Μάθετε τα πάντα για την ενδομητρίωση

Τι είναι η ενδομητρίωση;

Η ενδομητρίωση είναι μία νόσος της γυναίκας άγνωστης αιτιολογίας, η οποία χαρακτηρίζεται από ανάπτυξη ιστού παρόμοιου του ενδομητρίου σε περιοχές εκτός της ενδομητρικής κοιλότητας, δηλαδή εκτός της μήτρας. Φυσιολογικά από το ενδομήτριο προέρχεται κάθε μήνα το αίμα της περιόδου (εμμήνου ρήσεως). Αν το ίδιο, δηλαδή αιμορραγία, συμβαίνει και σε άλλες περιοχές εκτός μήτρας αυτό δημιουργεί φλεγμονή, ίνωση και συμφύσεις στις περιοχές αυτές και μπορεί να επηρεάσει την φυσιολογική τους λειτουργία. Συνήθως αυτές οι εστίες της ενδομητρίωσης εντοπίζονται στην περιοχή της πυέλου, στα έσω γεννητικά όργανα της γυναίκας (μήτρα, σάλπιγγες κλπ) αλλά μπορεί να βρεθούν και σε διάφορα άλλα σημεία του σώματος. Επίσης μπορεί να είναι μικροσκοπικές ή μεγάλες και τελείως ασυμπτωματικές  δηλαδή να μην δημιουργούν προβλήματα ή αντίθετα να δημιουργούν έντονο πόνο και υπογονιμότητα.  Υπολογίζεται ότι η ενδομητρίωση εμφανίζεται στο 10% περίπου των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας και στο 25-35% των γυναικών με προβλήματα υπογονιμότητας.

Γιατί πονάνε οι γυναίκες που πάσχουν από ενδομητρίωση;

Ο πόνος της ενδομητρίωσης συνήθως χαρακτηρίζεται από  συμπτωματολογία πυελικού άλγους δηλαδή κοιλιακός  πόνος  που εντοπίζεται χαμηλά  στην περιοχή της  λεκάνης. Μπορεί να  εμφανίζεται με πολλές μορφές. Συνήθως είναι έντονος κατά την διάρκεια της περιόδου (δυσμηνόρροια), αλλά μπορεί να εμφανίζεται και ως χρόνιος πόνος και εκτός περιόδου ή να σχετίζεται με την σεξουαλική επαφή. Ο πόνος κατά την σεξουαλική επαφή ονομάζεται δυσπαρεύνια. Σε πιο σοβαρές καταστάσεις η ενδομητρίωση μπορεί να συσχετίζεται με πόνο κατά την ούρηση ή την αφόδευση κατά την διάρκεια της περιόδου. Οι βλάβες τις ενδομητρίωσης προκαλούν πόνο κυρίως πριν αλλά και κατά την διάρκεια της περιόδου, όχι δηλαδή απλά την πρώτη ημέρα της περιόδου που συμβαίνει συνήθως. Επίσης η ίνωση δημιουργεί περισσότερη πίεση, οι συμφύσεις δημιουργούν τάση στους ιστούς και οι μεγάλες βλάβες πιεστικά φαινόμενα. Αυτά μαζί με την χρόνια φλεγμονή εξηγούν τον πόνο που προκαλεί η ενδομητρίωση, ωστόσο είναι ασαφές το γιατί ορισμένες γυναίκες με βαριά ενδομητρίωση δεν παρουσιάζουν πόνο.

Γιατί η ενδομητρίωση μπορεί να προκαλέσει υπογονιμότητα;

Σημαντική είναι η σχέση της ενδομητρίωσης με την υπογονιμότητα. Οι συμφύσεις που σχετίζονται με την ενδομητρίωση διαταράσουν την φυσιολογική αρχιτεκτονική της πυέλου, παρεμποδίζουν την φυσιολογική κινητικότητα της σάλπιγγας και την μεταφορά του ωαρίου και καταστρέφουν τον σαλπιγγικό ή/και ωοθηκικό ιστό. Αν μία γυναίκα λοιπόν παρουσιάζει υπογονιμότητα ή πυελικό άλγος η πιθανή διάγνωση μπορεί να είναι ενδομητρίωση.

Πως μπορούμε να διαγνώσουμε την ενδομητρίωση;

Το ιστορικό της γυναίκας δηλαδή ερωτήσεις συγκεκριμένες για τον χαρακτήρα, την ένταση του πόνου καθώς και των άλλων συμπτωμάτων και μια καλή κλινική εξέταση από τον γυναικολόγο, μαζί με τον απεικονιστικό έλεγχο δηλαδή το υπερηχογράφημα ή/και την μαγνητική τομογραφία θα βοηθήσουν πολύ στην διάγνωση. Ωστόσο η οριστική διάγνωση γίνεται μόνο με την λαπαροσκόπηση που αφού εντοπίσουμε τις εστίες τις ενδομητρίωσης τις αφαιρούμε και τις στέλνουμε για ιστολογική εξέταση. Ταυτόχρονα με την λαπαροσκόπηση μπορούμε να σταδιοποιήσουμε τη νόσο δηλαδή ανάλογα με την εντόπιση, το μέγεθος των βλαβών, τις συμφύσεις μεταξύ των οργάνων κλπ. να κρίνουμε πόσο σοβαρή είναι η νόσος.

Πώς θεραπεύεται η ενδομητρίωση;

Η οριστική θεραπεία της ενδομητρίωσης είναι η χειρουργική αφαίρεση των εστιών της νόσου.

Η χειρουργική θεραπεία με τη λαπαροσκόπηση αποτελεί μια σύγχρονη και πολύ αποτελεσματική θεραπεία για γυναίκες με ενδομητρίωση που πάσχουν από υπογονιμότητα ή/και πυελικό άλγος.

Στο λαπαροσκοπικό χειρουργείο βλέπουμε πολύ καλύτερα από την κλασσική ανοιχτή χειρουργική και οι κινήσεις του χειρουργού “σέβονται” περισσότερο τους ιστούς ειδικά σε περιπτώσεις με υπογονιμότητα. Η ενδομητρίωση πρέπει να θεραπεύεται χειρουργικά με ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές, δηλαδή λαπαροσκοπικά ή ρομποτικά.

Αυτό βέβαια απαιτεί γιατρούς εκπαιδευμένους στην τεχνική και σε σωστά οργανωμένα κέντρα με τον απαραίτητο εξοπλισμό.

Επίσης η φαρμακευτική θεραπεία είναι πολύ σημαντική για την καταπολέμηση της ενδομητρίωσης. Αποτελείται από απλά παυσίπονα για την ανακούφιση από τον  πόνο, μέχρι πιο ειδικά σκευάσματα που στόχο έχουν να διακόψουν ή να καταστείλουν την δραστηριότητα του ενδομητρικού ιστού δηλαδή να μειώσουν την αιμορραγία έτσι ώστε να ελαττωθούν τα συμπτώματα και να βελτιωθεί η γονιμότητα. Εννοείται βέβαια ότι η θεραπεία για την κάθε γυναίκα είναι διαφορετική ανάλογα με το αν επιθυμεί ή όχι εγκυμοσύνη. Ονομαστικά μερικά από αυτά τα σκευάσματα που μπορούν  να χρησιμοποιηθούν ανάλογα με την περίπτωση είναι τα αντισυλληπτικά χάπια, σκευάσματα προγεσταγόνων, η δαναζόλη, η γεστρινόνη,  αναστολείς της αρωματάσης και οι αγωνιστές του εκλυτικού παράγοντα των γοναδοτροπινών (GnRH agonists).  Οι τελευταίοι προκαλούν μία παροδική φαρμακευτική εμμηνόπαυση, δεν μπορούν ωστόσο να δοθούν για μεγάλα χρονικά διαστήματα γιατί υπάρχει κίνδυνος οστεοπόρωσης.

Η ενδομητρίωση είναι μία σύνθετη νόσος με ένα ευρύ φάσμα  συμπτωμάτων που  μπορεί να μην δημιουργήσει ποτέ πρόβλημα, αλλά από την άλλη μπορεί  να προκαλεί έντονο πόνο μειώνοντας την ποιότητα ζωής της γυναίκας, και βέβαια υπογονιμότητα. Η αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης απαιτεί συγκεκριμένη στρατηγική. Θεμελιώδους σημασίας είναι η αρχική χειρουργική λαπαροσκοπική επέμβαση, ώστε να γίνει σωστός χειρουργικός καθαρισμός  και να υπάρχει εικόνα πάνω στην οποία θα βασιστεί η στρατηγική για την μελλοντική αντιμετώπιση και λήψη αποφάσεων. Η κάθε περίπτωση είναι μοναδική και η θεραπεία πρέπει να εξατομικεύεται ανάλογα με τα συμπτώματα και τις επιθυμίες της κάθε γυναίκας. Η σύγχρονη θεραπευτική προσέγγιση της ενδομητρίωσης έχει στόχο την συνεχή βελτίωση της ποιότητας ζωής της κάθε γυναίκας και τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά.

Παντελής Τρομπούκης MD, PhD, MSc, Μαιευτήρας Γυναικολόγος, Λέκτορας Μαιευτικής Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών - www.trompoukis.gr