Όριαν Εξπρές: Ο θρύλος και το μέλλον του τρένου της μεγάλης χλιδής
Χριστίνα Κατσαντώνη
4 Οκτωβρίου 2024
Μαζί του έχουν ταξιδέψει βασιλιάδες, ποιητές, κατάσκοποι, κορυφαίοι σταρ και μυθιστορηματικοί ήρωες, η Μάτα Χάρι και ο Τζέιμς Μποντ, ο Ηρακλής Πουαρό και ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ, μέχρι και οι κυνηγοί του Κόμη Δράκουλα! Είναι το τρένο των μύθων και της νοσταλγίας κι αυτή είναι η ιστορία του, ένα επικό παραμύθι χλιδής και φινέτσας, πάνω στο πιο ακριβό βελούδο, με συνοδεία φυσικά σαμπάνιας.
Καλώς ήρθατε στο Όριαν Εξπρές, σε μια βόλτα στο παρόν, στο παρελθόν και στο μέλλον του...
Όλα ξεκίνησαν από μια ερωτική απογοήτευση. Βρισκόμαστε στο 1867, όταν ο νεαρός μηχανικός Georges Nagelmackers, γιος πλούσιου Βέλγου τραπεζίτη, αποφασίζει να ταξιδέψει στην Αμερική για να ξεπεράσει έναν έρωτα χωρίς ανταπόδοση. Εκεί το ενδιαφέρον του κεντρίζουν οι πρώτες ανέσεις, που αρχίζουν να εμφανίζονται στις σιδηροδρομικές διαδρομές. Επιστρέφοντας στην Ευρώπη, έχει πια συνειδητοποιήσει ποιο θα είναι το έργο της ζωής του: να δημιουργήσει πολυτελείς αμαξοστοιχίες, που θα οδηγούν τους ταξιδιώτες στις πύλες της Ανατολής.
Σχεδόν μια δεκαετία μετά, το 1876, ιδρύει την Compagnie Internationale des Wagons-Lits (CIWL), με τραίνα που φημίζονται για τον διάκοσμο, τις ανέσεις και την πολυτέλεια που προσφέρουν στις διαδρομές τους στην Ευρώπη. Η πραγματική “επανάσταση” στις σιδηροδρομικές μετακινήσεις έρχεται το 1883.
Στις 4 Οκτωβρίου, σαν σήμερα, το Όριαν Έξπρες, όπως το ονομάζει ο Τύπος της εποχής (Orient = Ανατολή), ξεκινά για την παρθενική του διαδρομή από το Παρίσι στην Κωνσταντινούπολη, μεταφέροντας συνολικά 40 επιβάτες σε ένα ταξίδι λίγων ημερών, που ουσιαστικά ανατρέπει τις μέχρι στιγμής αντιλήψεις για τις μετακινήσεις.
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού με το Όριαν Εξπρές, οι επιβάτες μπορούν να απολαύσουν τα εκλεκτά γεύματα τους στο εστιατόριο ή να χαλαρώσουν στα όμορφα διακοσμημένα και ντυμένα με βελούδο, ξύλο και δέρμα διαμερίσματα τους, που ήταν εξοπλισμένα με μπάνιο, γραφείο και αναπαυτικά κρεβάτια. Πλην όλων των άλλων, το τρένο προσέφερε και διακριτικότητα, γι’ αυτό ο μύθος λέει ότι πολλά παράνομα ειδύλλια βρήκαν χώρο να αναπτυχθούν στις φιλόξενες σουίτες του.
Από το 1894, άλλωστε, η CIWL είχε ήδη περάσει σε άλλο επίπεδο, ανοίγοντας στις πόλεις – σταθμού του τρένου πολυτελή ξενοδοχεία, επεκτείνοντας έτσι την εμπειρία μιας σιδηροδρομικής μετακίνησης σε μια ολοκληρωμένη, γεμάτη πολυτέλεια, ταξιδιωτική εμπειρία.
Έχοντας πλέον ενώσει το Παρίσι με την Κωνσταντινούπολη μέσω Μιλάνου και Βενετίας, το 1926 το Όριαν Εξπρές δίνει νέα διάσταση στην τέχνη της πολυτέλειας, αναθέτοντας τη διακόσμηση του στους Ρενέ Πρου και Ρενέ Λαλίκ, που απογειώνουν τον μύθο του. Κι όταν όλα πηγαίνουν καλά, μπορούν να πάνε ακόμα καλύτερα...
Την 1η Ιανουαρίου του 1934, εκδίδεται για πρώτη φορά, το βιβλίο που συνέδεσε όσο κανένα άλλο το όνομά του με τον θρύλο του τρένου και συνεχίζει να δίνει έμπνευση σε κινηματογραφιστές και τηλεοπτικούς παραγωγούς εδώ και σχεδόν ένα αιώνα: “Έγκλημα στο Όριαν Εξπρές”. Η φήμη του τρένου εγκαθίσταται πια για τα καλά στη σφαίρα του μύθου.
Η Αγκάθα Κρίστι ήθελε καιρό να ταξιδέψει με το Όριαν Εξπρές, στο οποίο αναφερόταν ως “τρένο των ονείρων” της. Αποδείχτηκε πως ήταν αυτό, που μπορούσε να πραγματοποιήσει τα όνειρα της. Πέρασε απογοητευμένη και σε δύσκολη ψυχολογική κατάσταση για πρώτη φορά τις πόρτες του το φθινόπωρο του 1928, λίγο μετά την κατάρρευση του πρώτου γάμου της. Προορισμός της ήταν η Βαγδάτη και στόχος της να ανακαλύψει -όπως γράφει στην αυτοβιογραφία της- “τι άνθρωπος ήμουν”.
Σε εκείνο το ταξίδι γνώρισε τον μετέπειτα δεύτερο σύζυγο της, αρχαιολόγο Μαξ Μάλοουαν, με τον οποίο στη συνέχεια της κοινής ζωής τους ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο. Στο Όριαν Εξπρές ξεκίνησε και ο μήνας του μέλιτος μετά τον γάμο της με τον Μάλοουαν το 1930.
Ήταν η εποχή, που το τρένο είχε δημιουργήσει ένα δικό του κόσμο χλιδής και ευγένειας. Οι καλοί τρόποι ήταν επιβεβλημένοι, όσο και η εκλεκτή σαμπάνια, τα λευκά γάντια των σερβιτόρων, τα φίνα κρύσταλλα, τα ακριβά υφάσματα και το βραδινό ντύσιμο στο δείπνο.
Στη λογική του “όλα τα ωραία έχουν ένα τέλος”, η χρυσή εποχή του τρένου έληξε και η ανάπτυξη των πολύ συντομότερων αεροπορικών μεταφορών έπληξε βαριά την εταιρία, που αναγκάστηκε να αρχίσει να πουλάει βαγόνια σε δημοπρασίες. Στις 20 Μαΐου 1977, το Όριαν Εξπρές έκανε την τελευταία του διαδρομή από το Παρίσι στην Κωνσταντινούπολη. Τελευταία, μέχρι την επόμενη…
Την ίδια χρονιά η εταιρία Belmond του Αμερικανού Τζέιμς Σέργουντ είχε αρχίσει να αναζητά και να συλλέγει κάποια από τα αυθεντικά βαγόνια του τρένου. Κι έτσι δημιουργήθηκε το Venice Simplon-Orient-Express, που μπήκε και πάλι στις ράγες το 1982.
Tο Venice Simplon-Orient-Express ανταποκρίνεται στην ιστορική του φήμη. Διασχίζει την Ευρώπη, απευθυνόμενο σε ταξιδιώτες που αγαπούν την πολυτέλεια και τη χλιδή παλιάς εποχής. Προσφέρει σουίτες με προσωπικό μπάτλερ και μαρμάρινα μπάνια, εστιατόρια και μπαρ με ζωντανή ορχήστρα, βελούδινα καθίσματα και art deco μεγαλοπρέπεια. Φυσικά, υπάρχει dress code και περιοριστικοί όροι κινητών και λάπτοπ.
Παράλληλα, τον μύθο του αυθεντικού Όριαν Εξπρές φιλοδοξεί να ζωντανέψει η Accor, που από το 2017 εξασφάλισε το δικαίωμα να χρησιμοποιεί το όνομα Όριαν Εξπρές και ξεκίνησε μια επιχείρηση ανακαίνισης και αναδιαμόρφωσης 17 αυθεντικών βαγονιών του ‘20 και του ‘30, με έμφαση στη λεπτομέρεια και στο πνεύμα της χρυσής εποχής του.
Το νέο Όριαν Εξπρές ,που από το 2025 θα προσφέρει δύο διαδρομές (την κλασική, νοσταλγική Παρίσι – Κωνσταντινούπολη και μια αφιερωμένη στην Ιταλία των ‘60s, που ονομάζεται La Dolce Vita Orient Express), κουβαλά μια βαριά κληρονομιά παλιών αυθεντικών αντικειμένων του τρένου. Κι οι δημιουργοί του υπόσχονται ότι από το βαγόνι όπου σερβίρεται το τσάι μέχρι το υπερπολυτελές πιάνο μπαρ και το εστιατόριο με την εκλεκτή κουζίνα, η ατμόσφαιρα θα μεταφέρει τον επιβάτη στην παλιά, χρυσή εποχή, με κάθε σύγχρονη πολυτέλεια...
Οι επιρροές του Όριαν Εξπρές στην τέχνη και την ποπ κουλτούρα είναι πολυάριθμες. Ήδη από το 1897, στο βιβλίο του Μπραμ Στόκερ, “Δράκουλας”, οι κυνηγοί του αιματοβαμμένου Κόμη, ταξιδεύουν με το Όριαν Εξπρές από το Παρίσι για να φτάσουν πριν από αυτόν στη Βάρνα.
Το 1925, στο βιβλίο της Ανίτα Λους, “Οι άντρες προτιμούν τις ξανθές” (από όπου προήλθε το ομώνυμο μιούζικαλ με τη Μέριλιν Μονρόε), οι δύο ηρωίδες παίρνουν το Όριαν Εξπρές για να ταξιδέψουν στην Κέντρική Ευρώπη.
Στο θρυλικό τρένο είναι αφιερωμένα λογοτεχνικά έργα όπως το “Stamboul Train” του Γκράχαμ Γκριν το 1932 (που αργότερα έγινε και ταινία) ή το βιβλίο του Ίαν Φλέμινγκ “Από τη Ρωσία με αγάπη” (όπως και η ομώνυμη ταινία), όπου ο Τζέιμς Μποντ ταξιδεύει από την Κωνσταντινούπολη στη Βενετία.
Τρεις φορές έχει μεταφερθεί στο σινεμά το “Έγκλημα στο Όριαν Εξπρές” της Αγκάθα Κρίστι (με πλέον πρόσφατη αυτή του Κένεθ Μπράνα το 2017), ενώ το διάσημο τρένο εμφανίζεται σε διάφορες ταινίες όπως οι “Επικίνδυνες αποστολές” ή το “Murder mystery” του Netflix.
Το Όριαν Εξπρές έχει επίσης γίνει ηλεκτρονικό παιχνίδι (σε πολυάριθμες διαφορετικές εκδοχές), επιτραπέζιο και σκηνικό μαγείας για τον Ντέιβιντ Κόπερφιλντ που σε τηλεοπτικό σόου, ταξίδεψε με το τρένο και κατάφερε να εξαφανίσει το βαγόνι – εστιατόριο. Μαγεία, από αυτήν που στην ιστορία του Όριαν Εξπρές, υπάρχει μπόλικη...
