Παράγοντες που αλλάζουν τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα στη διάρκεια της ζωής μας

Όταν είμαστε οχτώ χρονών, νομίζουμε ότι οι μεγάλοι τα ξέρουν όλα. Όταν γινόμαστε δεκαέξι, καταλαβαίνουμε ότι μάλλον δεν ξέρουν τίποτα. Στα είκοσι οκτώ, συνειδητοποιούμε ότι ούτε εμείς έχουμε την παραμικρή ιδέα για το τι συμβαίνει. Η αλήθεια είναι ότι δεν μεγαλώνουμε απλώς: αλλάζουμε. Αλλάζει ο τρόπος που βλέπουμε τα πράγματα, τους ανθρώπους, ακόμη και τον ίδιο μας τον εαυτό.

Εξελισσόμαστε με την πάροδο του χρόνου, συχνά επηρεασμένοι από τις εμπειρίες της ζωής μας και όχι λόγω γονιδίων.

Πώς γίνεται αυτό το…rewiring λοιπόν;

Ο χρόνος είναι μάγος

Είναι και γιατρός. Ή φαρσέρ. Εξαρτάται. Η εφηβική μας επανάσταση μοιάζει με παροδικό mood swing και ο μεγαλύτερος έρωτάς μας, που νομίζαμε ότι δεν θα ξεπεράσουμε ποτέ, με το ζόρι έρχεται στο νου μας πλέον.

Και κάπου στην πορεία, πράγματα που δεν φανταζόμασταν ποτέ να κάνουμε - όπως οι σπουδές σε ιδιωτική σχολή στα σαράντα ή η εκμάθηση ισπανικών μόνο και μόνο επειδή επιτέλους έχουμε την υπομονή - αρχίζουν να φαίνονται όχι μόνο δυνατά, αλλά και παράξενα συναρπαστικά.

Σύμφωνα με μελέτες, οι άνθρωποι τείνουν να γίνονται πιο συναισθηματικά σταθεροί και λιγότερο αντιδραστικοί καθώς μεγαλώνουν. Δεν βλέπουμε απλώς τα πράγματα διαφορετικά - τα νιώθουμε διαφορετικά. Αυτό που προκαλούσε οργή τώρα προκαλεί ένα αδιάφορο σήκωμα ώμων. Εξέλιξη; Ή απλώς μηδέν απόθεμα ενέργειας για… “χαζομάρες”; Εσύ αποφασίζεις.

Πόνος, χαρά και άλλοι δάσκαλοι

Το τραύμα - είτε προσωπικό είτε συλλογικό - έχει τη συνήθεια να ξαναγράφει την κοσμοθεωρία μας με ανεξίτηλο μελάνι. Και η χαρά το κάνει αυτό. Η γέννηση ενός παιδιού, ένα ταξίδι που αλλάζει τη ζωή μας, ένας έρωτας εκεί που δεν τον περιμέναμε… όλα μπορούν να μας αλλάξουν.

Ένα σημαντικό γεγονός στη ζωή μας μετατοπίζει το “mental framework”, αυτό το γνωστικό πλαίσιο που μας πήρε δεκαετίες να φτιάξουμε. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο μπορεί ξαφνικά να κατανοήσουμε πλήρως τους αυστηρούς γονείς μας μόλις αποκτήσουμε παιδιά. Ή γιατί η ιδέα της απίστευτης καριέρας χάνει την αίγλη της μετά την πρώτη κρίση πανικού πριν από ένα deadline. Μερικές φορές, ο εγκέφαλος δεν αλλάζει από τη θεωρία - αλλάζει από τις πράξεις.

Άνθρωποι που αμφισβητούν την κοσμοθεωρία μας

Μπορεί να έχετε κι εσείς έναν τέτοιο φίλο, συγγενή ή ακόμα και συνάδελφο: έναν άνθρωπο που κάνει challenge τις απόψεις σας, που σας κάνει να αμφισβητείτε τα πάντα, από τη διατροφή σας μέχρι τον ορισμό της επιτυχίας σας. Κρατήστε τον. Οι άνθρωποι μας διαμορφώνουν, όχι μόνο στο δημοτικό ή το πανεπιστήμιο, αλλά παντού και πάντα. Οι σχέσεις, τόσο οι καλές όσο και οι καταστροφικές, λειτουργούν σαν καθρέφτες, δείχνοντάς μας κομμάτια του εαυτού μας που δεν γνωρίζαμε ότι υπήρχαν.

Σε μια μελέτη του 2021, ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι στενές μας σχέσεις επηρεάζουν σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο επεξεργαζόμαστε πληροφορίες, κρίνουμε ηθικά διλήμματα ή ψηφίζουμε. Στο χέρι μας είναι να μην ζούμε σε ένα ροζ συννεφάκι 24/7. Εκτός κι αν θέλουμε.

Παράγοντας τελευταίας τεχνολογίας

Ποτέ πριν δεν είχαμε τόσο αδιάκοπη πρόσβαση στην πραγματικότητα των άλλων ανθρώπων. Τα social media μπορούν να διευρύνουν την οπτική μας, αλλά μπορούν επίσης να μας “φυλακίσουν” στη δική μας φούσκα. Οι αλγόριθμοι είναι πονηροί: το “περιεχόμενο” μπορεί σήμερα να επιβεβαιώσει αυτά που ήδη πιστεύουμε αντί να μας… ανοίξει τα μάτια.

Παρόλα αυτά, πολλοί από εμάς έχουμε δει τις απόψεις μας να αλλάζουν εξαιτίας ενός άρθρου που συναντήσαμε τυχαία, μιας συζήτησης στα σχόλια κάτω από μια φωτογραφία ή ενός βίντεο που έφερε τον πόνο κάποιου άλλου κατευθείαν στην οθόνη του τηλεφώνου μας. Η τεχνολογία δεν έχει αλλάξει μόνο τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα - έχει αλλάξει αυτό που μπορούμε να δούμε. Το αν αυτό μας κάνει σοφότερους είναι υπό συζήτηση.

Οι ίδιες μας οι σκέψεις

Ας μην υποτιμάμε τον ίδιο μας τον εγκέφαλο, τις σκέψεις που έρχονται απρόσκλητες στις 3 τα χαράματα ή εκεί που πλένουμε τα πιάτα ή βουρτσίζουμε τα δόντια μας. Όταν επανεξετάζουμε τις πεποιθήσεις μας, “κριντζάρουμε” με τον παλιό μας εαυτό ή συγχωρούμε κάποιον που κάποτε ορκιστήκαμε ότι δεν θα συγχωρήσουμε ποτέ - εξελισσόμαστε.

Αυτή η πορεία των σκέψεών μας πολλές φορές δεν έχει καμία λογική, είναι χαοτική και μη γραμμική - συχνά φαίνεται μάλιστα πως αντί να προοδεύουμε, κάνουμε βήματα προς τα πίσω. Αλλά χωρίς αυτή τη συνεχή αυτο-επεξεργασία, δεν θα ήμασταν εδώ που είμαστε σήμερα.

Δεν μεγαλώνουμε, σκέτο. Μεγαλώνουμε μέσα από όσα μας συμβαίνουν. Μέσα από θλίψη, απορία, αμηχανία, αποτυχία, περιέργεια και (αν είμαστε τυχεροί) λίγη ευτυχία. Ο τρόπος που βλέπουμε τα πράγματα θα αλλάζει συνεχώς, είτε είμαστε έτοιμοι είτε όχι.

Οπότε την επόμενη φορά που θα διαπιστώσετε ότι αλλάζετε γνώμη για κάτι, μην πανικοβάλλεστε. Δεν είναι ασυνέπεια. Είναι εξέλιξη.