Παγκόσμια Ημέρα Γυναικολογικής Ογκολογίας 2021: Τα εργαλεία που διαθέτουμε σήμερα για τον έγκαιρο εντοπισμό και διάγνωση των γυναικολογικών καρκίνων

Η 20η Σεπτεμβρίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Γυναικολογικής Ογκολογίας και στοχεύει στην αφύπνιση και την ευαισθητοποίηση των γυναικών αναφορικά με τους γυναικολογικούς καρκίνους. Με αφορμή την σημερινή ημέρα, έχουμε τη χαρά να φιλοξενούμε τον κ. Βασίλη Σιούλα, Χειρουργό Γυναικολόγο, Εξειδικευμένο στη Γυναικολογική Ογκολογία (MSKCC/ESGO) στο διεθνούς φήμης Memorial Sloan Kettering Cancer Center της Νέας Υόρκης και Πρόεδρο του Επιστημονικού Συμβουλίου ΜΗΤΕΡΑ σε μια αναλυτική συζήτηση για τα εργαλεία που διαθέτουμε σήμερα για τον έγκαιρο εντοπισμό και τη διάγνωση των γυναικολογικών καρκίνων.

Όπως μας εξηγεί ο κ. Σιούλας, πρόκειται για μια μάχη που με σωστή ενημέρωση και με την εμπέδωση της κουλτούρας πρόληψης στα θέματα υγείας μπορεί να κερδηθεί, καθώς η διάγνωση της νόσου σε πρώιμα στάδια όχι μόνο εγγυάται σημαντικά καλύτερα ποσοστά επιβίωσης, αλλά παράλληλα μας προσφέρει και τη δυνατότητα θεραπευτικών επιλογών που δεν αλλοιώνουν την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Η 20η Σεπτεμβρίου έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα Γυναικολογικής Ογκολογίας. Πριν περάσουμε στο σημαντικό μήνυμα της ενημέρωσης και της πρόληψης θα ήθελα να μας δώσετε μια εικόνα μέσα από τα διαθέσιμα στοιχεία. Πόσα είναι τα περιστατικά γυναικολογικών καρκίνων ετησίως και ποιος είναι ο πιο συχνός γυναικολογικός καρκίνος;

Οι γυναικολογικοί καρκίνοι, δυστυχώς, δεν είναι σπάνιοι. Στις ΗΠΑ, μια χώρα με πολύ αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία στο χώρο της υγείας, υπολογίζεται πως σχεδόν 120.000 γυναίκες θα διαγνωστούν με κακοήθειες του γεννητικού συστήματος και 34.000 θα καταλήξουν από αντίστοιχες παθήσεις μέσα στο 2021. Ο καρκίνος του ενδομητρίου καταλαμβάνει την πρώτη θέση σε συχνότητα ανάμεσα στους γυναικολογικούς καρκίνους στις δυτικές χώρες, ενώ, αν λάβουμε υπ’ όψιν μας το σύνολο των κακοηθειών που προσβάλλουν τις γυναίκες στις ΗΠΑ, κατατάσσεται ως ο τέταρτος συχνότερος τύπος. Αντίθετα, σε χώρες που δεν υπάρχουν αναπτυγμένα συστήματα πρόληψης, ο καρκίνος του τραχήλου αποτελεί τη συνηθέστερη γυναικολογική κακοήθεια. Σε ό,τι αφορά στα ποσοστά ίασης, ο καρκίνος των ωοθηκών θεωρείται η πιο επιθετική μορφή γυναικολογικού καρκίνου. Θα ήθελα, τέλος, να επισημάνω πως η πιθανότητα μια γυναίκα να εμφανίσει καρκίνο των ωοθηκών ή του ενδομητρίου εκτινάσσεται όταν υπάρχει γενετική προδιάθεση.

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας θα μπορούσε κάποια στιγμή στο μέλλον να αποτελέσει παρελθόν, δεδομένου του ισχυρού «όπλου» του εμβολιασμού κατά του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) που πλέον διαθέτουμε;

Ο καρκίνος τραχήλου της μήτρας μπορεί και πρέπει να προληφθεί. Οι βασικοί πυλώνες για να επιτευχθεί αυτό είναι ο εμβολιασμός έναντι του ιού HPV της συντριπτικής πλειονότητας των κοριτσιών και η καθιέρωση του HPV test στον προσυμπτωματικό έλεγχο των γυναικών σε επίπεδο ιατρείου. Ως προς τον εμβολιασμό, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας από το 2018 έθεσε ως στόχο τον εμβολιασμό του 90% των κοριτσιών μέχρι την ηλικία των 15 ετών ως μια από τις τρεις προϋποθέσεις για τη μείωση της συχνότητας της νόσου σε λιγότερο από 4 περιστατικά ανά 100.000 γυναίκες ετησίως. Περαιτέρω, πολλές χώρες προτείνουν εμβολιασμό και στα αγόρια, ενώ το αμερικάνικο FDA έχει εγκρίνει τη χορήγηση του εμβολίου κατά του ιού HPV και σε γυναίκες ηλικίας μέχρι 45 ετών που δεν είχαν τη δυνατότητα να το λάβουν νωρίτερα. Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου στην πρόληψη των προκαρκινικών αλλοιώσεων και του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας ξεπερνά το 95% όταν γίνεται πριν την έναρξη της σεξουαλικής ζωής, ενώ πολυάριθμες μελέτες έχουν τεκμηριώσει την ασφάλειά του.

Η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση αυξάνουν τα ποσοστά ίασης των ασθενών. Θέλετε να μας δώσετε μερικά παραδείγματα, αναφερόμενος σε συγκεκριμένους γυναικολογικούς καρκίνους και πώς η αντιμετώπισή τους καθίσταται ευκολότερη αν ανιχνευθούν σε πρώιμα στάδια;

Η διάγνωση του γυναικολογικού καρκίνου σε πρώιμα στάδια όχι μόνο συνοδεύεται από σημαντικά καλύτερα ποσοστά επιβίωσης, αλλά δίνει και τη δυνατότητα θεραπευτικών επιλογών που σέβονται περισσότερο την ποιότητα ζωής των ασθενών. Πιο συγκεκριμένα, οι ελάχιστα επεμβατικές χειρουργικές τεχνικές (ρομποτική και λαπαροσκοπική χειρουργική) που εγγυώνται ταχύτατη ανάρρωση, η βιοψία του λεμφαδένα-φρουρού που ελαχιστοποιεί τα προβλήματα της εκτεταμένης λεμφαδενεκτομής και η δυνατότητα συντηρητικότερων επεμβάσεων που διασφαλίζουν το αναπαραγωγικό δυναμικό και την ορμονική λειτουργία των γυναικών είναι στη φαρέτρα μας σε αυτά τα πλαίσια. Εξίσου σημαντικό είναι πως στα αρχόμενα στάδια της νόσου, η πιθανότητα επικουρικών θεραπειών μετά το χειρουργείο (π.χ. ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία) είναι σημαντικά μικρότερη. Για να μιλήσουμε με ποσοστά υποτροπών, χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του καρκίνου των ωοθηκών. Στις λίγες περιπτώσεις που η νόσος διαγιγνώσκεται σε αρχικό στάδιο, το 80% των ασθενών δεν θα εμφανίσει υποτροπή εντός των επόμενων πέντε ετών. Αντίθετα, σε πιο προχωρημένα στάδια, ο καρκίνος θα υποτροπιάσει στο 75% των γυναικών εντός διετίας. Φυσικά, πέρα από το στάδιο της νόσου, πολλοί άλλοι παράγοντες καθορίζουν την εν γένει πρόγνωση των ασθενών.

Δεδομένης της μεγάλης εμπειρίας σας στο εξωτερικό, θα λέγατε ότι υπάρχει κουλτούρα πρόληψης στην Ελλάδα;

Νομίζω πως η εικόνα ως προς την πρόληψη των γυναικολογικών καρκίνων στη χώρα μας είναι αντιφατική. Έχει υπολογιστεί πως σε συστηματικό έλεγχο για πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου με PAP test υποβάλλεται η μειοψηφία των γυναικών στην Ελλάδα. Παράγοντες όπως η δυνατότητα πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας σίγουρα παίζουν σημαντικό ρόλο σε αυτό. Από την άλλη πλευρά, πρέπει να τονιστεί ότι, ακόμα και στις γυναίκες που πηγαίνουν στο Γυναικολόγο ετησίως, τα σύγχρονα όπλα για την πρόληψη του γυναικολογικού καρκίνου δεν παρέχονται με τη συχνότητα που επιβάλλουν τα διεθνή πρότυπα. Με άλλα λόγια, τα ποσοστά εμβολιασμού κατά του ιού HPV παραμένουν ανησυχητικά χαμηλά, ενώ οι δυνατότητες της μοριακής ιατρικής (π.χ. HPV test, γονιδιακοί έλεγχοι) αξιοποιούνται σε υπερβολικά μικρό ποσοστό γυναικών.

Γιατί είναι σημαντικό μια γυναίκα που έρχεται αντιμέτωπη με τον καρκίνο να απευθυνθεί σε έναν γυναικολόγο με εξειδίκευση στη Γυναικολογική Ογκολογία;

Οι εξειδικεύσεις στη Μαιευτική-Γυναικολογία αποτελούν εδώ και αρκετά χρόνια πραγματικότητα. Για παράδειγμα, είναι αυτονόητο πως, στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, Γυναικολόγοι εξειδικευμένοι στο μαιευτικό υπερηχογράφημα θα κάνουν τον έλεγχο για σύνδρομο Down (αυχενική διαφάνεια), αφού διαθέτουν βαθύτερη γνώση και μεγαλύτερη εμπειρία σε αυτόν. Αντίστοιχα, η χειρουργική θεραπεία των καρκίνων του γυναικείου γεννητικού συστήματος από Γυναικολόγους Ογκολόγους είναι στις μεγάλες χώρες του εξωτερικού επιβεβλημένη. Οι Γυναικολόγοι Ογκολόγοι έχουν ολοκληρώσει διεθνώς πιστοποιημένα προγράμματα εξειδίκευσης και διαθέτουν τις γνώσεις και τις τεχνικές δεξιότητες για να αξιολογήσουν τις ασθενείς, να τους παρέχουν την ενδεικνυόμενη χειρουργική θεραπεία με τον πιο σύγχρονο τρόπο και να συντονίσουν τη μετέπειτα αγωγή (αν χρειάζεται) και παρακολούθησή τους. Πληθώρα μελετών υποστηρίζει πως, όταν η χειρουργική αντιμετώπιση των γυναικολογικών καρκίνων γίνεται από Γυναικολόγους Ογκολόγους, τα αποτελέσματα για τις ασθενείς είναι θεαματικά καλύτερα, ακόμα και στις πιο προχωρημένες περιπτώσεις.

Κλείνοντας τη συζήτηση, ποιο είναι το μήνυμα που θα θέλατε να μοιραστείτε με τις αναγνώστριες μας με αφορμή τη σημερινή μέρα;

Η μάχη κατά των γυναικολογικών καρκίνων μπορεί να κερδηθεί και τα όπλα μας ξεπερνούν κατά πολύ όσα γνωρίζαμε από το παρελθόν (π.χ. PAP test). Η πλήρης ενημέρωση για το τι μπορούμε να αλλάξουμε στον τρόπο ζωής μας, ο εμβολιασμός κατά του ιού HPV, η ενσωμάτωση του HPV test στον προληπτικό έλεγχο των γυναικών, η εξατομίκευση του κινδύνου για καρκίνο του γυναικείου γεννητικού συστήματος με βάση το κληρονομικό ιστορικό της κάθε γυναίκας και η παροχή γονιδιακών ελέγχων πρέπει να αποτελούν την καθημερινή μας πράξη. Από την άλλη πλευρά, η ετήσια επίσκεψη για γυναικολογικό έλεγχο, η γρήγορη κινητοποίηση επί ανησυχητικών συμπτωμάτων και η αναζήτηση εξειδικευμένων Γυναικολόγων Ογκολόγων για την αντιμετώπιση των γυναικολογικών καρκίνων χρειάζεται να ενσωματωθούν στην κουλτούρα όλων των γυναικών.

Eυχαριστούμε θερμά για τις πολύτιμες πληροφορίες τον Χειρουργό Γυναικολόγο και Πρόεδρο του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΜΗΤΕΡΑ, κ. Βασίλη Σιούλα.

Για περισσότερες συμβουλές και νέα στην γυναικολογική ογκολογία επισκεφτείτε την ιστοσελίδα www.sioulas-gyn.gr ή καλέστε στο 210 3006818.