Στο Pomegranate Project, προσφύγισσες, αιτούσες άσυλο και επιζήσασες έμφυλης βίας βρίσκουν ξανά τον εαυτό τους μέσα από την τέχνη
Ερασμία Αρβανιτά
12 Ιουνίου 2025
Γέλια, ψίθυροι σε διαφορετικές γλώσσες, ήχοι από ραπτομηχανές και ιστορίες ζωής που γίνονται υφάσματα, σχέδια και μοτίβα. Γυναίκες από κάθε γωνιά του κόσμου – Αφγανιστάν, Παλαιστίνη, Κονγκό, συναντιούνται καθημερινά για να δημιουργήσουν, όχι αντικείμενα, αλλά μια νέα πραγματικότητα. Θα μπορούσα να πω ότι το Pomegranate Project είναι ένα εργαστήριο όπου γυναίκες από διάφορες εθνικότητες συνεργάζονται και συνδημιουργούν. Αλλά είναι πολλά περισσότερα: Καταφύγιο, κοινότητα, ίσως εφαλτήριο για μια νέα αρχή.
Στο Pomegranate Project η τέχνη δεν είναι πολυτέλεια – είναι γλώσσα, αντίσταση, θεραπεία. Εκεί προσφύγισσες, αιτούσες άσυλο, επιζήσασες έμφυλης βίας, είναι δημιουργοί, επαγγελματίες, σύμβολα αλλαγής. Νιώθουν ασφαλείς και ελεύθερες. Εκφράζονται. Μετατρέπουν τις εμπειρίες τους σε εργαλείο χειραφέτησης. Στο τέλος «ανθίζουν». Στο Pomegranate Project, κάθε τι αφηγείται μια ιστορία. Και η Πορφυρία Μοσχοπούλου, καλλιτεχνική επιμελήτριά του, «ξεναγεί» το JennyGr σε αυτό το μοναδικό εγχείρημα που τα τελευταία πέντε χρόνια αλλάζει ζωές.
Πώς γεννήθηκε αυτή η ιδέα; Ποια ανάγκη την πυροδότησε; Πώς λειτουργεί στην πράξη το Pomegranate Project; Η Πορφυρία Μοσχοπούλου μοιράζεται μαζί μας τη διαδρομή, τις προκλήσεις, τις μικρές και μεγάλες νίκες των γυναικών του Pomegranate Project.
Τι ενέπνευσε τη δημιουργία του Pomegranate Project; Υπήρξε κάποιο συγκεκριμένο περιστατικό ή ανάγκη που λειτούργησε ως αφετηρία;
Το Pomegranate Project γεννήθηκε το 2020 από τη συνεργασία της Gabrielle Tay, ιδρύτριας της ΜΚΟ Action for Women, και της Αταλάντης Χατζηπατέρα Moquette, νομικής εκπροσώπου της AFW Hellas, η οποία και με προσέγγισε για να αναλάβω την καλλιτεχνική επιμέλεια του προγράμματος. Η Action for Women ιδρύθηκε το 2016 και δημιούργησε το πρώτο ολιστικό μοντέλο προστασίας και ενδυνάμωσης για γυναίκες πρόσφυγες και αιτούσες άσυλο στην Ελλάδα.
Το Pomegranate Project αποτελεί ένα καινοτόμο πρόγραμμα επαγγελματικής αποκατάστασης, όπου γυναίκες από διάφορες εθνικότητες συνεργάζονται και συνδημιουργούν.
Παρέχει σε γυναίκες πρόσφυγες και αιτούσες άσυλο στην Αθήνα, που βρίσκονται σε κίνδυνο ή είναι επιζήσασες έμφυλης βίας (GBV), πρόσβαση σε ένα ολιστικό μοντέλο προστασίας και ενδυνάμωσης. Πρωτοβουλίες για την οικονομική ενδυνάμωση των γυναικών δείχνουν ότι όταν μια γυναίκα εργάζεται εκτός σπιτιού, το εισόδημά της μπορεί να στηρίξει την οικογένεια — μειώνοντας πιθανώς την ευαλωτότητά της στην έμφυλη βία, καθώς αποκτά οικονομική ανεξαρτησία που της επιτρέπει να απομακρυνθεί από μια κακοποιητική σχέση.
Ποιο κενό ή ποιο από τα προβλήματα στην υποστήριξη των προσφυγισσών στην Ελλάδα, ήρθε να καλύψει το Pomegranate project;
Σύμφωνα με έρευνα του UNHCR (2023), το 56% των εργαζομένων προσφυγισσών και αιτουσών άσυλο εργάζονται χωρίς καμία μορφή σύμβασης, υποδεικνύοντας υψηλά επίπεδα εκμετάλλευσης στην αγορά εργασίας. To Pomegranate Project στοχεύει να προσφέρει σε γυναίκες πρόσφυγες και αιτούσες άσυλο ένα ασφαλές περιβάλλον, όπου μέσω της δημιουργικότητας, της συνεργασίας και της επαγγελματικής κατάρτισης ενδυναμώνονται, αποκτούν εισόδημα και επανεντάσσονται ισότιμα στην κοινωνία. Το Pomegranate Project είναι ένας τόπος συνάντησης, ανταλλαγής γνώσεων και εμπειριών. Οι γυναίκες νιώθουν σταδιακά μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, εκφράζουν τις απόψεις τους, κατανοούν τα δικαιώματά τους και υπερασπίζονται τον εαυτό τους.
Πώς λειτουργεί καθημερινά το εργαστήριο του Pomegranate Project στην Αθήνα; Ποια είναι τα βήματα από την εκπαίδευση των γυναικών, μέχρι την παραγωγή των προϊόντων;
Το εργαστήριο μας λειτουργεί καθημερινά από τις 10 το πρωί. Κόβουμε υφάσματα, φτιάχνουμε πατρόν, ράβουμε, κεντάμε και σχεδιάζουμε. Όταν ξεκινάει μια ωφελούμενη την εκπαίδευσή της, το πρώτο στάδιο είναι η εκμάθηση βασικών κανόνων σχεδίασης μοτίβων και χρήσης χρωμάτων. Μετά θα προχωρήσει με την εκμάθηση της ραπτομηχανής και του κοπτοράπτη. Στην αρχή μαθαίνει την κατασκευή ενός απλού αντικειμένου όπως ένα τραπεζομάντηλο και στη συνέχεια περνάμε στα πιο σύνθετα, όπως τσάντες και πορτοφόλια. Παράλληλα, διδάσκονται κέντημα με την τεχνική της σταυροβελονιάς. Δίνουμε μεγάλη σημασία σε αυτό το κομμάτι γιατί η συγκεκριμένη τέχνη λειτουργεί και ψυχοθεραπευτικά.
Τι είδους προϊόντα δημιουργούνται στο εργαστήριο; Πώς αποφασίζονται τα σχέδια και οι συλλογές;
Με αφετηρία τη γλώσσα των μοτίβων «γεννιέται» μια σύμπραξη μέσω της τέχνης. Γυναίκες με διαφορετικές γλώσσες, θρησκείες και τόπους καταγωγής επικοινωνούν και συνδέονται. Οι γυναίκες εμπνέονται από τα μοτίβα του πολιτισμού τους και με τη βοήθεια μου τα επανασχεδιάζουμε, προσθέτουμε χρώμα και δημιουργούμε την τελική σύνθεση. Παραδοσιακά μοτίβα από διαφορετικές χώρες ενώνονται και συνθέτουν ένα ξεχωριστό σύνολο. Όπως και οι άνθρωποι, έτσι και τα μοτίβα – με όλα τα διαφορετικά πολιτισμικά τους στοιχεία – μοιράζονται κοινές ρίζες.
Τα προϊόντα φέρουν έναν ισχυρό συμβολισμό, αντλώντας έμπνευση από τη λαϊκή τέχνη και τα πολιτισμικά σύμβολα των χωρών καταγωγής των δημιουργών τους. Κάθε σχέδιο αφηγείται μια μοναδική ιστορία και μεταφέρει τη γλώσσα και τον πολιτισμό των γυναικών που συμμετέχουν στο Pomegranate Project. Τα προϊόντα του project περιλαμβάνουν αξεσουάρ, είδη σπιτιού και λευκά είδη. Κάθε χρόνο δημιουργείται μια καινούργια συλλογή μοτίβων και αντικειμένων ενώ παράλληλα, το εργαστήριο παρέχει υπηρεσίες ραπτικής και κεντήματος σε ελληνικά brands και καταστήματα.
Υπάρχουν συγκεκριμένα κριτήρια με βάση τα οποία επιλέγονται οι γυναίκες που συμμετέχουν; Εάν ναι, πόσο διαρκεί η συμμετοχή τους στο πρόγραμμα;
Βασικό κριτήριο για την επιλογή των γυναικών που θα εργαστούν στο Pomegranate Project είναι η θέληση για εκμάθηση βασικής γνώσης τεχνικών ραπτικής και κεντήματος. Δίνουμε μεγάλη σημασία στην προσαρμοστικότητα των γυναικών, καθότι είναι πολύ σημαντικό να συνυπάρχουν αρμονικά και να συνεργάζονται καλά στην ομάδα, ειδικά αν σκεφτείς πως το εργαστήριο απασχολεί γυναίκες από διαφορετικές χώρες και κουλτούρες. Η συμμετοχή τους στο πρόγραμμα εξαρτάται από τις ίδιες. Το σύνηθες είναι να παραμένουν για κάποιους μήνες ή και χρόνο. Μετά όμως, στην πλειονότητά τους, αποφασίζουν να φύγουν από την Ελλάδα για κάποια άλλη χώρα.
Τι είδους αμοιβή και επαγγελματική προοπτική προσφέρει στις γυναίκες το Pomegranate project; Υπάρχει παρακολούθηση της πορείας των γυναικών μετά την αποχώρησή τους;
Οι γυναίκες με το που ξεκινήσουν το πρόγραμμα, ακόμα και όταν είναι στο στάδιο της εκπαίδευσης, υπογράφουν σύμβαση εργασίας και πληρώνονται με τον νόμιμο τρόπο. Το Pomegranate Project έχει αποτελέσει εργασιακή αφετηρία για αρκετές γυναίκες οι οποίες έχουν συνεχίσει την επαγγελματική τους σταδιοδρομία στον χώρο του υφάσματος και της ραπτικής. Στα πέντε χρόνια λειτουργίας μας, είχαμε την τύχη να συνεργαστούμε με πολύ ταλαντούχες γυναίκες, όπως η Shafi Qias από το Αφγανιστάν που έχει διαπρέψει στον χώρο της μόδας. Προσπαθούμε να παρακολουθούμε την πορεία τους, δίνουμε συστατικές επιστολές και αρκετές φορές είμαστε σε επαφή για ζητήματα που αφορούν στη δουλειά.
Μπορείτε να μας δώσετε μερικά παραδείγματα του πώς η συμμετοχή στο Pomegranate Project έχει αλλάξει την καθημερινότητα και την αυτοαντίληψη των γυναικών που συμμετέχουν;
Το Pomegranate Project είναι ένας τόπος συνάντησης, ανταλλαγής γνώσεων και εμπειριών.
Οι γυναίκες νιώθουν σταδιακά μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, εκφράζουν τις απόψεις τους, κατανοούν τα δικαιώματά τους και υπερασπίζονται τον εαυτό τους.
Δημιουργώντας ένα ασφαλές εργασιακό περιβάλλον οι γυναίκες αποκτούν μια σταθερή καθημερινότητα, κοινωνικοποιούνται, δημιουργούν και εξειδικεύονται στον τομέα που τις ενδιαφέρει. Οι γυναίκες έχουν σταθερές οικονομικές απολαβές μέσω του Pomegranate Project. Η οικονομική ενδυνάμωση των γυναικών μπορεί επίσης να οδηγήσει σε μεγαλύτερη ορατότητα στις αγορές, στις κοινότητες και στους χώρους εργασίας, προσφέροντας πρόσβαση σε υποστήριξη από οικογένεια ή φίλους σε περιπτώσεις έμφυλης βίας. Συνεπώς, η οικονομική ενδυνάμωση λειτουργεί και ως προστατευτικός παράγοντας απέναντι σε τέτοια περιστατικά.
Ποια είναι τα πιο σημαντικά αποτελέσματα που έχει φέρει το project μέχρι σήμερα, ποσοτικά αλλά και ποιοτικά;
Στο Pomegranate Project από το 2020 έως το 2025: Έχουν εργαστεί με σταθερό και δίκαιο μισθό 25 γυναίκες, από 11 χώρες (Ιράν, Αφγανιστάν, Παλαιστίνη, Μπουρκίνα Φάσο, Ουγκάντα, Καμερούν, Πακιστάν, Ερυθραία, Σομαλία, Κονγκό, Αίγυπτο). Το εργαστήριο του Pomegranate Project έχει συμπληρώσει 4.800 ώρες εργασίας, έχει δημιουργήσει 5 συλλογές. Έχει προσφέρει σε γυναίκες πρoσφύγισσες και αιτούσες άσυλο ένα ασφαλές περιβάλλον, όπου μέσω της δημιουργικότητας, της συνεργασίας και της επαγγελματικής κατάρτισης ενδυναμώνονται, αποκτούν εισόδημα και επανεντάσσονται ισότιμα στην κοινωνία.
Ποια μαθήματα έχετε αντλήσει εσείς από τις γυναίκες που συμμετέχουν στο project; Ποιες από τις ιστορίες τους σας έχουν αλλάξει προσωπικά;
Πιστεύω πως οι γυναίκες έχουμε έναν πολύ ωραίο τρόπο να συνεννοούμαστε και να αλληλοϋποστηριζόμαστε. Στο εργαστήριο δεν υπάρχει ιεραρχία, η καθεμία κάνει τη δουλειά της όπως πρέπει και όλες μαζί συνεργαζόμαστε για το τελικό αποτέλεσμα. Η χειρωνακτική εργασία προσφέρει τη δυνατότητα της ζωντανής επικοινωνίας. Παράλληλα με ό,τι φτιάχνουμε, μιλάμε, μοιραζόμαστε ιστορίες που άλλες είναι για γέλια και άλλες για κλάματα.
Κεντάμε και παράλληλα δενόμαστε. Δεν είναι μόνο οι ιστορίες που έχω ακούσει και με έχουν αλλάξει αλλά η συνολική ενέργεια μιας ομάδας διαφορετικών και τόσο ίδιων κατά τα άλλα γυναικών.
Όλα τα έσοδα του project επανεπενδύονται για να συνεχίσει να λειτουργεί. Πώς εξασφαλίζεται αυτή η αυτοτροφοδοτούμενη λειτουργία και τι σημαίνει αυτό για τη βιωσιμότητα του εγχειρήματος;
Οι πωλήσεις των προϊόντων μας εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητα του project, μειώνοντας την ανάγκη για χρηματοδότηση από δωρητές, προσφέροντας απασχόληση σε περισσότερες γυναίκες πρόσφυγες και αιτούσες άσυλο, επεκτείνοντας τις δράσεις μας με επαγγελματική κατάρτιση, μακροχρόνιες και σταθερές πηγές εισοδήματος, βασισμένες στα ταλέντα, τις δεξιότητες και τα ενδιαφέροντά τους.
Όλα τα έσοδα από τις πωλήσεις των προϊόντων και της παροχής υπηρεσιών επανεπενδύονται άμεσα στο Pomegranate Project, ώστε να διασφαλιστεί η συνέχιση της λειτουργίας του. Το μεγαλύτερο ποσοστό των εσόδων καλύπτει τη μισθοδοσία των εργαζόμενων. Το υπόλοιπο διοχετεύεται σε ενέργειες εξωστρέφειας, σε καινούργιες συνεργασίες, σε μπαζάρ και πολλές άλλες δράσεις που στοχεύουν στη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του project.
Με δεδομένο ότι το Pomegranate Project γιορτάζει 5 χρόνια λειτουργίας, πώς οραματίζεστε τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά του και την επιρροή του στην ενδυνάμωση (ατομική & συλλογική) των προσφυγισσών/ γυναικών που ζητούν άσυλο;
Μέσα από τα 5 χρόνια λειτουργίας η ομάδα του Pomegranate Project έχει αποκτήσει γερά θεμέλια, έχει ζυμωθεί και έχει ωριμάσει. Τα επόμενα χρόνια στοχεύουμε να αυξηθεί σταδιακά ο αριθμός των γυναικών που εργάζονται στο εργαστήριο του Pomegranate Project. Να δημιουργήσουμε νέες συνεργασίες με τοπικά και διεθνή brand που θα αγκαλιάσουν την αισθητική και το έργο μας.
Σκοπός μας είναι το εργαστήριό μας να γίνει ένας ενεργός και ασφαλής χώρος εργασίας, για όσο το δυνατόν περισσότερες γυναίκες.
Διαβάζονται τώρα:
10 φράσεις που χρησιμοποιούν οι τοξικοί άνθρωποι για να σου δημιουργήσουν ενοχές
