H Nina Simone, το Black Lives Matter και η επαναλαμβανόμενη ιστορία κάθε εποχής
Τζένη Μπαλατσινού
11 Ιουνίου 2020
Το 1999, η εξαιρετική Eunice Waymon, γνωστή στο κοινό ως η αγαπημένη Nina Simone, είχε δώσει μια συγκλονιστική συνέντευξη στο BBC για τον ρατσισμό και τους λόγους που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Αμερική τη δεκαετία του 1970. 21 χρόνια μετά, τα λόγια και οι τοποθετήσεις της περί φυλετικής ισότητας απέναντι στον δημοσιογράφο Tim Sebastian είναι πιο επίκαιρα από ποτέ και ταιριάζουν εκπληκτικά και αναπόφευκτα με τα γεγονότα των ημερών και το Black Lives Matter.
Απέναντι στο ερώτημα, «Γιατί αναγκάστηκες να φύγεις από την Αμερική;», η απάντηση της «Μαύρης Φωνής» έρχεται σχεδόν αφοπλιστικά. «Εξαιτίας του ρατσισμού»... Και η αλήθεια είναι πως η σπουδαία τραγουδίστρια, που κάλυπτε υπέροχα ένα ευρύ φάσμα από τη μπλουζ, την rhythm and blues έως τη σόουλ μουσική, ήρθε από πολύ νωρίς αντιμέτωπη με τη σκληρή πραγματικότητα των φυλετικών διακρίσεων, όταν στην πρώτη συναυλία που έδωσε, σε ηλικία δέκα χρονών, οι διοργανωτές απαίτησαν από τους γονείς της να σηκωθούν από τις πρώτες θέσεις για να καθίσει μια οικογένεια λευκών.
Αυτή ήταν και η πρώτη πολιτική της πράξη: απαίτησε να μείνουν οι γονείς της στις θέσεις τους, αλλιώς δεν ήταν διατεθειμένη να παίξει. Βάζοντας στόχο να γίνει η πρώτη μαύρη ερμηνεύτρια κλασικής μουσικής στην Αμερική, παρακολούθησε μαθήματα στο Allen School of Music στο Άσβιλ και κέρδισε υποτροφία στο Juilliard School of Music της Νέας Υόρκης. Για μια ακόμη φορά όμως, είδε τα όνειρά της να καταρρέουν όταν της αρνήθηκαν υποτροφία στο Ινστιτούτο Κέρτις λόγω του χρώματός της.
Τότε είναι που η Eunice Waymon θα γίνει η Nina Simone και, αν και η ίδια θεωρούσε αυτό το επάγγελμα προσωρινό, δε θα αργήσει να κερδίσει το κοινό, πρώτα ως πιανίστρια που συνδυάζει την κλασική μουσική με τη τζαζ και στη συνέχεια ως δραματική κοντράλτο. Παρότι η φήμη της γίνεται όλο και μεγαλύτερη, δεν είναι λίγες οι φορές που εξοργισμένη, τσακώνεται με θορυβώδεις θαμώνες του μπαρ. Η Nina Simone αντιστάθηκε στο τραγούδι, αλλά όταν οι ιδιοκτήτες του κλαμπ όπου δούλεψε αρχικά επέμειναν, ξεκίνησε να τραγουδάει στο σκοτάδι και σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα η συγκλονιστική ερμηνεύτρια έγινε διάσημη.
Η σπουδαία φήμη που έχτιζε η Nina Simone στο κέντρο διασκέδασης, άρχισε να αμαυρώνεται από τις συγκρούσεις της με το κοινό. Αρνούνταν να τραγουδήσει όταν από κάτω, οι θαμώνες μιλούσαν ή γελούσαν με αποτέλεσμα εκείνη πολλές φορές, να στέκεται σιωπηλή, μέχρι να υπάρξει απόλυτη σιωπή. «Περιμένω και αξίζω τον σεβασμό σας», έλεγε συχνά στο κοινό.
Κατά τη δεκαετία του 1960 η Νina Simone ασχολήθηκε σθεναρά με το κίνημα για τα Πολιτικά Δικαιώματα, καθώς οι βίαιες επιθέσεις εναντίoν Αφροαμερικανών, αλλά και οι δολοφονίες ακτιβιστών του κινήματος, αποτέλεσαν- μεταξύ άλλων- αφορμή για τη Simone για να αρχίσει να εκφράζει δημόσια την πολιτική της άποψη και να ασχολείται ενεργά με το κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων. Μέσα από αυτό ήρθε σε επαφή με σπουδαίους ακτιβιστές, όπως ο Malcolm X και ο Martin Luther King, με τους οποίους πραγματοποίησε σημαντικές συνεργασίες. Η ίδια συμμετείχε σε πορείες, σε συγκεντρώσεις και σε συναυλίες στήριξης του κινήματος.
Ταυτόχρονα, άρχισε να εκφράζει τον θυμό της για όσα συμβαίνουν γύρω της και μέσα από τα τραγούδια της, που αποκτούσαν όλο και περισσότερο πολιτική χροιά, και πολλά εκ των οποίων συνδέθηκαν στενά με το κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων. Για την ακρίβεια, ηχογράφησε μία σειρά στρατευμένων τραγουδιών, όπως τα "To Be Young, Gifted And Black", "Blacklash Blues", "Mississippi Goddam" (με αφορμή τη δολοφονία του Μαύρου αγωνιστή Μέντγκαρ Έβερς και την έκρηξη βόμβας σε εκκλησία, στο Μπέρμιγχαμ της Αλαμπάμα, όπου σκοτώθηκαν τέσσερα Μαύρα παιδιά), "I Wish I Knew How It Would Feel To Be Free" και το "Pirate Jenny".
Πολυδιάστατη ως καλλιτέχνης και μαθαίνοντας να παίζει πιάνο από την ηλικία των 3 ετών, η Simone έμαθε να ζει με τον ρατσισμό από πολύ μικρή. Δεκαετίες μετά, θυμόταν ακόμα τον φόβο που αισθανόταν πιτσιρίκα όταν διέσχιζε καθημερινά τη γραμμή του τρένου, (που στο Νότο χώριζε τους μαύρους από τους λευκούς), για να πάει στη λευκή κα Μαζανόβιτς για μάθημα. Η γυναίκα, που ένωσε την οργή της με την οργή των καταπιεσμένων, των φτωχών, των έγχρωμων, των γυναικών, και η φωνή που έγινε σύμβολο του αγώνα των Αφροαμερικανών, θα έρχεται κάθε φορά στη μνήμη όσων βιώνουν παρόμοια περιστατικά φυλετικού ρατσισμού.
Κάθε φορά που το κίνημα δυνάμωνε, η Simone αισθανόταν ότι βρίσκει τον σκοπό της ύπαρξής της ως καλλιτέχνης, και ότι μπορούσε πια να σπάσει της σιωπή της και να εκφραστεί ελεύθερα. Κάπως έτσι και το σημερινό κίνημα Black Lives Matter αποκτά λόγο ύπαρξης μέσα από εκατομμύρια φωνές, που επιστρέφουν από το παρελθόν και αποζητούν την αποκατάσταση της δικαιοσύνης.
«Νομίζω πως οι πλούσιοι είναι πολύ πλούσιοι και οι φτωχοί πολύ φτωχοί. Και δεν πιστεύω ότι οι μαύροι θα ανατείλουν κάποτε. Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι από αυτούς θα πεθάνουν»
Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Instagram/ ninasimone
