Ο παιδίατρος, Παναγιώτης Ρενιέρης δίνει συμβουλές για το βρεφικό γάλα

21 Μαΐου 2014

Πριν μιλήσει κανείς για οποιονδήποτε τρόπο ταΐσματος του βρέφους πλην του θηλασμού, θεωρώ πως πρέπει να επισημάνει πως ο μητρικός θηλασμός και το μητρικό γάλα είναι αδιαμφισβήτητα η καλύτερη πηγή και μέθοδος διατροφής του βρέφους. Κανένα τεχνητό γάλα και κανένα μπιμπερό/θηλή δεν μπορεί να φτάσει την τελειότητα του μητρικού γάλακτος/θηλασμού – αρκεί κανείς να σκεφτεί πως το γάλα που παράγει μια μητέρα είναι ειδικά φτιαγμένο για το δικό της παιδί. Οι φόρμουλες στερούνται των αντισωμάτων της μητέρας τα οποία δρουν προστατευτικά για το μωρό. Η θερμοκρασία του μητρικού γάλακτος είναι πάντα σωστή, η ποσότητα είναι προσαρμόσιμη στις ανάγκες του μωρού, και το κόστος είναι μηδενικό.

Ο γράφων δεν έχει και δεν είχε ποτέ καμία οικονομική (άμεση ή έμμεση) ή άλλη σχέση με καμία εταιρία παραγωγής βρεφικού γάλακτος.

Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι βρεφικού γάλατος (φόρμουλα). Ο παιδίατρός σας θα σας βοηθήσει να διαλέξετε εκείνον που ταιριάζει καλύτερα στο παιδί σας. Έχετε όμως κατά νου πως η συντριπτική πλειονότητα των παιδιών μπορεί να τραφεί με την κλασική (ανά ηλικία) φόρμουλα. Μην αλλάζετε φόρμουλα βασιζόμενοι στην συμβουλή ή το παράδειγμα του… γείτονα. Συζητάτε πάντα με τον παιδίατρό σας.

Γιατί φόρμουλα και όχι γάλα αγελάδας;

Πρώτον, τα μικρά βρέφη δεν μπορούν να χωνέψουν σωστά και πλήρως το γάλα της αγελάδας. Δεύτερον, το γάλα της αγελάδας περιέχει υψηλές συγκεντρώσεις πρωτεΐνης και ιχνοστοιχείων τα οποία μπορεί να «κουράσουν» τους νεφρούς του παιδιού ή ακόμα και να προκαλέσουν βλάβες σε περιπτώσεις διάρροιας ή πυρετού. Τρίτον, το γάλα της αγελάδας δεν έχει τις απαραίτητες ποσότητες σιδήρου και άλλων ιχνοστοιχείων που είναι απαραίτητα για το μωρό. Τέταρτον, η πρωτεΐνη στο αγελαδινό γάλα μπορεί να προκαλέσει «ερεθισμό» του βλεννογόνου του εντέρου και να οδηγήσει σε απώλεια αίματος με τα κόπρανα. Πέμπτον, δεν περιέχει τον ιδανικό τύπο λίπους που χρειάζεται το μωρό σας.

Για τους λόγους αυτούς, καλό είναι το μωρό σας να μην πιεί γάλα αγελάδας για τους πρώτους 12 μήνες της ζωής του.

Γιατί, η φόρμουλα με τι γάλα φτιάχνεται;

Πράγματι το 80% των γαλάτων παρασκευάζονται με βάση το αγελαδινό γάλα – το γάλα όμως υφίσταται εκτεταμένη επεξεργασία προκειμένου να αλλαχτεί η σύστασή του. Θερμαίνεται προκειμένου να γίνει πιο εύπεπτη η πρωτεΐνη που περιέχει, προστίθεται λακτόζη ώστε να γίνει ίση περιεκτικότητα με το μητρικό, και αντικαθίσταται το λίπος με φυτικό και άλλα έλαια που είναι καλύτερα για την ανάπτυξη των βρεφών.

Δεν είναι λίγες οι μητέρες που ανησυχούν πως ο επιπλέον σίδηρος μπορεί να προκαλέσει δυσκοιλιότητα στο μωρό και αναζητούν φόρμουλες χαμηλής περιεκτικότητας σε σίδηρο. Η ποσότητα του σιδήρου που προστίθεται δεν μπορεί να προκαλέσει δυσκοιλιότητα στα βρέφη. Αντιθέτως, η έλλειψη σιδήρου μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία τους.

Τι είναι οι υδρολυμένες φόρμουλες;

Υδρολυμένες φόρμουλες είναι εκείνες στις οποίες οι πρωτεΐνες έχουν ήδη διασπαστεί σε μικρότερα κομμάτια ώστε να απορροφώνται ευκολότερα από το έντερο. Κατά κανόνα είναι αρκετά ακριβότερες, και μέχρι σήμερα χορηγούνται κυρίως σε παιδιά που δεν θήλασαν αποκλειστικά 4-6 μήνες ΚΑΙ έχουν ισχυρό οικογενειακό ιστορικό ατοπίας (άσθμα, έκζεμα κλπ). Ο παιδίατρός σας είναι ο πλέον αρμόδιος σχετικά.

Οι «υποαλλεργικές» φόρμουλες μπορεί να βοηθήσουν παιδιά που έχουν αλλεργικά συμπτώματα με την κανονική φόρμουλα (όπως εξάνθημα, ρινίτιδα, ή γαστρεντερικά συμπτώματα). Αυτά τα παιδιά θα ωφελούνταν ιδιαίτερα από τον μητρικό θηλασμό, και πρέπει πάντα να θεωρείται ως πρώτη επιλογή η συνέχιση του θηλασμού.

Τι είναι οι φόρμουλες σόγιας;

Πρόκειται για φόρμουλες που περιέχουν πρωτεΐνη σόγιας και διαφορετικούς υδατάνθρακες από την κανονική φόρμουλα. Επίσημα, η μόνη ένδειξη για χρήση φόρμουλας σόγιας είναι μια σπάνια νόσος που ονομάζεται Γαλακτοζαιμία. Άλλες περιπτώσεις που μπορεί να βοηθήσει, είναι παροδικά μετά από έντονη γαστρεντερίτιδα από ροταϊό. Επίσης χρησιμοποιούνται από αυστηρά φυτοφάγες οικογένειες ( vegans) – και εδώ ο μητρικός θηλασμός είναι ιδιαίτερα επιθυμητός.

Πολλοί πιστεύουν πως οι φόρμουλες με σόγια μειώνουν τους κολικούς. Δεν υπάρχει επιστημονική απόδειξη για αυτό μέχρι σήμερα.

Άλλες ειδικές φόρμουλες;

Υπάρχουν διάφοροι ακόμα τύποι φόρμουλας, αλλά είναι πολύ ειδικοί και αφορούν πρόωρα βρέφη, ή βρέφη με ειδικά προβλήματα απορρόφησης. Αν χρειάζεστε κάποια ειδική φόρμουλα πρέπει να είστε δυο φορές προσεκτικοί στην παρασκευή της, καθώς μπορεί να διαφέρει σημαντικά από τις άλλες φόρμουλες.

Πώς προετοιμάζεται η φόρμουλα;

Το κουτί που περιέχει την σκόνη αναγράφει λεπτομερώς τις οδηγίες παρασκευής (συνήθως μια μεζούρα για 30ml νερού), και η αναλογία νερού και σκόνης πρέπει να τηρείται ευλαβικά. Πολύ νερό μπορεί να οδηγήσει σε υποθρεψία, ενώ λίγο νερό μπορεί να οδηγήσει σε διάρροια και αφυδάτωση. Ακολουθούν ορισμένα tips:

Αν ανησυχείτε για την ποιότητα του νερού της βρύσης, βράστε το για 1 λεπτό περίπου ή χρησιμοποιήστε εμφιαλωμένο νερό.
Καθαρίστε προσεκτικά όλα όσα χρησιμοποιείτε για την προετοιμασία του μπιμπερό. Αν το νερό της βρύσης σας είναι χλωριωμένο, τότε αρκεί να τα πλένετε με ζεστό σαπούνι και νερό, ή στο πλυντήριο πιάτων. Αν δεν είναι χλωριωμένο, ή ανησυχείτε για την καθαρότητά του, τότε όλα τα σκεύη πρέπει να βυθίζονται σε νερό που βράζει για 5-10 λεπτά.
Αν ετοιμάζετε φόρμουλα από πριν, τοποθετήστε την αμέσως στο ψυγείο. Εκεί μπορεί να διατηρηθεί για 24 ώρες.
Μην χρησιμοποιείτε μικροκύματα για να ζεστάνετε κρύα φόρμουλα – τα μικροκύματα δεν ζεσταίνουν ομοιόμορφα τα υγρά και ενδέχεται να υπάρχουν σημεία εξαιρετικά καυτά. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μπεν-μαρί. Πάντα να ελέγχετε ζεσταμένο γάλα στο δέρμα σας πριν το δώσετε στο μωρό.
Μπορείτε να χρησιμοποιείτε πλαστικά ή γυάλινα μπουκάλια, με ή χωρίς εσωτερικό σύστημα απομάκρυνσης του αέρα – τα τελευταία βοηθούν αλλά είναι πιο ακριβά.
Όταν το παιδί σας αρχίσει να κρατάει το μπουκάλι μόνο του, αποφεύγετε τα γυάλινα μπουκάλια.
Μην ταΐζετε το μωρό σας σε ύπτια θέση, και μην ταΐζετε το μωρό σας ενώ κοιμάται στην κούνια του – πέρα από τον κίνδυνο εισρόφησης, υπάρχει κίνδυνος τερηδόνας, αλλά και ωτίτιδας.
Ελέγξτε τις θηλές – ιδανικά πρέπει να τρέχει μια σταγόνα ανά δευτερόλεπτο περίπου όταν γυρίζετε κάθετα το μπουκάλι (μετά από λίγο θα σταματήσει). Αν το παιδί σας κουράζεται πολύ, χρειάζεται μεγαλύτερη τρύπα, αν πνίγεται, μικρότερη. Αποφύγετε τις αυτοσχέδιες τρύπες στις θηλές.
Κατά την παρασκευή χρησιμοποιείτε καλύτερα νερό σε θερμοκρασία δωματίου (διαλύεται πιο εύκολα η σκόνη).

Για κάθε σας απορία να απευθύνεστε στον παιδίατρό σας. Αν δεν νιώθετε ασφαλείς με κάποιο από τα προϊόντα που έχετε, μην το χρησιμοποιείτε. Αν δεν έχετε καταλάβει ακριβώς πώς πρέπει να ετοιμάσετε την φόρμουλα, ρωτήστε μια δεύτερη γνώμη.

Ευχαριστούμε τον Panagiotis Renieris, MD, FAAP