Όταν μια γυναίκα δηλώνει «άτεκνη από επιλογή» δεν είναι πρό(σ)κληση για να της αλλάξεις γνώμη

«Πότε με το καλό παιδάκι;»
«Ο προορισμός της γυναίκας είναι να γίνει μάνα»
«Αν κάνεις παιδί θα αποκτήσει νόημα η ζωή σου»
«Αν δεν σκοπεύεις να κάνεις παιδί, γιατί παντρεύτηκες;»
«Τι περιμένεις, περνάνε τα χρόνια»
«Ποιος θα σε προσέξει όταν γεράσεις;»

Σου ακούγονται οικεία; Είναι γιατί αν είσαι γυναίκα, ειδικά μετά τα 30, σίγουρα σου έχουν απευθύνει κάποια από αυτές τις ερωτήσεις -ή και όλες. Μπορεί να ήξερες από μικρή ότι δεν θέλεις να γίνεις μητέρα ή μπορεί να μην είσαι ακόμα σίγουρη και να το ψάχνεις. Τίποτα από αυτά δεν έχει σημασία για γνωστούς και αγνώστους που θα πρώτα θα σοκαριστούν αν δηλώσεις άτεκνη από επιλογή και έπειτα θα αναγάγουν σε προσωπική τους σταυροφορία το να σε πείσουν να κάνεις παιδί. Ή μάλλον παιδιά -πληθυντικός – για «να έχει παρέα».

WHO

Η Δρ. Ζέφη Δημαδάμα μας καλεί «Να μη φοβόμαστε να προωθούμε φεμινιστικές πολιτικές»

Άτεκνη από επιλογή; Ναι.

Παράλληλα, η απόφαση ενός ζευγαριού να παντρευτεί αλλά να μην κάνει παιδιά ερμηνεύεται ως «παράξενη», κι αν έχει πάρει το DINK νέες διαστάσεις σε αυτή τη δεκαετία. Δεν υπάρχει λόγος για μια γυναίκα να παντρευτεί αν δε σκοπεύει να κάνει παιδιά, σωστά; Ακόμη και σήμερα, οι γυναίκες καλούνται να δώσουν εξηγήσεις για τις επιλογές που κάνουν σχετικά με την προσωπική τους ζωή και δη, με τη μητρότητα. Ή μάλλον καλούνται να εξηγήσουν γιατί επιλέγουν κάτι διαφορετικό από αυτό που έχει ορίσει αιώνες τώρα η κοινωνία. Η γυναίκα οφείλει να γίνει μητέρα, αυτός είναι ο προορισμός της. Ποια είσαι εσύ για να αποκλίνεις από αυτό; Κάθε «όχι» στην ερώτηση «έχετε παιδιά;» ακολουθείται από αμήχανη σιωπή ή στάση ενοχής «συγνώμη, δεν ήξερα». Η μητρότητα, ακόμη και το 2024, θεωρείται υποχρέωση για τη γυναίκα και όχι επιλογή. Όπως υποχρέωση θεωρείται και ο γάμος, η ανατροφή των παιδιών, η καθαριότητα του σπιτιού, το μαγείρεμα και πολλά ακόμη που οι γυναίκες παλεύουμε καθημερινά να καταρρίψουμε ως στερεότυπα.

Η μητρότητα ως επιλογή ή επιβολή;

Το χειρότερο είναι ότι οι ίδιες οι γυναίκες πολλές φορές εκλαμβάνουν τη δήλωση μιας γυναίκας που δεν θέλει παιδιά ως απαξίωση για το ρόλο της μητέρας που κατέχουν οι ίδιες -ή και το αντίθετο. Ενώ στην πραγματικότητα είναι απλά η επιλογή ενός άλλου ανθρώπου και δεν έχει καμία σχέση με τη δική σου επιλογή. Συζητήσαμε με τον ψυχοθεραπευτή και συγγραφέα του βιβλίου «Μητέρα Μηδέν Παιδιών - Η μητρότητα ως επιλογή ή επιβολή», Λύο Καλοβρυνά σχετικά με το γιατί οι γυναίκες οφείλουν να υπερασπιστούν μια απόφαση ζωής που για τους άντρες θεωρείται αυτονόητη.

«Η μητρότητα παρουσιάζεται ως αναπόδραστο βιολογικό πεπρωμένο όλων των γυναικών και ως μοναδική "φυσιολογική" πορεία μιας γυναίκας. Κατά συνέπεια, κάθε γυναίκα που σκέφτεται να μην κάνει παιδιά αντιμετωπίζει έναν ασταμάτητο πόλεμο από τον περίγυρό της και ολόκληρη την κοινωνία με στόχο να συμμορφωθεί στο επικρατές κοινωνικό πρότυπο και να εκπληρώσει τη "φύση" της. Οι πιέσεις που δέχεται ξεκινούν από τόσο νωρίς και είναι τόσο γενικευμένες, που πολλές γυναίκες αδυνατούν ή δυσκολεύονται ν’ ανιχνεύσουν τη δική τους επιθυμία αν πράγματι θέλουν να κάνουν παιδί», αναφέρει ο κ. Καλοβρυνάς. Και τι συμβαίνει όταν κάποια γυναίκα συνειδητά λέει ότι δεν θέλει να κάνει παιδί; «Κάθε γυναίκα που τολμά να αρθρώσει έστω κι έναν δειλό ενδοιασμό ως προς το αν θέλει να γίνει μητέρα, υποτιμάται και το βίωμά της ακυρώνεται με συνοπτικές διαδικασίες. Οι γυναίκες που έκαναν παιδί και τολμούν να εκφράσουν αμφιθυμία για τη μητρότητα, πόσο μάλλον να δηλώσουν ότι μετάνιωσαν που έκαναν παιδί, αντιμετωπίζονται ως "τέρατα της φύσης". Σ’ αυτόν τον γενικευμένο πόλεμο αν δεν συνταχθείς με τη μητρότητα, θεωρείσαι αυτόματα εχθρός της».

«Αυτό έχει ως συνέπεια τόσο οι γυναίκες με παιδιά όσο και αυτές χωρίς, να τοποθετούνται σε αντιθετικά στρατόπεδα, θαρρείς και οι επιλογές των μεν ακυρώνουν τις επιλογές των δε. Είναι μια ψευδής αντιπαράθεση, που οφείλεται στην πατριαρχία».

Κι αν το να συζητάς ανοιχτά ότι δεν θέλεις παιδιά αποτελεί ακόμα ταμπού, πώς θα αλλάξει αυτό;
Η μητρότητα εξακολουθεί να φυσικοποιείται, δηλαδή θεωρείται φυσικό, αναπόδραστο στάδιο στη ζωή μιας γυναίκας και όχι μια δυνατότητα. Πρόκειται γι’ αυτό που ονομάζουμε βιολογικό ντετερμινισμό, δηλαδή ότι η φύση προκαθορίζει την πορεία μας. Η έννοια γυναίκα θεωρείται ταυτόσημη με την έννοια μητέρα. Ως εκ τούτου, κάθε γυναίκα που παρεκκλίνει από αυτό το βιολογικό πεπρωμένο θεωρείται «ύποπτη» και άρα πρέπει να λογοδοτήσει. Ευτυχώς, αυτό αλλάζει σιγά σιγά, καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι, αμφοτέρων φύλων, «ξεστρατίζουμε» από το κατεστημένο που μας εκβιάζει να ζήσουμε τη ζωή μας με παραδοσιακούς, «φυσικούς» τρόπους που δεν είναι καθόλου φυσικοί, μονάχα παλιοί και καθιερωμένοι. Αυτό που προτείνω στις θεραπευόμενές μου είναι να επιλέξουν τον κύκλο τους. Καμιά δεν ταιριάζει με όλους, καμιά δεν ζει σε ολόκληρη την κοινωνία. Ας επιλέξουμε ο καθένας μας το «χωριό» του, όπου συναναστρεφόμαστε άλλους ομοϊδεάτες, με παρόμοιες επιλογές ζωής και αρχές.

Πώς η κοινωνία ορίζει τη μητρότητα ως μονόδρομο για τις γυναίκες

Εκτός από τις γυναίκες που συνειδητά επιλέγουν να μην φέρουν παιδί στο κόσμο, υπάρχουν και εκείνες που μπορεί να μην είναι σίγουρες και να «λυγίζουν» στην κοινωνική πίεση. Όταν, ωστόσο, μια γυναίκα συνειδητοποιήσει ότι μετάνιωσε που έκανε παιδί -χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν αγαπάει το παιδί της- ξεκινά να βιώνει έναν νέο κύκλο ψυχολογικής πίεσης αφού θεωρείται απαράδεκτο για μια μητέρα να βιώνει τέτοια συναισθήματα. Επομένως, δεν επιβάλλεται μόνο η μητρότητα έμμεσα στη γυναίκα αλλά και ο τρόπος που θα τη βιώσει.

Πιστεύετε πως η διαιώνιση της στερεοτυπικής αντίληψης ότι η μητρότητα είναι το πεπρωμένο των γυναικών οδηγεί γυναίκες σε αποφάσεις που μπορεί να μετανιώσουν αργότερα;
Οι γυναίκες υφίστανται συστηματική πλύση εγκεφάλου από πολύ μικρή ηλικία ότι κάποια στιγμή θα γίνουν μητέρες – θεωρείται αυταπόδεικτα η φυσική πορεία μιας γυναίκας, η μοναδική πορεία ζωής που οδηγεί στην αυτοεκπλήρωση. Η δε ελευθερία επιλογής δεν είναι τόσο ελεύθερη όσο θα θέλαμε να πιστεύουμε. Ορισμένες φορές, ένα παιδί γεννιέται όχι από ελεύθερη επιλογή ή επειδή λειτούργησε η φύση, αλλά επειδή η γυναίκα που το γέννησε δεν είχε ή δεν έβλεπε άλλο μονοπάτι στη ζωή. Το βίωμα γυναικών που έγιναν μητέρες «αυτόματα» περιγράφεται καλύτερα ως «παθητική λήψη αποφάσεων». Η παθητική λήψη αποφάσεων συμβαίνει όταν οι κοινωνικές νόρμες γύρω μας είναι τόσο απόλυτες που θεωρούνται αυτονόητες και μέρος της φύσης, δηλαδή βρίσκονται παντού και πουθενά, οπότε πολύ δύσκολα τις αντιλαμβανόμαστε. Πολλές γυναίκες κάνουν τη μετάβαση από τη μη μητρότητα στη μητρότητα επειδή στον ορίζοντά τους δεν υπάρχει άλλος πραγματικός δρόμος. Και ναι, υπάρχουν αρκετές γυναίκες που έχουν μετανιώσει που έκαναν παιδί, αλλά πού να το ομολογήσουν; Ούτε καν στον εαυτό τους, κάτι που μπορεί να έχει επιπτώσεις και στις ίδιες και στα παιδιά.

Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στο «θέλω παιδί» και στο «συναινώ να κάνω παιδί»; Τι αντίκτυπο μπορεί να έχει το δεύτερο στη ζωή και την ψυχολογία μιας γυναίκας;
Η κοινωνιολόγος Όρνα Ντόνατ κάνει μια καίρια διάκριση ανάμεσα στο θέλω να γίνω μητέρα και στο συναινώ να γίνω μητέρα. Αρκετές γυναίκες συναινούν στην προκαθορισμένη, «φυσική», κοινωνικά επιβαλλόμενη πορεία προς τη μητρότητα, επειδή κάθε άλλο μονοπάτι είναι μη ρεαλιστικό ή κοινωνικά/ψυχικά επικίνδυνο. Είναι πιο εύκολο να αντιληφθούμε τη διαφορά με ένα παράδειγμα από τον εργασιακό τομέα. Ενίοτε συναινούμε σε καταστάσεις που δεν μας είναι καθόλου αρεστές, επειδή οι εναλλακτικές επιλογές είναι ακόμα χειρότερες, π.χ. συναινώ να επιστρέψω το δώρο του Πάσχα μόλις μου το καταβάλει η εργοδότριά μου, επειδή αν δεν το κάνω θ’ απολυθώ· το ν’ απολυθώ, να μείνω άνεργος και να πεινάσω δεν είναι μια βιώσιμη επιλογή, οπότε δεν «επιλέγω» με την πλήρη σημασία της λέξης. Να τονίσω ότι η εξαναγκασμένη συναίνεση στην τεκνοποίηση δεν βασανίζει μόνο τις γυναίκες· πολλοί άντρες «εξαναγκάζονται» να γίνουν πατέρες ενώ δεν το θέλουν πραγματικά, αλλά είναι ο μοναδικός τρόπος για να διατηρήσουν τη συντροφική σχέση τους.

Πώς μπορεί μια γυναίκα να καταλάβει αν η επιθυμία να γίνει μητέρα είναι δική της ή απόρροια των κοινωνικών προτύπων και στερεοτύπων;
Το τι επιθυμούμε στη ζωή μας οι άνθρωποι δεν είναι κάτι που αποφασίζουμε καθένας ξεχωριστά, αλλά σε μεγάλο βαθμό οδηγούμαστε να το θέλουμε (ή να μην το θέλουμε) από τις επικρατούσες κοινωνικές αξίες και την πίεση των όμοιών μας. Δεν υπάρχει ένας εαυτός μας καθαρός, αγνός, αμόλυντος ή ανεπηρέαστος από το περιβάλλον και την ανατροφή μας. Πλαθόμαστε μέσα σ’ ένα συγκεκριμένο περιβάλλον, το οποίο επηρεάζει τα "θέλω" και τα "δεν θέλω" μας, όχι πάντοτε με ευθύ, μονοσήμαντο, ενιαίο και απόλυτο τρόπο, αφού συχνά τα μηνύματα που λαμβάνουμε είναι αντιφατικά ή έμμεσα. Για να το καταλάβει κάποια γυναίκα θα χρειαστεί ένα εσωτερικό ψάξιμο σ’ ένα ασφαλές περιβάλλον, όπου δεν θα επικριθεί για τα συναισθήματα και τους προβληματισμούς της. Αυτό το περιβάλλον συχνά είναι η ψυχοθεραπεία ή τα εργαστήρια για τη μη μητρότητα που διοργανώνω. Δυστυχώς, πολλοί ψυχοθεραπευτές επιβάλλουν τη δική τους φυσικοποιημένη και ανεξέταστη άποψη περί μητρότητας, ποδηγετώντας ή και ενοχοποιώντας τις θεραπευόμενές τους.

Γιατί το «στίγμα» της μη απόκτησης παιδιών ακολουθά μόνο τις γυναίκες; Θέλω να πω, κανείς δε ρωτάει έναν άντρα πότε θα κάνει παιδί ή πόσο χρονών είναι και αν πρέπει να «βιαστεί», ούτε προσπαθεί να υποβιβάσει την απόφασή του όταν δηλώνει άτεκνος από επιλογή.
Παρότι και οι άντρες υφίστανται πιέσεις να γίνουν γονείς, οι πιέσεις αυτές δεν είναι τόσο γενικευμένες και ανήλεες, καθώς η πατρότητα δεν θεωρείται «φύση» ενός άντρα, αλλά επιλογή που μπορεί να κάνει, αλλά μπορεί και να μην κάνει, χωρίς ιδιαίτερη κατακραυγή. Σπάνια αμφισβητείται σε έναν άντρα ο ανδρισμός του ή η πορεία ζωής του αν δεν γίνει πατέρας. Οι άντρες απαλλασσόμαστε σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από αυτή τη στερεοτυπική αντίληψη και έτσι, απολαμβάνουμε πολύ μεγαλύτερη ελευθερία επιλογών ως προς την πατρότητα. Ένας άντρας παραμένει άντρας αν δεν θελήσει να γίνει πατέρας. Μια γυναίκα θεωρείται ανολοκλήρωτη, προβληματική, «χαραμισμένη» αν δεν γίνει μητέρα. Ένας άντρας 45 χρονών χωρίς παιδιά δεν εισπράττει τα ίδια σχόλια απαξίωσης ή αμφισβήτησης όπως μια συνομήλικη άτεκνη γυναίκα. Αντιθέτως, οι άτεκνοι άντρες συχνά αντιμετωπίζονται σαν να έχουν γλυτώσει από κάποιο κάτεργο, θεωρείται ότι απολαμβάνουν μια πολύτιμη ελευθερία.

Γονεϊκότητα, βιολογικό ρολόι και εγωιστικές πράξεις

Η εκπροσώπηση στην οθόνη αυτής της κατηγορίας γυναικών, των συνειδητά άτεκνων, είναι από ανεπαρκής μέχρι παραπλανητική. Στις περισσότερες σειρές και ταινίες, οι γυναίκες που δεν έχουν παιδιά παρουσιάζονται είτε ως κατ'επιλογήν άτεκνες μέχρι να «γνωρίσουν τον κατάλληλο» είτε ως κατ'επιλογήν άτεκνες που απεχθάνονται τις μητέρες (βλ. Σαμάνθα Τζόουνς στο Sex and the City) ή εργασιομανείς (βλ. Ολίβια Πόουπ στο Scandal) ή να απεχθάνονται τα παιδιά (βλ. Κριστίνα Γιανγκ στο Grey's Anatomy). Γιατί δυσκολευόμαστε να βρούμε στην μικρή ή μεγάλη οθόνη ένα γυναικείο χαρακτήρα που έχει επιλέξει συνειδητά την ατεκνία (όχι λόγω υπογονιμότητας), βρίσκεται σε ευτυχισμένη σχέση/γάμο -ή και όχι, δουλεύει φυσιολογικές ώρες όπως οι περισσότεροι, συμπαθεί τα παιδιά και δεν αναφέρεται υποτιμητικά στις γυναίκες μαμάδες; Προφανώς για το Χόλιγουντ δεν υπάρχει.

«Βλέπουμε σήμερα να επικρατεί μια μορφή εγωισμού. Βλέπουμε με λύπη ότι κάποιοι άνθρωποι δεν θέλουν να αποκτήσουν παιδί» είχε δηλώσει ο πάπας Φραγκίσκος το 2022. Είναι εγωιστικό να μη θέλει μια γυναίκα παιδί;
Μια από τις συχνότερες κατηγορίες που επιρρίπτονται στις γυναίκες που δεν θέλουν να γίνουν μητέρες είναι ο χαρακτηρισμός της "ανεύθυνης εγωίστριας". Ακόμη, επικρατεί η βαθιά ριζωμένη πεποίθηση ότι το να γίνεις γονιός σε κάνει αυτόματα καλό άνθρωπο, ότι αυτόματα νοιάζεσαι για τα παιδιά σου και τα βάζεις πάνω σένα, άρα είσαι εξ ορισμού λιγότερο εγωιστής, εγωκεντρικός και καλοπερασάκιας σε σύγκριση με έναν άτεκνο, που νοιάζεται μόνο για τον εαυτό του. Όμως, αυτή η πεποίθηση δεν είναι παρά ένα τραγικός μύθος. Η αγάπη ενός γονιού για το παιδί του μπορεί να υπάρξει, μπορεί και να μην υπάρξει. Επίσης, άλλο αγαπάω ιδιοκτησιακά, προτάσσοντας τι κάνει καλό σ’ εμένα, και άλλο νοιάζομαι και στέργω, προτάσσοντας το καλό του άλλου. Όσο επικρατεί το στερεότυπο ότι μια γυναίκα με το που γίνεται μάνα μετουσιώνεται σε κάτι αγνότερο, υψηλόφρον, ευγενέστερο, ωριμότερο, κοινωνικά χρησιμότερο, τόσο οι άτεκνοι θα παρουσιάζονται ως εγωιστές και ευθυνόφοβοι. Με βάση αυτή τη μυθολογία, η μάνα γίνεται ταυτόσημη με την αυτοθυσία· παύει να ζει για τον εαυτό της, καθώς ζει μέσα από το παιδί της, για το παιδί της.

«Οι άνθρωποι έχουν πολλά κίνητρα που τους ωθούν να κάνουν παιδιά: για να δώσουν αγάπη, για να νιώσουν ολοκλήρωση, για να αποκτήσει νόημα η ζωή τους, για να βρουν διέξοδο στη δημιουργικότητά τους, για να διαιωνίσουν το όνομα της οικογένειας, για να μην υφίστανται πιέσεις και υποτίμηση από τον κοινωνικό τους κύκλο, για να μην παραβιάσουν τα κελεύσματα της θρησκείας τους, για να ξορκίσουν τη μοναξιά, για να σώσουν έναν γάμο, για να δεσμεύσουν έναν σύντροφο, γιατί έτσι κάνουν όλοι κτλ. Όλα αυτά τα κίνητρα μπορούν να χαρακτηριστούν εγωιστικά, με την έννοια ότι αφορούν τον εαυτό των γονέων, εξυπηρετούν κάτι μέσα τους, μια εσωτερική ανάγκη, ένα πιστεύω, μια κοσμοθεωρία. Η μητέρα που «θυσιάζει» την προσωπική της ελευθερία, τον ύπνο της, ακόμα και το φαγητό της ή την υγεία της για χάρη του παιδιού το κάνει και για τον εαυτό της, διότι αντλεί περίσσεια αξία, εκπλήρωση, ηθική ανταμοιβή και κοινωνική αναγνώριση από τις πράξεις της. Δεν «θυσιάζεται» ώστε να τα πετύχει αυτά, δηλαδή δεν υπάρχει ιδιοτέλεια, τουλάχιστον όχι σε συνειδητό επίπεδο, αλλά οι πράξεις της αφορούν την ίδια, τη δική της ψυχική ικανοποίηση, άρα είναι «εγωιστικές». Για αρκετές γυναίκες με τις οποίες έχω συνεργαστεί ψυχοθεραπευτικά, αυταπάρνηση είναι το να μην κάνουν παιδί. Είτε λόγω ψυχολογικών προβλημάτων, είτε λόγω οικονομικής δυσπραγίας, είτε άλλων αιτιών, το να κάνουν παιδί για να εκπληρώσουν μια δική τους επιθυμία σε βάρος της σωστής ανατροφής του παιδιού θα ήταν μια εξόχως εγωιστική πράξη», συνεχίζει ο κ.Καλοβρυνάς.

Σημείωση: Κάπου εδώ, να θυμηθούμε ότι στο καθόλου μακρινό 2023, ο κ. Τζήμερος αμφισβήτησε την ικανότητα της βουλευτού Σοφίας Ζαχαράκη να ηγηθεί του υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας καθότι «άγαμη και άτεκνη», περνώντας το μήνυμα ότι η αξία μιας εργαζόμενης γυναίκας δεν καθορίζεται από τις σπουδές, τα βιώματα, την εργατικότητα και τα προσόντα της αλλά από το αν έχει παντρευτεί και έχει κάνει παιδιά.

Είναι το «βιολογικό ρολόι» μύθος;
Περιληπτικά, ναι, είναι μύθος. Δεν είναι παρά το μύθευμα ενός μισογύνη δημοσιογράφου το 1978, πάνω στο απόγειο του κινήματος της γυναικείας απελευθέρωσης, που είχε ως στόχο να τρομοκρατήσει τις γυναίκες να επιστρέψουν στα μητρικά καθήκοντά τους και να «σταματήσουν να θέλουν καριέρες. Προφανώς, η (βιολογική) μητρότητα έχει ημερομηνία λήξης. Ωστόσο, το τέλος της γονιμότητας δεν είναι το μοναδικό βιολογικό ρολόι που χτυπάει μέσα μας. Ως θνητοί έχουμε πολλά «βιολογικά ρολόγια», αν και θα ήταν σωστότερο να τα ονομάσουμε «βιολογικά όρια». Από τη μία πλευρά το φυσικό μας σώμα και από την άλλη πλευρά το κοινωνικό μας σώμα, θέτουν και άλλα όρια πέρα από αυτά της τεκνοποίησης. Δεν μπορεί το σώμα μας να κάνει τις ίδιες δραστηριότητες με την ίδια ευκολία στα 20 και στα 50 καθαρά για λόγους φυσικής κατάστασης και σταδιακής φθοράς. Το πώς διαχειριζόμαστε τον χρόνο που περνάει και τι επιλογές κάνουμε, θυσιάζοντας άλλες, δεν αφορά μόνο τη γονεϊκότητα αλλά πολλές άλλες πτυχές της ζωής. Όλο και περισσότερες γυναίκες επιλέγουν να γίνουν μητέρες σε μεγαλύτερη ηλικία, χάρη στην εξέλιξη της ιατρικής. Το πότε κάνουμε παιδιά δεν το καθορίζει η φύση αλλά η κοινωνία. Στις μέρες μας, στη χώρα μας, το να κάνει παιδί μια 18χρονη θεωρείται από ανεύθυνο έως «καταστροφικό» τόσο για την ίδια όσο και για το παιδί, ενώ πριν από 40 χρόνια, για παράδειγμα, θεωρείτο φυσιολογικό.

Τελικά, το 2024, γιατί οι γυναίκες οφείλουν ακόμα εξηγήσεις για τις αποφάσεις που παίρνουν σχετικά με τη μητρότητα;
Όταν η μητρότητα θεωρείται φυσικό, αναπόδραστο στάδιο στη ζωή μιας γυναίκας, τότε καθίσταται πολύ δύσκολο για μια γυναίκα να διανοηθεί, πόσο μάλλον να χαράξει, ένα άλλο μονοπάτι ζωής. Όταν πάνω από το κεφάλι μιας γυναίκας επικρέμεται η καθόλου καλοπροαίρετη απειλή «θα το μετανιώσεις πικρά, αλλά θα είναι αργά», καθίσταται πολύ δύσκολο για μια γυναίκα να ψηλαφήσει και να αποκρυσταλλώσει τις επιθυμίες της όσον αφορά τη μη μητρότητα. Όταν τοποθετείται, χειριστικά, το βιολογικό ρολόι ως ημερομηνία λήξης της δυνατότητας για μητρότητα, είναι πολύ δύσκολο για μια γυναίκα να αφουγκραστεί τι θέλει πραγματικά, με μια «ωρολογιακή βόμβα» σε αντίστροφη μέτρηση να χτυπά εκκωφαντικά. Όταν προβάλλονται αποκλειστικά εικόνες γυναικών που φέρονται να εκπληρώνονται ως γυναίκες μόνο ή κυρίως μέσα από τον μητρικό τους ρόλο και ταυτόχρονα καθόλου εικόνες γυναικών χωρίς παιδιά που να ζουν πλήρεις, ευτυχισμένες ζωές, καθίσταται πολύ δύσκολο για μια γυναίκα να οραματιστεί, πόσο μάλλον να σχεδιάσει, μια καλή, ολοκληρωμένη ζωή χωρίς παιδιά. Όταν η απόφαση των γυναικών να μην κάνουν παιδιά, συνεχώς και ασταμάτητα αμφισβητείται από σχεδόν όλους στο περιβάλλον τους, ακόμα και από αγνώστους στο σούπερ-μάρκετ, τότε καθίσταται πολύ δύσκολο για μια γυναίκα να ανακοινώνει και να υπερασπίζεται την απόφασή της.

Λύο Καλοβρυνάς © Ελένη Μασάδου

Ο Λύο Καλοβρυνάς, από το 2002, εργάζεται στον τομέα της ψυχικής υγείας, κάνοντας ατομικές συνεδρίες, ομάδες αυτογνωσίας και προσωπικής ανάπτυξης για γυναίκες και άντρες, ομάδες αυτογνωσίας για γκέι άντρες και πολλά βιωματικά εργαστήρια για διάφορα θέματα, όπως η (μη) μητρότητα, η σεξουαλικότητα, η γυναικεία σεξουαλική επιθυμία, οι διάφορες μορφές οικογενειακής κακοποίησης, η οικονομική-κοινωνική κρίση κ.ά. Εκτός από τον τομέα ψυχικής υγείας, εργάζεται ως μεταφραστής (οι πρώτες του σπουδές), αρθρογραφεί και γράφει βιβλία μυθοπλασίας.