίδονται όπως “κάθε φορά που αλλάζω γυναίκα πρέπει να καταστρέψω την προηγούμενη” ή “για μένα υπάρχουν δύο είδη γυναικών, οι βασίλισσες και τα χαλάκια της πόρτας”.
Από τις αμέτρητες ερωμένες του, καμία δεν είχε το προνόμιο της αποκλειστικότητας. Κι από τις γυναίκες της ζωής του, μόνο η Φρανσουάζ Ζιλό, πρόλαβε -στο τσακ- να τον εγκαταλείψει και να σωθεί -όπως η ίδια έγραψε στο βιβλίο της με θέμα τη ζωή με τον Πικάσο. Όσο για τις υπόλοιπες; Δύο αυτοκτόνησαν (η Ζακλίν Ροκ και η Μαρί Τερέζ Βαλτέρ, μητέρα της κόρης του, Μάγια) κι οι άλλες δύο υπέστησαν σοβαρούς νευρικούς κλονισμούς (η πρώτη σύζυγος Όλγα Χοχλόβα και η φωτογράφος Ντόρα Μάαρ).
Ο ίδιος αντιδρούσε έντονα στις κατηγορίες περί μισογυνισμού, που απεικονίζεται ακόμα και στην τέχνη του. Τις απέκρουε με το επιχείρημα: “Δεν μπορεί κανείς να ζωγραφίσει κάτι που δεν αγαπάει”. Κι ο Πικάσο ζωγράφισε, χρώματα, σχήματα και γυναίκες, που υπήρξαν το βασικό θέμα της τέχνης αλλά και ολόκληρης της ύπαρξής του.
Ο Πικάσο αγαπούσε τις γυναίκες, αν κρίνουμε από τις επτά μεγάλες σχέσεις, τις δύο συζύγους και τις αναρίθμητες εφήμερες ερωτικές του περιπέτειες, αλλά και από το γεγονός ότι τους χάρισε μιας μορφής αθανασίας μέσα από το έργο του.
Κι όσο τις αγαπούσε, τόσο “τις τυραννούσε”, όπως έγραψε στη δίτομη βιογραφία του, ο επιστήθιος φίλος του, συγγραφέας, Τζον Ρίτσαρντσον, ο οποίος από την αρχή κατάλαβε ότι “η Ζακλίν ήταν η ιδανική σύντροφος για εκείνον. ‘Ηταν μικροκαμωμένη όπως ο Πικάσο, πιστή, αφοσιωμένη και τον αγαπούσε με πάθος”.
Το κορίτσι που είχε τον Πικάσο σαν Θεό
Στον κύκλο του την παρουσίασε το φθινόπωρο του 1952, ως μια καινούρια φίλη του. Τότε, ήταν ακόμα σε σχέση ετών με τη μητέρα δύο παιδιών του, Φρανσουάζ Ζιλό. Κανείς δεν είδε με καλό μάτι την εμφάνιση της νεαρής μελαχρινής με τα μεγάλα μάτια και για τα επόμενα δύο χρόνια, σύμφωνα πάντα με τον Ρίτσαρντσον “όλοι αφοσιώθηκαν σε έναν αγώνα εναντίον της, ενώ πίσω από την πλάτη της παρίσταναν τους προστάτες”.
Τον Σεπτέμβριο του 1953, η Ζιλό παίρνει τα παιδιά τους και φεύγει για το Παρίσι. Είχε ήδη αντιληφθεί ότι το ενδιαφέρον του Πικάσο για τη Ροκ δεν ήταν μόνο στο επίπεδο άλλης μιας ερωμένης. Άρχιζε να την ερωτεύεται.
Το 1954, οι επισκέψεις της στο σπίτι του είναι καθημερινές. Τον Αύγουστο, ξεκινάει να περνάει κάποια βράδια στο σπίτι του. Όπως γράφει ο βιογράφος του, σε αντίθεση με τη Ζιλό, η νέα σύντροφος δεν τον ανταγωνίζεται, είναι υποστηρικτική και αφοσιωμένη, ανέχεται ακόμα και τις πιο σκληρές συμπεριφορές του.
Απέναντι της γίνεται συχνά σκληρός και υποτιμητικός, όπως αναφέρει ο καλεσμένος εκείνο το καλοκαίρι στο σπίτι του Πικάσο, Πάτρικ Ο Μπράιαν: “Κάποιες φορές γινόταν τόσο δυσάρεστος απέναντι της, που μας έφερνε σε δύσκολη θέση. Εκείνη όμως αναφερόταν σε αυτόν σαν να είναι ο θεός της, συχνά του μιλούσε στο τρίτο πρόσωπο και του φιλούσε τα χέρια…”. Ο βιογράφος του, Τζον Ρίτσαρντσον δίνει τη δική του εξήγηση: “Ήταν η εποχή, που ο Πικάσο δοκίμαζε τα όρια της Ζακλίν. Είχε μόλις χωρίσει κι ένιωθε πως δεν είχε περιθώρια για άλλη αποτυχημένη σχέση. Κι αυτό η Ζακλίν το καταλάβαινε, γι’ αυτό ήταν η ιδανική σύντροφος…”.
Γάμος, έρωτας και τέχνη μέχρι θανάτου
Από τον Οκτώβριο του ‘54, ο Πικάσο και η Ροκ είναι επισήμως ζευγάρι, που συγκατοικεί στα σπίτια του Πικάσο στις Κάννες και στο Παρίσι. Ο γάμος τους γίνεται μυστικά στις αρχές Μαρτίου του 1961, ακριβώς 64 χρόνια πριν, χωρίς καλεσμένους, φωτογράφους ή δημοσιογράφους, μόνο με δύο μάρτυρες. Αμέσως μετά, το ζευγάρι μετακομίζει σε μια παλιά αγροικία στο Μουζέν της Κυανής Ακτής. Στο σπίτι, όπου ο έρωτας τους γιορτάστηκε με δημιουργία και τέχνη μέχρι θανάτου.
Κατά τη διάρκεια των σχεδόν δύο δεκαετιών σχέσης με τη Ροκ, ο Πικάσο πέρασε μια ιδιαίτερα παραγωγική περίοδο, ζωγραφίζοντας μεταξύ άλλων, περισσότερα από 400 πορτρέτα της. Αφιερώθηκε στην τέχνη και στη μούσα του και δεν έπαψε να ζωγραφίζει μέχρι το τέλος.
Οι περιστασιακές ερωμένες δεν έλειψαν τουλάχιστον από την αρχή της σχέσης τους, μέχρι που ένα πρόβλημα υγείας τον έκανε να απομονωθεί στο σπίτι -που οι φίλοι αποκαλούσαν “φωλιά του Μινώταυρου”- μέσα σε μια δημιουργική καλλιτεχνική αταξία, με μόνη συντροφιά την παρουσία της Ζακλίν.
Μετά την απώλειά του το 1973, η Ροκ δεν κατάφερε να διαχειριστεί την απουσία. “Ήταν σε μόνιμη κατάσταση ταραχής κι αναζητούσε διαρκώς ηρεμιστικά” γράφει ο Ρίτσαρντσον. Το 1980 ταξίδεψε στη Νέα Υόρκη για μια εκδήλωση στη μνήμη του Πικάσο, όμως μετά την επιστροφή της στην αγροικία η κατάσταση επιδεινώθηκε. “Την τελευταία φορά που την επισκέφθηκα το 1985, έδειχνε πιο θλιμμένη από ποτέ και συνέχεια επαναλάμβανε ότι ο Πάμπλο δεν είναι νεκρός”. Αυτοκτόνησε με το όπλο του μέσα στο σπίτι-καταφύγιο της σχέσης τους τον Οκτώβριο του 1986.
Ο τίτλος της γυναίκας της ζωής του Πικάσο έχει σίγουρα πολλές υποψήφιες. Όμως, η δεύτερη σύζυγος και τελευταία του σύντροφος Ζακλίν Ροκ έχει την αποκλειστικότητα στον τίτλο της γυναίκας που άσκησε καθοριστική επιρροή στην τέχνη του, στάθηκε δίπλα του όταν χρειάστηκε να συμφιλιωθεί με τη φυσική φθορά και κατάφερε να τον ενθαρρύνει να συνεχίσει να -την- ζωγραφίζει μέχρι το τέλος.
