Ανορεξία: Μια εκούσια λιμοκτονία

Αν και η ανορεξία χρονολογείται ήδη από την εποχή του Μεσαίωνα, έχει καθιερωθεί ως ψυχολογική διαταραχή των δυτικών κοινωνιών του 20ου αιώνα, έχει αποδειχθεί δε στατιστικά ότι η νόσος αφορά κατά κύριο λόγο γυναίκες, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών που πάσχουν, συναντάται στην εφηβική ηλικία (15 με 19 έτη).

Τι είναι η ανορεξία;

Με τον όρο ανορεξία, συχνά εννοούμε μια κατάσταση κατά την οποία, απουσιάζει ή μειώνεται από το άτομο η όρεξη (η επιθυμία) για φαγητό. Στην κλινική εκδήλωση της νευρικής ή ψυχογενούς ανορεξίας, αυτό που συμβαίνει είναι ότι το άτομο που πάσχει, ηθελημένα παύει να προσλαμβάνει τροφή, παρά το γεγονός ότι η πείνα υπάρχει. Η απώλεια της πείνας εμφανίζεται επακολούθως αργότερα, αν η νόσος δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως.

Τι συμβαίνει στην πραγματικότητα;

Oι γυναίκες που μπαίνουν στο φαύλο κύκλο της ανορεξίας περιορίζουν το φαγητό τους τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποικιλία, ενώ συνήθως από τη διατροφή τους απουσιάζουν τα λίπη και οι υδατάνθρακες. Συχνά, κατά τη διάρκεια της σίτισης, ακουλουθούν σταθερές τελετουργίες (π.χ. συγκεκριμένα πιάτα, μαχαιροπήρουνα, κλπ). Επίσης, πολλές ασθενείς μασούν την τροφή και στη συνέχεια τη φτύνουν προκειμένου να μη λάβουν τις θερμίδες που περιλαμβάνονται σε αυτή αλλά να έχουν γευτεί ωστόσο κάποια συγκεκριμένη τροφή.

Αυτό που συμβαίνει με τις ασθενείς της νευρικής ανορεξίας είναι καταρχήν μια διαταραχή της ασθενούς με το ίδιο της το σώμα, το οποίο παρατηρεί διαρκώς και αξιολογεί αρνητικά, έχοντας διαστρεβλωμένη αντίληψη τόσο για το σχήμα του όσο και για το βάρος του, ακόμη κι αν αυτό το τελευταίο είναι εξαιρετικά χαμηλό. Η ασθενής είναι σε συνεχή σύγκρουση με τον εαυτό της και καταλήγει η εικόνα του σώματός της να είναι ο μοναδικός στόχος ύπαρξής της.

Όσο αυτοπαρατηρείται, τόσο αυτοαξιολογείται αρνητικά και γίνεται τελειοθηρική και μανιώδης με την "ατελή" μορφή που έχει το σώμα της αναλογικά με το σχήμα και τις αναλογίες.

Όσο αυτοαξιολογείται αρνητικά, τόσο μεγαλώνει η αγωνία για το σώμα της και είτε δεν επιτρέπει καμία απόκλιση από το αυστηρό διατροφικό πρόγραμμά της, είτε ακόμη χειρότερα, μειώνει περαιτέρω την τροφή ή αυξάνει τη γυμναστική προκειμένου να αισθανθεί ότι δεν θα χάσει τον έλεγχο και θα παχύνει.

Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη γυμναστική, η ανορεκτική ασθενής συνήθως ασκείται καταναγκαστικά, αφού καταπιέζει τον εαυτό της να ασκείται χωρίς αποκλίσεις σε χρόνο και σε είδος άσκησης και συχνά αν δεν έχει ολοκληρώσει το πρόγραμμα που έχει ως στόχο στην καθημερινότητά της, αρνείται να ασχοληθεί με άλλες δραστηριότητες, αρνείται ακόμη και να σιτιστεί, από το φόβο ότι θα αποθηκεύσει τις θερμίδες του φαγητού.

Επιπλέον τελετουργικές κινήσεις που οι ασθενείς κάνουν είναι, η διαρκής ενασχόληση με τη ζυγαριά για τον έλεγχο του βάρους τους καθώς και η παρατήρηση του σώματός τους στον καθρέπτη.

Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι πολλές ανορεκτικές ασθενείς, κάποιες φορές εμφανίζουν υπερφαγικά επεισόδια, τα οποία εξηγούνται από την παρατεταμένη δίαιτα και την αποχή από συγκεκριμένα είδη τροφών που οδηγεί εν τέλει σε απώλεια του ελέγχου της σίτισης, γι' αυτό και συνήθως οι ασθενείς, κατά τη διάρκεια των υπερφαγικών επεισοδίων, καταφεύγουν σε κατανάλωση απαγορευμένων (σύμφωνα με αυτές) τροφών, όπως γλυκά, αλμυρά, κλπ.

Οι ανορεκτικές ασθενείς φοβούνται ακριβώς αυτήν την απώλεια ελέγχου και η πιο συνήθης απάντηση που εφαρμόζουν στα υπερφαγικά επεισόδια είναι η πρόκληση εμέτου, η χρήση καθαρτικών, η χρήση διουρητικών, καθώς και η παρατεταμένη άσκηση προκειμένου να κάψουν θερμίδες.

Γίνεται αντιληπτό, ότι μια τέτοια διατροφική συμπεριφορά, πέρα από το ότι αποτελεί ψυχική διαταραχή, έχει σαφείς επιπλοκές και στη σωματική υγεία με καταστροφικές συνέπειες πολλές φορές. Κυριότερες επιπλοκές αποτελούν οι: βραδυκαρδία, υπόταση καθώς και νευρολογικές διαταραχές (π.χ. έλλειψη συγκέντρωσης, ευερεθιστότητα, εμμονές με το φαγητό και το σώμα, επιληπτικές κρίσεις, ακόμη και ισχαιμικά εγκεφαλικά επεισόδια με το ενδεχόμενο του θανάτου να είναι πολύ πιθανό).

 Τι φταίει ;

Έχουν διερευνηθεί διάφοροι παράγοντες που φαίνεται ότι επηρεάζουν την εμφάνιση της ψυχογενούς ανορεξίας με αποτέλεσμα σήμερα να είναι αποδεκτό ότι η φύση της ασθένειας είναι πολυπαραγοντική.

Μερικοί από τους παράγοντες που φαίνεται να ευθύνονται για την εμφάνιση αλλά και τη διατήρηση της νόσου είναι : Η εγκεφαλική λειτουργία, η γονιδιακή ευαλωτότητα ορισμένων ατόμων να εμφανίσουν τη νόσο αν το περιβάλλον δράσει επικουρικά, το κλίμα της οικογένειας (σχέση με γονείς, ιδιαίτερα με τη μητέρα), τραυματικές πρώιμες εμπειρίες, και οπωσδήποτε τα πρότυπα που καλλιεργούνται από το περιβάλλον και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αναφορικά με την έννοια της ομορφιάς στο δυτικό κόσμο.

Μερικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των ατόμων που πάσχουν και έχουν διερευνηθεί είναι:

•  η χαμηλή αυτοεκτίμηση,
• η τελειοθηρία,
•  η μη επαρκής επικοινωνία στο οικογενειακό πλαίσιο.

Η ψυχογενής ανορεξία είναι μία σοβαρή και επικίνδυνη ψυχολογική νόσος με σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην γενικότερη υγεία του ατόμου. Είναι σημαντικό το άτομο να καταφεύγει με τη βοήθεια του οικογενειακού του περιβάλλοντος σε ψυχολογική στήριξη και θεραπεία, παράλληλα με ιατροφαρμακευτική κάλυψη όπου επιβάλλεται.

Ευχαριστούμε τη Μαρία Παπουτσά, Σύμβουλο Ψυχικής Υγείας, [email protected]