#ElizaSociety: Πώς μπορεί να βελτιωθεί η υπάρχουσα κατάσταση στην παιδική προστασία;
JTeam
28 Μαρτίου 2023
Η Παιδόπολη «Άγιος Ανδρέας», στον Άλιμο, δεν είναι μία ακόμη δομή φιλοξενίας παιδιών. Είναι μία από τις δομές που όλοι όσοι βρίσκονται στο χώρο της παιδικής προστασίας αναφέρουν ως υπόδειγμα δομής που προωθεί την αποϊδρυματοποίηση έμπρακτα.
«Η κουλτούρα της αναδοχής και της υιοθεσίας διέπει όλους όσους δουλεύουν στην δομή, από τον φύλακα μέχρι τον διευθυντή» αναφέρει ο Ανδρέας Κασκανιώτης και εξηγεί ότι «όταν έρθει ένα παιδί εδώ, ο πρώτος στόχος ακόμα και του φύλακα που ανοίγει την πόρτα για να μπει η αστυνομία ή το ασθενοφόρο είναι το πότε θα φύγει αυτό το παιδί. Είναι κατάκτηση πολλών ετών. Ο στόχος όλων μας είναι το παιδί να μείνει όσο το δυνατόν λιγότερο εδώ και να βρει ένα σπίτι».
Ο κ. Κασκανιώτης είναι κοινωνικός λειτουργός στην Παιδόπολη τα τελευταία έντεκα χρόνια. Τον συναντήσαμε στην μονοκατοικία μέσα στον αστικό ιστό, όπου λειτουργεί εδώ και περίπου εβδομήντα χρόνια ο «Αγιος Ανδρεάς», σε έναν ζεστό χώρο, γεμάτο παιδικές φωνές και ευγενικούς ανθρώπους που από την πρώτη στιγμή ξεχωρίζουν.
Τι έχει να μας πει λοιπόν ένας έμπειρος επαγγελματίας του χώρου για την εικόνα της αποϊδρυματοποίησης στη χώρα μας;
Σίγουρα τα πράγματα προχώρησαν προς το καλύτερο με την νομοθεσία του 2018, η οποία εισήγαγε κανόνες στα ιδρύματα και τον θεσμό της αναδοχής σε δομές που δεν ήξεραν καν τον όρο. «Αλλά αυτό που θα ήθελα από τη πολιτεία είναι μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση, μεγαλύτερη προβολή της αναδοχής και της υιοθεσίας γιατί ο κόσμος πρέπει να αλλάξει νοοτροπία»σημειώνει.
Πρέπει να ξεχάσουμε ότι υιοθετούμε μωρά
Όπως εξηγεί: «Ο ελληνικός πληθυσμός έχει ένα συγκεκριμένο στερεότυπο για την υιοθεσία. Οι εικόνες που υπήρχαν σε καμπάνιες είναι με βρέφη και πατουσάκια. Στις δομές όμως δεν υπάρχουν πατουσάκια, υπάρχουν πατουσάρες που φοράνε παπούτσια ακόμη και νούμερο σαράντα! Εμείς έχουμε περίπου σαράντα παιδιά και ο μέσος όρος ηλικίας είναι δέκα ετών. Πολλά από αυτά τα παιδιά μπορούν να υιοθετηθούν, σπάνια όμως υπάρχουν γονείς που θέλουν να υιοθετήσουν μεγάλα παιδιά γι’ αυτό ακόμη είναι στην δομή. Πρέπει όλη η καμπάνια που γίνεται να στοχεύσει στην αλλαγή του στερεοτύπου. Πρέπει να ξεχάσουμε ότι οι αναδοχές και οι υιοθεσίες είναι για μωρά. Χρειάζεται περισσότερη ευαισθητοποίηση για το θέμα, προβολή και ενημέρωση. Οι γονείς φοβούνται τα μεγάλα παιδιά επειδή είναι έχουν ήδη διαμορφώσει τη συμπεριφορά τους και νομίζουν ότι θα μπουν στα σπίτια τους και θα τα διαλύσουν όλα. Μπορεί ένα μεγάλο παιδί να έχει ήδη εμπειρίες αλλά μπαίνει συνειδητά σε μια σχέση και είναι σημαντικό αυτό. Έχει ταυτότητα, ξέρει ποιος/α είναι και από που προήλθε. Επιπλέον, με ένα μεγάλο παιδί βλέπεις τι έχεις άρα και το τι μπορείς να αντέξεις και με αυτό πορεύεσαι».
Τα προβλήματα με τους υποψήφιους
Ο «Άγιος Ανδρέας» έχει καταφέρει όλα αυτά τα χρόνια να κάνει εκατοντάδες αναδοχές παιδιών με αποτέλεσμα σχεδόν κάθε διετία να ανανεώνονταν εξ’ ολοκλήρου ο πληθυσμός της δομής, κάτι εκπληκτικό αν σκεφτούμε ότι μόλις τα τελευταία χρόνια οι ιδιωτικές δομές έχουν αναγκαστεί να εφαρμόσουν τον θεσμό της αναδοχής και συνήθως τα παιδιά ενηλικιώνονταν στις δομές. «Τώρα που άλλαξε το θεσμικό πλαίσιο, μπορεί να φεύγουν περισσότερα παιδιά από όλες τις δομές της Ελλάδας και είναι καλό, αλλά από τη δομή τη δική μας φεύγουν λιγότερα επειδή αυξήθηκαν τα παιδιά προς αναδοχή και δεν αυξήθηκαν τόσο πολύ οι αιτήσεις αναδοχής. Αν για παράδειγμα, πριν ήταν εκατό ανάδοχοι το χρόνο και τώρα είναι εκατόν πενήντα, κανονικά θα χρειαζόμασταν χίλιους γιατί έχουμε πολλά περισσότερα παιδιά στο σύστημα. Αν πριν ήταν προς αναδοχή τριάντα παιδιά, τώρα είναι χιλιάδες. Οπότε εκεί έχουμε πρόβλημα». Η λύση όπως βλέπει, είναι η συνεχής ευαισθητοποίηση και ενημέρωση για να υπάρξουν όσο το δυνατόν περισσότεροι υποψήφιοι ανάδοχοι. «Και βέβαια όλα αυτά δεν αλλάζουν από την μία μέρα στην άλλη, εμείς είμαστε χρόνια στο χώρο και ξέρουμε ότι χρειάζεται να τεθούν ρεαλιστικοί στόχοι μακροπρόθεσμα. Αν ξεκινήσει τώρα η προσπάθεια, σε 10 χρόνια θα έχουμε φτάσει κάπου; Αυτό θα είναι επιτυχία».
Η μεγάλη δεξαμενή των υποψηφίων είναι απαραίτητη καθώς με αυτόν τον τρόπο οι εισαγγελείς θα έχουν ένα χρήσιμο και άμεσο εργαλείο, ώστε τα παιδιά που πρέπει να απομακρυνθούν από το περιβάλλον τους να τοποθετούνται αμέσως σε μία οικογένεια χωρίς να χρειάζεται να περνούν από κάποιο ίδρυμα. Επίσης, όπως μας τονίζει, η δεξαμενή αυτή των υποψήφιων τόσο θετών γονέων όσο και αναδόχων πρέπει να είναι η «σωστή» υπό την έννοια ότι «τίθενται κριτήρια από τους υποψήφιους που δεν τα βρίσκουμε στα παιδιά. Για παράδειγμα, θέλουν μικρά παιδιά, που δεν υπάρχουν τόσα πολλά».
Το σύστημα μπορεί να βελτιωθεί, αλλά πώς;
Μέσα από την καθημερινή του ενασχόληση στο πεδίο ο κ. Κασκανιώτης εντοπίζει ζητήματα που οι υπόλοιποι δεν μπορούμε να δούμε, όπως για παράδειγμα ότι οι ανάδοχοι γονείς χρειάζονται περισσότερη και πιο εξειδικευμένη εκπαίδευση στα σεμινάρια, «αυτό αφορά κυρίως εμάς τους επαγγελματίες». Συγκεκριμένα, αναφέρει: «Θα πρέπει να μάθουμε να εκπαιδεύουμε τους υποψήφιους και να τους κατευθύνουμε πιο σωστά για τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσουν. Δεν είναι προετοιμασμένοι γιατί αυτοί που εκπαιδεύουν κάποιες φορές θεωρούν δεδομένα κάποια πράγματα και ο ανάδοχος μπορεί να έρθει προ εκπλήξεως με συμπεριφορές του παιδιού. Θέλει συνεχιζόμενη εκπαίδευση από την πλευρά μας. Εμείς εδώ που δουλεύουμε δεκαετίες την αναδοχή μαθαίνουμε όλο και καινούρια πράγματα κάθε μέρα».
Παρά τη χρήση της ψηφιακής πλατφόρμας anynet.gr για τα ταιριάσματα μεταξύ παιδιών και υποψήφιων γονέων, όπως υπογραμμίζει ο κ. Κασκανιώτης «Πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί οι επαγγελματίες με το τι ταιριάσματα κάνουμε. Τα ταιριάσματα γίνονται ναι μεν από το σύστημα αλλά από εκεί και πέρα θα πρέπει με την εμπειρία, τις γνώσεις και το ένστικτό μας, να “κόβουμε” όποια σύνδεση θεωρούμε ότι θα έχει προβλήματα. Πρέπει να γίνεται αυτό, για να αποφεύγονται οι ματαιώσεις και για τα παιδιά και για τους γονείς. Ένα παιδί που έχει φύγει από το σπίτι του, το να ξαναφύγει από άλλο σπίτι, είναι σαν να τρώει και δεύτερη σφαλιάρα και μπορεί να σκέφτεται ότι “δεν με θέλει κανείς, είμαι άχρηστος” με ό,τι αυτό συνεπάγεται».
Ένα πάγιο αίτημα όλων είναι η καλύτερη στελέχωση των προνοιακών υπηρεσιών. Χρειάζονται περισσότεροι κοινωνικοί λειτουργοί σε τοπικές υπηρεσίες «στοχευμένα, κυρίως σε δήμους και δομές που ασχολούνται με παιδιά» αναφέρει ο κ. Κασκανιώτης. «Οι δήμοι πρέπει να στελεχωθούν με προσωπικό, ώστε να μη φεύγουν όλα τα παιδιά από την οικογένεια, γιατί κάποια θα μπορούσαν από τους γονείς τους να κρατηθούν. Έχεις κάποια παιδιά που έρχονται στη δομή και σε έξι μήνες γυρνούν στην οικογένεια. Γιατί να έρθουν εξαρχής στη δομή; Η οικογένεια πρέπει να διαχειριστεί μια δύσκολη κατάσταση και καλά έκανε ο εισαγγελέας γιατί όταν παίρνει μια αναφορά ότι το παιδί φαίνεται παραμελημένο δεν έχει τα εργαλεία για να δουλέψει με την τοπική κοινότητα. Υπάρχουν δήμοι που δεν έχουν κοινωνικό λειτουργό, άρα ποιός θα δουλέψει με την οικογένεια; Η αποϊδρυματοποίηση ξεκινάει από την πλαισίωση της οικογένειας όταν υπάρχει πρόβλημα».
Όμως υπάρχουν και άλλοι προβληματισμοί που προκύπτουν από τη σημερινή υποστελέχωση: «Αυτή τη στιγμή ο αριθμός των κοινωνικών λειτουργών που δουλεύουν στο θεσμό είναι δεδομένος. Για να το καταλάβουμε καλύτερα, έστω ότι έχουμε 10 ανθρώπους, αυτοί οι δέκα χτες παρακολουθούσαν Χ αναδοχές, σήμερα τους ζητείται να παρακολουθούν Χ συν 5 νέες αναδοχές, αύριο Χ συν 5 συν άλλες 3 αναδοχές. Άρα πρέπει να αποφασίσουμε αν μπορούν δέκα άνθρωποι να παρακολουθούν απεριόριστο αριθμό αναδοχών. Πόσες μπορεί να παρακολουθεί ένας κοινωνικός λειτουργός; Δέκα; Εκατό; Χίλιες; Πρέπει να καθοριστεί. Είναι ένα τεράστιο θέμα αυτό γιατί η αναδοχή δεν πρέπει να παρακολουθείται τυπικά. Το τυπικό είναι κάθε μήνα, αλλά υπάρχουν αναδοχές που πρέπει να τις παρακολουθείς κάθε εβδομάδα» αναφέρει.
Μια σημαντική σημείωση που πρέπει να γίνει σε αυτό το σημείο είναι ότι ο ανάδοχος γονέας δεν έχει τη γονική μέριμνα του παιδιού άρα υπάρχει μια τεράστια γραφειοκρατία που ακολουθεί την αναδοχή και αναλαμβάνει ο κοινωνικός λειτουργός του παιδιού.Αυτό μπορεί να είναι από επίσημα έγγραφα (π.χ για την εγγραφή στο σχολείο) για την έκδοση των οποίων πρέπει να μεσολαβήσει, έως υπεύθυνες δηλώσεις για επεμβάσεις και χειρουργεία. «Οι ανάδοχοι γονείς σε χρειάζονται εκεί. Αυτό που λέω πολλές φορές στους υποψήφιους είναι ότι η αναδοχή είναι μοναδική περίπτωση γονεϊκότητας στη χώρα που όλη η πολιτεία είναι πίσω από το παιδί ό,τι και αν συμβεί και στηρίζει τους γονείς. Για παράδειγμα, αν έχεις προβλήματα με το σχολείο, θα έρθει η υπηρεσία να σε στηρίξει, αν έχεις προβλήματα με το νοσοκομείο για να βρεις ραντεβού γιατί θέλεις να κάνεις μια επέμβαση, θα έρθει η πολιτεία να παρέμβει, αν έκανε το παιδί κάτι παραβατικό και συλληφθεί, η πολιτεία θα σε στηρίξει και οικονομικά, και υλικά και ηθικά. Η αναδοχή είναι μια πολύ καλή περίπτωση γονεϊκότητας, έχεις την πολιτεία δίπλα σου».
Κλείνοντας την κουβέντα μας ο κ. Κασκανιώτης υπογραμμίζει ότι οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχουν δομές όπου οι εργαζόμενοι πραγματικά αγαπούν τα παιδιά και προσπαθούν για το καλό τους, έτσι «Δεν πρέπει να λέμε ότι οι δομές είναι κακοποιητικές. Η κοινοβιακή ζωή είναι κακοποιητική». Δυστυχώς, οι δομές δεν θα σταματήσουν σύντομα να λειτουργούν καθώς, όπως παρατηρεί και ο συνεντευξιαζόμενος, « Η παραμέληση στην ελληνική κοινωνία είναι τεράστια, γι’ αυτόκαι βασική μέριμνα της πολιτείας θα πρέπει να γίνει πρώτα από όλα η πλαισίωση της οικογένειας, ώστε να αποφευχθεί με κάθε τρόπο, η εύκολη λύση της τοποθέτησης ενός παιδιού σε μια κοινοβιακή ζωή.
Ευχαριστούμε θερμά το ΕΛΙΖΑ – Σωματείο Ενάντια στην Κακοποίηση του Παιδιού για τις πολύτιμες πληροφορίες
Διεύθυνση: Ερμού & Χριστοπούλου 2, 10563 Αθήνα
