Μονομάχος ΙΙ: Οι ιστορικές ανακρίβειες και οι παράξενες αλήθειες που ενέπνευσαν το μύθο

Είναι συχνό φαινόμενο οι ταινίες ή οι σειρές που μεταφέρουν στο κοινό ιστορίες εποχής να ελέγχονται για ιστορικές ανακρίβειες. Άλλες προσπαθούν να ακολουθήσουν πιστά τα ιστορικά τεκμήρια και να βαδίσουν πάνω τους, άλλες όπως ο “Μονομάχος ΙΙ” του Ρίντλεϊ Σκοτ, απλώς πατάνε στην αληθινή ιστορία για να δημιουργήσουν μια σειρά μύθων με στόχο την γνήσια, σημερινή, λαϊκή κινηματογραφική ψυχαγωγία

Ο Ρίντλεϊ Σκοτ είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα δημιουργού, που δεν επιτρέπει στην αλήθεια να χαλάσει μια καλή ιστορία. Έχει καταστήσει ξεκάθαρο ότι δεν τον ενδιαφέρει αν οι ταινίες του είναι ιστορικά ανακριβείς, ακόμα κι όταν το σενάριο τους αναφέρεται σε πραγματικά πρόσωπα και γεγονότα. Χαρακτηριστική ήταν η αντίδραση του το 2023, όταν ο ιστορικός Νταν Σνόου επεσήμανε μια σειρά από ιστορικές ανακρίβειες στην ταινία του, “Ναπολέων”. Η απάντηση του Σκοτ, όταν κλήθηκε να σχολιάσει, ήταν μια λιτή συμβουλή στον ιστορικό: “Get a life”.

UPDATE

Έφτασε η μεγάλη μέρα για την πρεμιέρα του Maestro - Τι θα δούμε στο πρώτο επεισόδιο

Αυτό βεβαίως δεν έχει σταματήσει τους ιστορικούς να υποδεικνύουν ανακρίβειες που βγάζουν μάτι γενικότερα στις ταινίες, ειδικότερα στο έργο του Ρίντλεϊ Σκοτ, όπου η μυθοπλασία προηγείται της ιστορίας. Εξ ου και στον “Μονομάχο ΙΙ” οι Ρωμαίοι συναντιούνται σε καφέ, όπου διαβάζουν τις εφημερίδες τους -και πάλι καλά, που δεν παραγγέλνουν εσπρέσο μακιάτο…

Ο ρινόκερος και οι καρχαρίες

Στον “Μονομάχο ΙΙ” οι ιστορικές ανακρίβειες ξεκινούν από τα βασικά, το ίδιο το Κολοσσαίο, που στην εποχή που διαδραματιζόταν η ιστορία της ταινίας δεν λεγόταν Κολοσσαίο, αλλά Φλαβιανό Αμφιθέατρο (αιώνες μετά την κατασκευή του, πήρε το όνομα Κολοσαίο).

Ανάμεσα στις χτυπητές ανακρίβειες των ρωμαϊκών καφέ, υπάρχουν και κάποιες παράξενες αλήθειες, που ακολουθούν το πνεύμα της πραγματικής εποχής. Η εμφάνιση ρινόκερου για παράδειγμα μέσα στο Κολοσσαίο δεν ξεπήδησε από τη γόνιμη φαντασία της συγγραφικής ομάδας της ταινίας (όπως π.χ. ο καρχαρίας που εμφανίζεται σε σκηνή ναυμαχίας, σε μια εποχή που οι Ρωμαίοι δεν ήξεραν καν ότι υπάρχουν καρχαρίες), αλλά από την πραγματική ιστορία.

Οι Ρωμαίοι έφερναν άγρια ζώα από όλη την αυτοκρατορία στο Κολοσσαίο, μεταξύ των οποίων και ρινόκερους, όχι όμως για να παλέψουν -ούτε βεβαίως να ιππευθούν- από τους μονομάχους, αλλά για να συγκρουστούν με άγρια ζώα όπως αρκούδες, λιοντάρια και ταύρους. Άρα η εμφάνιση του ρινόκερου στην ταινία στέκει, όχι όμως το συγκεκριμένο είδος αφρικανικού ρινοκέρου με δύο κέρατα. Οκ, ας μην τα θέλουμε κι όλα δικά μας.

Οι ναυμαχίες και οι αγώνες

Αναμφίβολα, η πιο κατάφωρη απόκλιση από την πραγματικότητα βρίσκεται στη σκηνή της “ναυμαχίας”, όπου ο Ρίντλεϊ Σκοτ παίρνει την ιστορία και - κοινώς- της αλλάζει τα φώτα. Αφ’ ενός γιατί τέτοιου είδους ναυμαχίες είχαν σταματήσει να γίνονται περίπου 100 χρόνια πριν την εποχή της ταινίας. Και αφ’ ετέρου, γιατί η αναπαράσταση του Σκοτ με τα βαθιά ορμητικά νερά, που κρύβουν μέσα τους μέχρι και καρχαρίες, δεν έγινε ποτέ στο Κολοσσαίο. Μόνο κάποιες αναπαραστάσεις ναυμαχιών -κι αυτές όχι στο Κολοσσαίο, αλλά στο Circus Maximus- με ελάχιστο νερό και πλοία που κινούνταν με δυσκολία -και σε καμία περίπτωση δεν συγκρούονταν μεταξύ τους.

Μακριά από την πραγματικότητα είναι και οι απεικονίσεις των αγώνων των μονομάχων, που κατά τις επικρατούσες ιστορικές θεωρίες, δεν ήταν τόσο κτηνώδεις όσο ο “Μονομάχος” κι άλλες ταινίες γύρω από τη συγκεκριμένη εποχή. Για αρχή, οι μονομάχοι δεν ήταν μόνο αιχμάλωτοι ή σκλάβοι. Περίπου το 40% ήταν άνθρωποι που έβγαζαν χρήματα, για να κάνουν αυτή τη δουλειά, ενώ οι αγώνες συνήθως σταματούσαν στο πρώτο αίμα και στην ανάδειξη του νικητή. Θεωρείται πως εννέα στις 10 φορές, δεν έφταναν σε θανατηφόρο κατάληξη, ενώ οι τραυματίες δέχονταν την περίθαλψη επιφανών γιατρών της εποχής.

Τα ιστορικά πρόσωπα

Από εκεί και πέρα, κάποιοι από τους ήρωες του “Μονομάχου ΙΙ”, είναι βασισμένοι σε αληθινά ιστορικά πρόσωπα, όμως αυτά που τους συμβαίνουν στην ταινία είναι καθαρή φαντασία. Σύμφωνα με την αληθινή ιστορία, ο Καρακάλλας ή Αντωνίνος ήταν Ρωμαίος αυτοκράτορας, ο οποίος συγκυβέρνησε μαζί με τον μικρό αδερφό του, Γέτα, μέχρι που -πιστεύεται πως- έβαλε να τον δολοφονήσουν. Στη συνέχεια εξελίχθηκε σε έναν από τους λιγότερο δημοφιλείς ηγέτες και δολοφονήθηκε το 217 από έναν από τους στρατιώτες του. Τον διαδέχτηκε στο θρόνο ο Μακρίνος, ο οποίος εκτελέστηκε ένα χρόνο μετά, για να στεφθεί αυτοκράτορας ο μόλις 14χρονος Μάρκος Αυρήλιος Αντωνίνος ή Ηλιογάβαλος.

Αυτά λέει η ιστορία, η οποία καθόλου δεν εμπόδισε τον Ρίντλεϊ Σκοτ να την κρατήσει μόνο ως έμπνευση και από εκεί να δημιουργήσει μια καθαρή μυθοπλασία, θυσιάζοντας την ιστορική αλήθεια στο βωμό της κινηματογραφικής ψυχαγωγίας. Συνταγή που προφανώς σκοπεύει να ακολουθήσει και στον “Μονομάχο ΙΙΙ”, το σενάριο του οποίου έχει ήδη ξεκινήσει να γράφεται.

Από τον Σαίξπηρ στον Ρίντλεϊ Σκοτ

Και κάπου εδώ φτάνουμε στο δια ταύτα. Η ιστορική αλήθεια υποχρεώνει τον καλλιτέχνη να την ακολουθήσει, άρα του περιορίζει την ελευθερία; Ο Αλεξάντερ Μαριότι, ιστορικός σύμβουλος του Σκοτ στον “Μονομάχο ΙΙ”, απάντησε σε σχετική ερώτηση του BBC (που χαρακτήρισε τη δουλειά του ως την πιο δύσκολη στο Χόλιγουντ): “Αυτό που κάνει ο Ρίντλεϊ δεν είναι διαφορετικό από αυτό που έκανε ο Σαίξπηρ ή ο Μιχαήλ Άγγελος.

Χρησιμοποιεί την αληθινή ιστορία για να αφηγηθεί ένα μύθο και να μας περάσει ένα μήνυμα που μας αφορά και μας διδάσκει κάτι”. Η άποψη έχει σίγουρα βάση, κι ως συνήθως η απάντηση μάλλον βρίσκεται στην ισορροπία. Ας μη φτάνουμε στο άκρο τηλεοπτικών σειρών όπως η “Ζίνα” και ο “Ηρακλής” (που συνδυάζουν διαφορετικές ιστορικές εποχές, γεγονότα και πρόσωπα σε ένα σουρεαλιστικό τηλεοπτικό παραλογισμό) και ας μπει... και καρχαρίας στο Κολοσσαίο. Άλλωστε δεν μιλάμε για ντοκιμαντέρ αλλά για απολαυστική κινηματογραφική μυθοπλασία.