Γιατί αυτό το Πορτρέτο της Ελίζαμπεθ Λέντερερ πωλήθηκε για αστρονομικό ποσό;

Ύστερα από δεκαετίες που βρισκόταν κρυμμένο, ένα από τα πιο αινιγματικά έργα του Γκούσταβ Κλιμτ επέστρεψε στο προσκήνιο. Πρόκειται για το πορτρέτο της Ελίζαμπεθ Λέντερερ, που πωλήθηκε σε δημοπρασία του οίκου Sotheby’s έναντι 236,4 εκατ. δολαρίων, καταρρίπτοντας κάθε προηγούμενο ρεκόρ για έργο μοντέρνας τέχνης.

Το έργο έχει ήδη χαρακτηριστεί ως ένα από τα πιο σύνθετα και αινιγματικά του Κλιμτ. Το Πορτρέτο της Λέντερερ ξεχωρίζει για τη διακριτική αλλά έντονη ψυχολογική του δύναμη. Η νεαρή γυναίκα, τυλιγμένη σε μια μακρόστενη λευκή μεταξωτή ρόμπα, δεσπόζει -υπερφυσικά- πάνω στον καμβά, σαν μια μορφή που μεταμορφώνεται ή αναδύεται.

TRUE STORIES

Φράνκεσταϊν: Η μυθιστορηματική ζωή της Μαίρη Σέλλεϋ, της γυναίκας που δημιούργησε το πλέον διαχρονικό “τέρας”

Ο Κλιμτ εμπλουτίζει τη σύνθεση με έναν κώδικα συμβολισμών που απαιτεί από τον θεατή να κοιτάξει πιο βαθιά. Στην επιφάνεια του ενδύματος της Έλιζαμπεθ «κρύβονται» μοτίβα εμπνευσμένα τόσο από την ανατολικοασιατική τέχνη -όπως δράκοι που θυμίζουν αυτοκρατορικά υφάσματα της δυναστείας Τσινγκ- όσο και από τον μικρόκοσμο της επιστήμης: κυτταρικές μορφές και οργανικές δομές, για τις οποίες ο Κλιμτ είχε αναπτύξει ενδιαφέρον μέσα από επαφές με τον ανατόμο Εμιλ Τσούκερκαντλ. Το αποτέλεσμα είναι ένα έργο που συνδυάζει πολιτισμικούς υπαινιγμούς, σε μια εποχή που η Ευρώπη βρισκόταν ήδη στα πρόθυρα της κατάρρευσης.

Το πορτρέτο φέρει όμως και μια δραματική ιστορία επιβίωσης. Μετά την προσάρτηση της Αυστρίας το 1938, οι Ναζί κατέσχεσαν την πλούσια συλλογή των Λέντερερ, συμπεριλαμβανομένων των έργων του Κλιμτ. Στα χρόνια που ακολούθησαν, η Έλιζαμπεθ, λόγω της εβραϊκής της καταγωγής, βρέθηκε σε άμεσο κίνδυνο. Σε μια απελπισμένη αλλά ιδιοφυή κίνηση, υποστήριξε ψευδώς ότι ο Κλιμτ ήταν ο βιολογικός της πατέρας -ένας ισχυρισμός που εντυπωσιάζει ακόμη και σήμερα για το πόσο στρατηγικά στοχευμένος ήταν. Η μητέρα της επικύρωσε την ιστορία με ένορκη δήλωση και οι ναζιστικές αρχές την αποδέχθηκαν, εξασφαλίζοντάς της ένα καθεστώς προστασίας.

Αυτή η διασταύρωση τέχνης, ιστορίας και ατομικής επιβίωσης προσδίδει στο έργο μια σχεδόν μυθική διάσταση. Σήμερα, το Πορτρέτο της Έλιζαμπεθ Λέντερερ δεν θεωρείται απλώς ένα ακόμη έργο ενός μεγάλου καλλιτέχνη, αλλά ένα «κρυμμένο» αριστούργημα που επανήλθε στο φως τη σωστή στιγμή. Η πρόσφατη τιμή που σημείωσε δεν αντικατοπτρίζει μόνο τη σπανιότητά του, αλλά και τη βαθιά ανθρώπινη ιστορία που κουβαλά.

Με πληφορορίες από BBC