Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας: Όταν οι ψυχικές ασθένειες αποτυπώνονται στις σελίδες των καλύτερων μυθιστορημάτων
Έλενα Κρητικού
10 Οκτωβρίου 2020
Ο πολυσχιδής Γάλλος καλλιτέχνης του Μεσοπολέμου, Jean Cocteau έλεγε πως: "Για να εκφράσει την ψυχή του ο άνθρωπος, δεν έχει παρά μόνο το πρόσωπό του. Και η αλήθεια είναι πως στα μάτια μας και τα χείλη μας αντικατοπτρίζεται ολόκληρος ο εσωτερικός μας κόσμος και οι ψυχικές του διακυμάνσεις.
Με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής υγείας, ανατρέξαμε στη λογοτεχνία και στις ασθένειες, που πολλές φορές κρύβονται καλά πίσω από την πένα πολλών μυθιστοριογράφων, εκτοξεύοντας γερές δόσεις έμπνευσης, πρωτοτυπίας και δημιουργικότητας.
Αλήθεια, έχετε παρατηρήσει ποτέ πως η λογοτεχνία μοιάζει να κυριαρχείται από ευφυείς παθολογικούς χαρτοπαίκτες, μανιοκαταθλιπτικές προσωπικότητες ή άτομα με απόλυτη εξάρτηση από το αλκοόλ και άλλους παρεμφερείς εθισμούς; Στο μυαλό πολλών ευφυών ανθρώπων που φέρουν σημάδια ψυχοπάθειας, καλλιεργείται όσο πουθενά αλλού η δημιουργικότητα. Τι λέει όμως, η επιστήμη για τη σχέση της διάχυτης παραγωγικότητας με την εκδήλωση κάποιου ψυχικού νοσήματος;
Οι ψυχικές ασθένειες πρωτοστατούν στη ζωή ενός καλλιτέχνη. Η διαπίστωση έγινε από το περιοδικό «Time», καθώς μέσα από γράμματα, βιογραφίες και ιατρικά ιστορικά εκλιπόντων συγγραφέων, σε πολλές ταλαντούχες προσωπικότητες διαφαίνεται ισχυρό το στοιχείο της ψυχικής αστάθειας. Όπως επισημαίνει ο ψυχολόγος Daniel Nettle, «Είναι δύσκολο τελικά να αρνούμαστε ότι τα ισχυρότερα θεμέλια της δυτικής κουλτούρας έχουν χτιστεί από ανθρώπους με κάποια διαταραγμένη ψυχική προδιάθεση».
Σε μια μελέτη με τίτλο «The price of Greatness», του ψυχιάτρου Arnold Ludwig, διαπιστώθηκε πως το 87% των ψυχικών διαταραχών εντοπίζεται σε επιφανείς ποιητές, ενώ το 77% παρατηρείται σε σπουδαίους μυθιστοριογράφους. Τα ποσοστά ήταν συγκριτικά πολύ υψηλότερα σε σχέση με εκείνα όσων τα επιτεύγματά τους αφορούσαν τομείς όπως οι επιχειρήσεις, οι πολιτικές και άλλες επιστήμες ή ο στρατός.
Πολλοί δημιουργικοί συγγραφείς εμφανίζουν υψηλές πιθανότητες να νοσήσουν από κατάθλιψη και είναι πολύ πιθανότερο να κληθούν κάποια στιγμή να αντιμετωπίσουν διάφορες ψυχώσεις, όπως είναι η σχιζοφρένεια. Πολλοί συγγραφείς άλλωστε, των οποίων τα έργα ξεχωρίζουν, σε κάποια χρονική περίοδο της ζωής τους πέφτουν στα ναρκωτικά, στον αλκοολισμό, νοσηλεύονται σε ψυχιατρικά νοσοκομεία, ή ακόμη και θέτουν μόνοι τους, τέλος στη ζωή τους.
Η διπολική διαταραχή είναι η ψυχική ασθένεια, που θεωρείται ότι ενισχύει την ανθρώπινη δημιουργικότητα, καθώς βοηθάει στην παραγωγή νέων ιδεών. Άτομα με αυτή την ψυχική νόσο ταλαντεύονται ανάμεσα σε μια έντονη θλίψη και μια ανεξήγητη, υπερβολική ευφορία. Η ασθένεια που είναι στενά συνδεδεμένη, σύμφωνα με τους ειδικούς, με τη δημιουργικότητα, έχει διαγνωστεί στο 40% των επιτυχημένων και παραγωγικών ανθρώπων. Ο αριθμός αυτός είναι κατά είκοσι φορές υψηλότερος σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό.
Από άλλη μελέτη του ψυχιάτρου Hagop Akiskal μάλιστα, σχεδόν τα δύο τρίτα ενός σημαντικού δείγματος Ευρωπαίων καλλιτεχνών με επιρροή στο κοινό ήταν διπολικοί. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό, σύμφωνα με την επιστήμη, είναι οι μανιακές καταστάσεις, οι οποίες οδηγούν τον ανθρώπινο εγκέφαλο σε μια έκρηξη ιδεών. Αυτές οι διαδικασίες συλλογισμού, προερχόμενες ακόμη και από μια μη υγιή ψυχική κατάσταση, προβλέπουν κατά κάποιον τρόπο τη δημιουργικότητα.
Οι μαθητές με ελλειμματική προσοχή και υπερκινητικότητα, έχει αποδειχθεί πως σκοράρουν υψηλότερα στις δημιουργικές ιδέες με όποιο αντικείμενο σπουδών και αν ασχολούνται. Η ελλειμματική προσοχή αποδεικνύεται λοιπόν πως, είναι συνώνυμο της δημιουργικότητας και το ίδιο φαίνεται πως ισχύει και για τη διπολική διαταραχή. «Οι επιτυχημένοι συγγραφείς, που καλούνται να συνυπάρξουν με αντιφατικά συναισθήματα, είναι σαν τους πυγμάχους που ενώ δέχονται χτυπήματα, δεν παραιτούνται. Σε αυτό ακριβώς τους βοηθά η ασθένειά τους».
Τα όρια ανάμεσα στις ανθρώπινες ψυχικές διακυμάνσεις είναι ιδιαίτερα λεπτά. Οι μανιοκαταθλιπτικές τάσεις δίνουν χώρο σε πρωτοπόρες σκέψεις και οι συναισθηματικές αντιφάσεις αφήνουν το περιθώριο στις σκέψεις να καλλιεργηθούν και να γίνουν παραγωγικές πράξεις. Η ψυχική υγεία ωστόσο, είναι το σημαντικότερο εφόδιο που έχουμε, κυρίως απέναντι στον εαυτό μας, και η σημερινή ημέρα είναι μια καλή αφορμή για να προβληματιστούμε, να ενημερωθούμε και να ευαισθητοποιηθούμε λίγο παραπάνω για τα ψυχικά νοσήματα, που συνήθως χτυπούν απροειδοποίητα την πόρτα μας χωρίς να επιφυλάσσουν καμία υψηλή δημιουργικότητα στην απλή, κι όχι μυθιστορηματική καθημερινότητα.
Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Instagram/ sarajayne.poletti
