Tι είναι το συναισθηματικό παράσιτο και πώς να το εντοπίσετε γύρω σας

Σας θυμίζει κάτι η περιγραφή; Μήπως έχετε στο άμεσο ή στο ευρύτερο περιβάλλον σας έναν άνθρωπο που σας κάνει να νιώθετε μια συνεχή αγωνία, ένταση, έως κι απειλή όταν είστε στον ίδιο χώρο;

Αυτό σημαίνει, πως βρίσκεστε κοντά σ' ένα συναισθηματικό παράσιτο. Πρόκειται για άτομα συναισθηματικά ανώριμα, με σαθρά δομημένη προσωπικότητα. Ένα μη αναπληρώσιμο συναισθηματικό κενό είναι μόνιμα εγκατεστημένο μέσα τους, και το αναπαράγουν σε όλες τους τις σχέσεις, συμπεριλαμβανομένης και της σχέσης με τον εαυτό τους. Πολλές φορές είναι άνθρωποι με χαρίσματα και ταλέντα, με δυνάμεις κι αρετές, τις οποίες, αν και χάρη σ' αυτές επιτυγχάνουν πολλά, δεν μπορούν να τις χαρούν και να τις απολαύσουν. Δεν απολαμβάνουν καλά-καλά ούτε και  τ' αποτελέσματα των κόπων τους. Κι αυτό γιατί η χαρά του επιτεύγματος ή του αποκτήματος είναι πολύ βραχύβια. Αυτό βέβαια πολλές φορές τους κάνει να φτάνουν πολύ ψηλά επαγγελματικά και να έχουν πολλούς ανθρώπους που τους θαυμάζουν γύρω τους. Παρ΄όλα αυτά, ούτε και τις σχέσεις τους με τους άλλους χαίρονται. Είναι οι άνθρωποι που όσους κι αν καταφέρουν να προσελκύσουν κοντά τους, δεν θα είναι ποτέ ευχαριστημένοι και πάντα θα θέλουν κάτι άλλο, γιατί οι συγκεκριμένοι σύντροφοι, φίλοι, συγγενείς, συνάδελφοι δεν είναι αρκετά καλοί ή κατάλληλοι γι αυτούς

Μέσα στη σχέση, απαιτούν την ολοκληρωτική προσοχή κι αφοσίωση του άλλου, κατακλύζοντάς τον με τις συνεχείς απαιτήσεις και τις όλο και περισσότερες ανάγκες τους. Οι κοντινοί τους άνθρωποι αναλώνονται σ' έναν συνεχή αγώνα να ικανοποιήσουν τις άπειρες ανάγκες τους, να προσαρμοστούν και ν' ανταποκριθούν στις ατελείωτες απαιτήσεις τους. Φυσικά, δεν ανταμείβουν τους άλλους με επαίνους ή με το να δείξουν ικανοποίηση. Η ζωή δίπλα σ' ένα συναισθηματικό παράσιτο, απομυζά κάθε ενέργεια. Παράγει απογοήτευση κι αισθήματα ανεπάρκειας και άγχους.

Τα συναισθηματικά παράσιτα, εξουσιάζουν τους άλλους, είτε γοητεύοντάς τους με τα χαρίσματά τους, είτε προκαλώντας τη λύπη των άλλων με τη θυματοποίηση και τα βάσανά τους. Και στις δυο περιπτώσεις, ο κοντινός άνθρωπος, (σύντροφος, παιδί, φίλος, συγγενής), εξαντλείται στον αγώνα δρόμου της ικανοποίησης του μόνιμα ανικανοποίητου εξουσιαστή, ο οποίος πάντα κριτικάρει, πάντα απορρίπτει και πάντα είναι δυσαρεστημένος ή απογοητευμένος από τις παροχές που ο άλλος του δίνει.

Τα συναισθηματικά παράσιτα, προβάλλουν στους άλλους την κακή σχέση με τον εαυτό τους, και αποδίδουν στους άλλους προθέσεις, διαθέσεις και πράξεις που φαντάζονται πως αποσκοπούν στην υποβάθμισή τους, ή φαντάζονται πως οι άλλοι τους εγκαταλείπουν ή θα τους εγκαταλείψουν. Έτσι, καταφεύγουν σε συναισθηματικούς χειρισμούς ελέγχου των άλλων, όπως π.χ. αυτοκαταστροφικές στάσεις και συμπεριφορές (παθητική επιθετικότητα), ή σε εξωστρεφώς επιθετικές συμπεριφορές, όπως είναι η υποτίμηση, ο χλευασμός και ο αποκλεισμός του άλλου.

Πως τους αντιμετωπίζει κανείς; Κατ' αρχάς, όταν συνειδητοποιήσουμε πως έχουμε μια τέτοια σχέση, είναι σημαντικό να αποφασίσουμε αν θέλουμε να συνεχίσουμε να λειτουργούμε σ' αυτό το μοντέλο. Ν' αποφασίσουμε δηλαδή ποια είναι η δική μας αγάπη για τον εαυτό μας, μιας και συναινούμε στην κακομεταχείριση που δεχόμαστε, με το να μένουμε κοντά τους. Αφού λοιπόν μετρήσουμε το δικό μας επίπεδο αυτοεκτίμησης, είναι ν' αποφασίσουμε αν θέλουμε ν' αλλάξει αυτό ή αν, τελικά, έχει και για εμάς νόημα  να θέτουμε τον εαυτό μας υπό την εξουσία τους. Αν πρόκειται για ανθρώπους που εύκολα μπορούν ν' απομακρυνθούν από κοντά μας, τότε τα πράγματα είναι εύκολα. Αν πάλι πρόκειται για άτομο του άμεσου περιβάλλοντός μας, ένα συνάδελφο, καλό φίλο, σύντροφο ή συγγενή, τότε η μόνη λύση είναι να οριοθετηθούμε.

Οριοθέτηση σημαίνει πως σταματάμε πια να τους επιτρέπουμε να μας μεταχειρίζονται.  Σταματάμε ν' απαντάμε στις απαιτήσεις τους και δηλώνουμε με σαφήνεια, με λόγια και με πράξεις, πως δεν είμαστε πρόθυμοι να καλύπτουμε τις παράλογες ανάγκες ή τις απαιτήσεις τους.

Στο πρακτικό επίπεδο, ας δούμε μήπως έχουμε αναλάβει εμείς υποχρεώσεις δικές τους κι ας απαιτήσουμε να τις διεκπεραιώνουν εκείνοι. Αν θεωρούμε πως δεν θα τα καταφέρουν, οπότε θα εκτεθούν ή θ' αποτύχουν,  τότε έχουμε ξαναπέσει στην εξουσία τους. Αν δεν τα καταφέρνουν, ας βρουν τρόπο. Όλοι κάπως μάθαμε να τα καταφέρνουμε.

Στο συναισθηματικό επίπεδο, αν φοβόμαστε μην πληγωθούν και χάσουμε τη σχέση μαζί τους, ας θυμηθούμε πως η σχέση θέλει δύο, κι όση ευθύνη έχουμε εμείς για τη σχέση μας, άλλη τόση έχουν κι εκείνοι. Το κλειδί είναι να σταματήσουμε να συντηρούμε  τη συναισθηματική τους ανωριμότητα και  να σταθούμε εμείς ώριμα και με εκτίμηση για τον εαυτό μας απέναντί τους. Να τους δείξουμε πως αν θέλουν να έχουν σχέση μαζί μας, τότε θα πρέπει κι εκείνοι να κάνουν αντίστοιχα πράγματα. Δεν πρέπει να φοβηθούμε την απώλεια. Όταν ο άλλος (σ' ένα συμβολικό επίπεδο) μας απειλεί με εγκατάλειψη, τότε είμαστε ήδη σ' ένα είδος  σχέσης εξουσιαστικό και βασανιστικό, που μόνο κακό μπορεί να μας κάνει. Συνεπώς είναι σημαντικό να είμαστε αποφασισμένοι πως μπορεί και να απομακρυνθούν από εμάς αν δεν τους κάνουμε τα χατίρια.

Ας αναρωτηθούμε λοιπόν: Τι είδους σχέσεις θέλουμε για τον εαυτό μας; Πώς μας αξιολογούμε; Τι μας αξίζει τελικά;  Το να απαγορεύσουμε στα συναισθηματικά παράσιτα να μας ρουφάνε την ενέργεια, είναι σημάδι πως τελικά έχουμε αγαπήσει αρκετά τον εαυτό μας, κι έχουμε πλέον την ικανότητα να ζούμε υγιείς σχέσεις.

Θεανώ Πολυζωγοπούλου

Ψυχολόγος-  Ψυχοθεραπεύτρια

Θεραπεύτρια Οικογένειας