Ιωάννα (Ζανέτ) Καλαντζάκου: Η δικηγόρος που έχει βάλει στόχο να βοηθήσει τις εργαζόμενες μητέρες

Γεννημένη στην Αθήνα, μητέρα δύο παιδιών και σύζυγος του Αλέξανδρου Τσατσαρώνη, η Ιωάννα (Ζανέτ) Καλαντζάκου, είναι μία μαχόμενη δικηγόρος με μακρά πορεία η οποία πάντα συνοδευόταν με την ενασχόλησή της με τα κοινά. Από τη Νομική του Πανεπιστημίου Αθηνών, ειδικεύθηκε στο Εμπορικό Δίκαιο στο Παρίσι, ενώ από το 1990 έως και το 2017 ήταν σύμβουλος στον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών ενώ επί σειρά ετών ήταν μέλος του Δ.Σ. της Ευρωπαϊκής Έκφρασης. Έχει υπάρξει εν ενεργεία μέλος και Αντιπρόεδρος επί σειρά ετών του Διοικητικού Συμβουλίου του Επιστημονικού Συνδέσμου Ελλήνων Εμπορικολόγων ενώ στην πορεία της έχουν ξεχωρίσει η αρθρογραφία της σε νομικά περιοδικά και στον ημερήσιο τύπο επί διαφόρων νομικών θεμάτων, κυρίως εμπορικού, πτωχευτικού, ποινικού, εργατικού δικαίου καθώς και επί των νομοθετικών εξελίξεων αναφορικά με το Δίκαιο Αναγκαστικής Εκτέλεσης και Εξυγίανσης Επιχειρήσεων. Μέσα στη γεμάτη καθημερινότητά της, έχει βάλει στη ζωή της έναν νέο στόχο. Να μπορέσει να βοηθήσει και αυτή από την μεριά της να δημιουργηθεί μία Ελλάδα η οποία θα προσφέρει ίσες ευκαιρίες σε όλους και ειδικά στις γυναίκες και στις εργαζόμενες μητέρες με απώτερο σκοπό να έχουν την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής που τους αξίζει, τόσο στις ίδιες όσο και στα παιδιά τους.

Πώς βρεθήκατε σε αυτή τη δουλειά;

Ο πατέρας μου ήταν μαχόμενος δικηγόρος επί πενήντα χρόνια και πλέον, μέχρι το τέλος της ζωής του. Οι αφηγήσεις του, η παρακολούθηση του ρυθμού της δουλειάς του, οι επισκέψεις μου στο γραφείο του άσκησαν σημαντική επιρροή στην απόφασή μου να ακολουθήσω τον ίδιο δρόμο. Παράλληλα, είχα πάντοτε κλίση στα θεωρητικά μαθήματα. Οι ανθρωπιστικές επιστήμες με ενδιέφεραν πολύ περισσότερο από τις θετικές. Ο συνδυασμός των δύο με οδήγησε στις νομικές σπουδές σχεδόν αυτονόητα. Και μετά τη Νομική Σχολή, η δικηγορία και η συνεργασία με τον πατέρα μου ήταν η προφανής πρώτη επιλογή. Αποδείχθηκε μόνιμη! Μετά από δύο δεκαετίες συνεργασίας, τον διαδέχθηκα.

Τι περιλαμβάνει η εργασιακή σας καθημερινότητα;

Δικαστήρια, φυσικά, με τη σχετική ένταση, ενδιαφέρον και... ταλαιπωρία. Συναντήσεις με πελάτες, μελέτη υποθέσεων και βέβαια συμβούλια με τους συναδέλφους στο γραφείο, προετοιμασία υπομνημάτων και δικογράφων. Και όλα αυτά εν μέσω πολλών, κάποτε… παρά πολλών τηλεφωνημάτων.

Υπάρχει μία σκέψη που κάνετε όταν τελειώνετε για τη μέρα;

Ότι είμαι πολύ τυχερή που είμαι υγιής, όπως και η οικογένειά μου. Ότι προσφέρω κάτι στους συνανθρώπους μου μέσα από τη δικηγορία και την ενασχόλησή μου με τα κοινά. ΄Oτι αυτά είναι χαρές που άλλοι άνθρωποι στερούνται παρά τον κόπο και τις προσπάθειές τους. Και ότι, παρά το άγχος και την ένταση της εργασιακής ημέρας, ασχολούμαι με ένα επάγγελμα που σου διευρύνει τους ορίζοντες. Ένα επάγγελμα που παρά τις δυσκολίες του σε εμπλουτίζει – πνευματικά και κοινωνικά.

Τι είναι αυτό που αγαπάτε περισσότερο στη δουλειά σας;

Η λειτουργηματική διάσταση της δικηγορίας. Η χαρά της προσφοράς, της συμβολής στην επίλυση των προβλημάτων των πελατών μου, η ικανοποίησή τους από μία θετική έκβαση ενός δικαστικού αγώνα ή μιας διαπραγματευτικής προσπάθειας. Χαρά που γίνεται ακόμη μεγαλύτερη όταν με αφορμή μια υπόθεση καλείσαι να υπερασπιστείς κάτι που αισθάνεσαι ότι είναι ευρύτερα δίκαιο, που έχει γενικότερη διάσταση, κάτι για το οποίο αξίζει να αγωνιστείς σε επίπεδο πεποιθήσεων και αξιών.

Αν δεν ήσασταν αυτό τι θα ήσασταν;

Σίγουρα θα είχα ασχοληθεί με κάποιο επάγγελμα που έχει άμεση σχέση με τον άνθρωπο, όπως η κοινωνιολογία ή η ψυχολογία. Μου αρέσει, όμως, πολύ και η διακόσμηση!.. Ίσως επειδή και αυτή δεν έχει μόνο αισθητική, αλλά και ανθρώπινη διάσταση.

Πώς νιώθετε ως γυναίκα στον χώρο;

Το δικαστικό και το δικηγορικό σώμα έχουν πάψει να είναι ανδροκρατούμενα από αρκετά χρόνια και οι γυναίκες έχουν φτάσει πλέον και στην προεδρία των ανωτάτων δικαστηρίων. Όταν ξεκίνησα, τα πράγματα ήταν κάπως διαφορετικά, αλλά η αύξηση της γυναικείας παρουσίας είχε αρχίσει. Η ίδια δεν είχα πρόβλημα, καθώς συνεργάστηκα στο γραφείο του πατέρα μου και το ότι ήμουν γυναίκα δεν βάρυνε αρνητικά. Ωστόσο, ακόμη και σήμερα ο ρόλος και οι ευθύνες της εργαζόμενης γυναίκας και μητέρας, όπως και οι απουσίες σε περίπτωση κύησης και τοκετού, μπορεί να δυσχεραίνουν την πρόσληψη μιας δικηγόρου ως συνεργάτη σε μία δικηγορική εταιρεία. Και σίγουρα δυσκολεύουν τις γυναίκες που θέλουν να ανοίξουν ή διατηρούν δικά τους γραφεία, καθώς η απασχόληση στην άσκηση ελεύθερης μαχόμενης δικηγορίας δεν είναι μόνο πολύωρη, αλλά και απαιτητική επειδή είναι απαραίτητη η συνδρομή ποικίλων ταλέντων για την προσέλκυση και διατήρηση της πελατείας, σ’ ένα δικηγορικό γραφείο. Και βέβαια χωρίς σταθερό ωράριο, γιατί ανά πάσα στιγμή ένας δικηγόρος πρέπει να είναι διαθέσιμος. Για μια εργαζόμενη μητέρα είναι δύσκολα εφικτό να συνδυάζει το βάρος τέτοιου επαγγέλματος με τις οικογενειακές υποχρεώσεις.

Τι συμβουλή θα δίνατε στον 20χρονο εαυτό σας;

Να αγωνίζεται, αλλά και να χαίρεται. Να φροντίζει για το μέλλον, αλλά να απολαμβάνει τα νιάτα του. Να λαμβάνει υπόψη τις δυσκολίες, αλλά να μην παύει να κάνει όνειρα και να πιστεύει σ’ αυτά. Να χαίρεται τις μικρές όμορφες στιγμές που γλυκαίνουν τη ζωή. Να μην αφήνει το άγχος για το μέλλον να δηλητηριάζει το παρόν του, τη νιότη του που φεύγει γρήγορα και δεν επιστρέφει.

Τι θα λέγατε σε μία νέα γυναίκα που πρόκειται να ξεκινήσει τώρα τη καριέρα της;

Ό, τι και στον 20χρονο εαυτό μου με μία σημαντική προσθήκη: να μη θυσιάσει τη χαρά της δημιουργίας οικογένειας στην καριέρα και την καταξίωση. Η «επιτυχία» - και σίγουρα η ευτυχία- δεν είναι μόνο επαγγελματική, αλλά κυρίως οικογενειακή . Μα πάνω απ’ όλα θα της έλεγα να μην αφήνει αυτά που συμβαίνουν γύρω της να ματώνουν τα όνειρά της…

Μια αστεία/περίεργη στιγμή που σας έχει συμβεί σε σχέση με τη δουλειά σας και θα θυμάστε για πάντα.

Σε κάποια δίκη, στο εφετείο κακουργημάτων, όπου όλα τα μέλη ήταν γυναίκες πλην του προέδρου, παρασυρμένη από το άγχος για την υπόθεση, προσφώνησα τον πρόεδρο «Κυρία πρόεδρε και δικαστές». Ευτυχώς ήταν ευγενέστατος και με χιούμορ μου είπε χαμογελαστός «Δεν αρχίζουμε καλά». Απολογήθηκα και μετά από λίγο .. επανέλαβα την ίδια εσφαλμένη προσφώνηση! «Επιμένετε…», μου είπε, πάντα γελαστός. Η συνέχεια ήταν ευτυχώς ομαλή. Και δεν άλλαξα το…φύλο του προέδρου άλλη φορά!

Πότε κλείνετε το κινητό σας;

Στο δικαστήριο και στο αεροπλάνο!

Το μότο σας;

Αγάπη, Προσφορά, Δημιουργία, Δράση, Ταχύτητα, Αποτελεσματικότητα, αλλά πάνω απ’ όλα αισιοδοξία στα δύσκολα!

Τι ήταν αυτό που σας έκανε να ασχοληθείτε με τα κοινά;

Το 1990, όταν πρώτη φορά εκλέχτηκα μέλος του Δ.Σ του πρώτου επιστημονικού συλλόγους της χώρας, του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, ως πολύ νέα δικηγόρος τότε, είχα σαν όνειρο την βελτίωση συνθηκών άσκησης της δικηγορίας, ιδιαίτερα για τους νέους και τις μητέρες συναδέλφους μου, καθώς το επάγγελμά μας είναι πολύ απαιτητικό και αγχώδες και δύσκολα συμβατό με τις παράλληλες οικογενειακές και κοινωνικές υποχρεώσεις. Ήθελα να συμβάλω στη δημιουργία ενός σύγχρονου και ευρωπαϊκού μοντέλου άσκησης συνεργατικής δικηγορίας με την δημιουργία δικηγορικών εταιρειών, που θα εξασφάλιζε την οικονομία χρόνου και την παραγωγικότερη άσκηση δικηγορίας, ιδιαίτερα για τις γυναίκες. Η εκλογή μου και η ενασχόλησή μου με τα κοινά του δικηγορικού συλλόγου τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη με κράτησαν στον συνδικαλισμό μια 25ετία.

Ποιο είναι το όραμά σας, σε σχέση με την εμπλοκή σας με τον χώρο της πολιτικής; Τι είναι αυτό που θα θέλατε να αλλάξετε στην Ελλάδα του σήμερα;

Να ξαναφτιάξουμε μια Ελλάδα κοινωνικής δικαιοσύνης και ίσων ευκαιριών. Μια Ελλάδα που θα σέβεται τους θεσμούς και τη Δημοκρατία. Μια Ελλάδα Ευρωπαϊκή και ανταγωνιστική που θα επιτρέψει στα ξενιτεμένα παιδιά μας να γυρίσουν στην πατρίδα τους για να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους και να ζήσουν μια ζωή με αξιοπρέπεια που τους αξίζει. Η πολιτική δεν είναι επάγγελμα. Είναι λειτούργημα. Είναι προσφορά, κατάθεση ψυχής, γνώσης και εμπειριών για το καλύτερο αύριο στη χώρα μας. Πιστεύω απόλυτα στην αποτελεσματική και ουσιαστική συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική και ιδιαίτερα εκείνων με προηγούμενη επαγγελματική διαδρομή . Η εμπειρία ενός επαγγελματία , του επιτρέπει να γνωρίζει βιωματικά τα προβλήματα των συμπολιτών του και να προσφέρει δημιουργικά και αποτελεσματικά στην επίλυσή τους.

Μητέρα και εργαζόμενη γυναίκα στην Ελλάδα του σήμερα. Ποιο θεωρείτε ότι είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει;

Η σύγχρονη εργαζόμενη Ελληνίδα μητέρα ζει μια πολύ αγχώδη και απαιτητική ζωή, με ανασφάλεια, προσπαθώντας να ανταποκριθεί επιτυχώς στους πολλαπλούς ρόλους της. Το μεγαλύτερο πρόβλημα , εκτός από την έλλειψη προσωπικού χρόνου, είναι οι ενοχές που νοιώθει. Νοιώθει ότι σε κάθε τομέα πετυχαίνει λιγότερα απ’ αυτά που «θα έπρεπε». Γιατί η ευθύνη της μητέρας, τουλάχιστον στα μικρά παιδιά είναι πολύ εντονότερη από του πατέρα. Και ο παραδοσιακός ρόλος της γυναίκας ως εκείνης που φροντίζει τα του οίκου, δεν σβήνει εύκολα. Αισθάνεται πολύ συχνά «μέτρια» μητέρα, «μέτρια» σύζυγος, «μέτρια» οικοδέσποινα. Το νοιώθει κι ας μην είναι αλήθεια. Κι ας βεβαιώνουν όλοι για το αντίθετο.

Η υπογεννητικότητα στην Ελλάδα είναι πια γεγονός. Σε λίγο σύμφωνα με τις έρευνες θα είμαστε μία γερασμένη χώρα. Πώς μπορούμε να το αναστρέψουμε αυτό;

Τα αίτια της υπογεννητικότητας είναι αφενός οι σύγχρονες και απαιτητικές συνθήκες ζωής των ζευγαριών, ιδιαίτερα για τις γυναίκες που μετά από πολυετείς σπουδές καλούνται να ανταποκριθούν σε πολλαπλούς ρόλους που τις αναγκάζουν να αναβάλουν την τεκνοποίηση. Επίσης οι δύσκολες οικονομικές συνθήκες, η ανεργία, οι γάμοι σε μεγαλύτερη ηλικία και η κοινωνική ευκολία των διαζυγίων.

Μα πάνω απ’ όλα η απουσία του κοινωνικού κράτους. Σύμφωνα με το άρθρο 21 παρ. 5 του Συντάγματος, το Κράτος είναι υποχρεωμένο να λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος της χώρας που εν πολλοίς οφείλεται και στην ραγδαία μετανάστευση των νέων μας στο εξωτερικό , ως υποχρεωτική επιλογή επιβίωσης.

Είναι απαραίτητη η λήψη εκείνων των αναγκαίων μέτρων, εκ μέρους της Πολιτείας, για την αντιμετώπιση του σοβαρού προβλήματος της υπογεννητικότητας. Στη χώρα μας είναι αναγκαίο να ληφθούν μέτρα όπως: επιδόματα τεκνοποίησης και πολυτέκνων, οικονομικής στήριξης της οικογένειας (κουπόνια, επιδότηση εξόδων βρεφονηπιακών σταθμών), φορολογικές ελαφρύνσεις, χαμηλότοκα δάνεια, μείωση εργοδοτικών εισφορών σε νέους και νέες εργαζόμενους γονείς, οικονομική υποστήριξη εξετάσεων και εξόδων τεχνητής γονιμοποίησης, πρόγραμμα «βοήθεια στην εργαζόμενη μητέρα», δημιουργία Υπουργείου Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων. Όλα αυτά και πολλά άλλα θα βοηθήσουν αποφασιστικά στην επίλυση του προβλήματος και θα αποδείξουν το κοινωνικό πρόσωπο της Πολιτείας.

Photo credits: Αλίνα Κέκη