Μια συγγραφέας, η οποία εμμένει στη σιωπή (παρά τις αποκαλύψεις που έγιναν τον περασμένο Οκτώβριο από δημοσιογράφο που υποστηρίζει ότι η αληθινή ταυτότητά της είναι αυτή μιας 64χρονης μεταφράστριας με έδρα τη Ρώμη), πιστή στη σκιά και σε απόλυτη κόντρα με την εποχή που ευνοεί την υπέρ-έκθεση.
Ένα incognito ταξίδι την εποχή της υπερέκθεσης
Ευτυχώς για εκείνη και για το αναγνωστικό κοινό, οι πρόσφατες αποκαλύψεις για την ταυτότητά της, προς στιγμήν σκίασαν, αλλά τελικά δεν κατάφεραν να χαλάσουν το μυστήριο της Elena Ferrante -το κοινό και ο λογοτεχνικός κόσμος απέρριψαν τις αμφιλεγόμενες μεθόδους που χρησιμοποίησε ο δημοσιογράφος για να τεκμηριώσει τα συμπεράσματά του.
Πρόσφατο άρθρο της γαλλικής έκδοσης του Vanity Fair αναφέρεται με θαυμασμό στο incognito ταξίδι της στον χώρο των γραμμάτων, χαρακτηρίζοντάς την “φεμινίστρια της σκιάς” και “anti-J.K. Rowling” (η συγγραφέας του Χάρι Πότερ).
Η Ferrante, η οποία έχει συμπληρώσει 25 χρόνια στην έκδοση βιβλίων, δεν έχει δώσει ποτέ τετ α τετ συνέντευξη, ούτε έχει δημοσιοποιήσει ποτέ φωτογραφία της. Τα μόνα που έχει αποκαλύψει γι' αυτήν στις σπάνιες -γραπτές πάντα- συνεντεύξεις της είναι ότι είναι μαμά σε μια ιταλική οικογένεια κι ότι έχει γεννηθεί στη Νάπολη το 1943. Ως εκεί.
“Για μένα το πάθος της γραφής δεν συνδέθηκε ποτέ με το πάθος του να γίνω συγγραφέας” εξήγησε σε συνέντευξη στη Vogue τον Αύγουστο του 2014. “Ήταν ένα έμφυτο πάθος, που λειτουργεί σε ιδιωτικό περιβάλλον”. Δύο χρόνια μετά, τον Φεβρουάριο του 2016 σε συνέντευξη στον Guardian, αποκάλυψε την μεγάλη εντύπωση που της είχε κάνει στην εφηβεία της η ιστορία της σπουδαίας Jane Austen, η οποία κατά τη διάρκεια της σύντομης ζωής της εξέδωσε όλα τα βιβλία της ανώνυμα. Σε ερώτηση σχετικά με την ανάγκη της να παραμένει στη σκιά, είχε απαντήσει ότι τη βοηθά να ξεφεύγει από την απαίτηση της επόμενης έκδοσης.
Στον αντίποδα, η δημιουργός του μικρού μάγου, JK Rowling, είναι μια σύγχρονη σταρ της συγγραφής και των social media, μια γυναίκα με διάσημη εικόνα κι όνομα, που ασκεί μεγάλη επιρροή, παίρνει ανοιχτά θέση σε θέματα όπως το Brexit ή ανοίγει πολέμο απέναντι σε κάθε υποστηρικτή του Donald Trump.
Η Elena Ferrante προτιμά τη σκιά από τους προβολείς, δίνοντας προτεραιότητα σε μια προσωπική ανεξαρτησία που της επιτρέπει να κλείσει τα δικά της μηνύματα, αντί για το twitter, στις γραμμές των βιβλίων της. Η όποια επιλογή της κάθε μιας για τον τρόπο με τον οποίο θα σκήσει την επιρροή της, δεν μπορεί παρά να είναι σεβαστή από τους αναγνώστες της.
Ο μυστηριώδης ερημίτης που έγραφε για τον εαυτό του
Η Ferrante δεν είναι η πρώτη ούτε η μόνη συγγραφέας που θέλησε να κρατήσει μυστική και την ταυτότητά της και την προσωπική της ζωή. Εξαιρετικά διάσημη, χαρακτηριστική και στα όρια του θρύλου, είναι η περίπτωση του J.D. Salinger, αινιγματικού συγγραφέα του “Φύλακα στη σίκαλη” (The Catcher in the Rye).
Ο άνθρωπος, που στην εποχή του θεωρήθηκε ο σπουδαιότερος Αμερικανός συγγραφέας, δεν έκρυψε μεν το αληθινό του όνομα, αλλά όταν άρχισαν να καταφτάνουν μηνύματα θαυμαστών κι η διασημότητα του χτύπησε την πόρτα, αντέδρασε σαν την Γκρέτα Γκάρμπο και θέλησε να μείνει μόνος...
Έκρυψε τον εαυτό του από τον κόσμο, ζώντας απομονωμένος σε ένα σπίτι γύρω από το οποίο έχτισε έναν ψηλό φράχτη, έχοντας ζητήσει από τους εκδότες του να καίνε όλα τα μηνύματα των θαυμαστών κι αφαιρώντας τη φωτογραφία του που υπήρχε στην πρώτη έκδοση του “Φύλακα στη σίκαλη” από κάθε βιβλίο του.
Μπροστά στις συνέπειες της δόξας, ο Salinger, προτίμησε τελικά να γράφει για τον εαυτό του και όχι για το κοινό, μόνο για την προσωπική του ευχαρίστηση, όπως εξήγησε το 1974 μιλώντας σε δημοσιογράφο του Time: “Υπάρχει μια εκπληκτική γαλήνη στο να μην εκδίδεις τίποτα. Η έκδοση βιβλίων είναι μια απαίσια εισβολή στην ιδιωτικότητά μου. Αγαπώ το γράψιμο, όμως γράφω μόνο για τον εαυτό μου και την προσωπική μου ευχαρίστηση...”.
Άγνωστο παραμένει (κι έχει εμπνεύσει θρύλους και συγγραφείς) το αν ο Salinger (ο οποίος πέθανε το 2010 σε ηλικία 91 ετών, έχοντας ζήσει πάνω από 50 χρόνια σε απομόνωση κι έχοντας εκδώσει το τελευταίο βιβλίο του το 1963, στα 44) έχει κρύψει σε κάποιο μυστικό μέρος έργα, τα οποία πιθανότατα θα εύφραιναν καρδιές εκατομμυρίων αναγνωστών, αν εκδίδονταν.
Με “αν” βέβαια δεν γράφεται ιστορία, συντηρείται όμως ο μύθος και καλλιεργείται η φαντασία, οπότε ας κάνουμε με άλλη μια υπόθεση: αν ο Salinger δεν είχε συναντήσει κι αποστραφεί τη διασημότητα, αν κατάφερνε να κρυφτεί πίσω από ένα άλλο όνομα, αν η έκδοση νέων βιβλίων δεν ήταν απειλή για την ιδιωτικότητά του, πόσα ακόμα έργα του θα είχαμε ίσως να συζητάμε σήμερα;
Η ιστορία δεν αλλάζει, αλλά διδάσκει πως όσο κι αν αλλάζουν οι εποχές και κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και μη συγκρίσιμη με την άλλη, κοινός τόπος παραμένει πως κάθε συγγραφέας αξίζει το δικαίωμα και την προστασία της επιλογής του για το αν το ταξίδι του θα γίνει στο φως των προβολέων ή σε ιδιωτικά νερά, με κλειστά φώτα.
