Ο βασικός οδηγός εμβολίων για κάθε γυναίκα – Οι σωστές επιλογές ανά ηλικία

Γιατί ο εμβολιασμός είναι η καλύτερη άμυνα για τη γυναικεία υγεία;

Η Ελλάδα πρωτοστατεί στην Ευρώπη διαθέτοντας ένα από τα πιο άρτια προγράμματα εμβολιασμού ενηλίκων. Ωστόσο, στην πράξη υστερούμε στην πραγματοποίηση αυτών των εμβολίων, σε αντίθεση με τον εμβολιασμό των παιδιών όπου είμαστε πολύ πιο συνεπείς.

Φέτος οι εποχικές ιώσεις ξεκίνησαν νωρίτερα, με τα κρούσματα γρίπης να κάνουν την εμφάνισή τους από τα τέλη Οκτώβρη και το μυστικό για την πρόληψή τους είναι ο εμβολιασμός, μαζί με την τήρηση των συνθηκών υγιεινής (δηλαδή να βήχουμε μέσα στον αγκώνα μας ή στη μπλούζα μας και να πλένουμε τακτικά τα χέρια μας). Ως γυναίκες, έχουμε ένα παραπάνω λόγο να θωρακιζόμαστε έναντι των αναπνευστικών ιώσεων και λοιμώξεων, καθώς ανατομικοί παράγοντες (όπως είναι οι μικρότεροι και λεπτότεροι αεραγωγοί-σε σύγκριση με τους άνδρες) μάς καθιστούν πιο ευάλωτες στα αναπνευστικά νοσήματα και αυξάνουν τον κίνδυνο για βαρύτερη νόσηση ή εμφάνιση επιπλοκών.

ΥΓΕΙΑ + ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Γιατί οι καρδιακές προσβολές αυξάνονται κατά τη διάρκεια των γιορτών

Τα εμβόλια που κάνουμε στην ενήλικη ζωή μάς προστατεύουν από τον ιό της γρίπης, τον ιό RSV, τον κοκκύτη, τον πνευμονιόκοκκο, τον μηνιγγιτιδόκοκκο Β, τον ιό του έρπητα ζωστήρα και τον ιό HPV. Ας δούμε με ποια σειρά και σε ποια ηλικία κάθε γυναίκας πρέπει να γίνονται αυτά τα εμβόλια, με την βοήθεια της αναπληρώτριας καθηγήτριας πνευμονολογίας ΕΚΠΑ, Παρασκευής Κατσαούνου.

Εμβολιαστικό πρόγραμμα: Συστάσεις ανά στάδιο ζωής

Μετά την εφηβεία και στα φοιτητικά χρόνια (18 ετών+)

Εμβόλιο HPV

Ο εμβολιασμός έναντι του ιού HPV (σε δύο δόσεις) προστατεύει τις γυναίκες από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και από άλλες 9 μορφές καρκίνου που πλήττουν και τα δύο φύλα. Παρότι κανονικά πρέπει να ολοκληρώνεται μέχρι την ηλικία των 18 ετών (και έως τότε αποζημιώνεται από τον ΕΟΠΥΥ), ο εμβολιασμός HPV μπορεί να ολοκληρωθεί μέχρι την ηλικία των 26 ετών. Σε χώρες του εξωτερικού συστήνεται και για μεγαλύτερες γυναίκες έως 33 ή 40 ετών, καθώς τα ευρήματα μελετών δείχνουν ότι συμβάλλει να μειωθούν οι εμμένουσες λοιμώξεις που συνδέονται με τον αυξημένο κίνδυνο για την εκδήλωση καρκίνου. Ωστόσο, το εμβόλιο είναι πιο αποτελεσματικό αν χορηγηθεί πριν την έναρξη της σεξουαλικής ζωής και για αυτό κανονικά πρέπει να γίνεται στην προεφηβεία (9-11 ετών).

Εμβόλιο κατά της μηνιγγίτιδας Β

Η ολοκλήρωση της φοίτησης στο σχολείο και η έναρξη των σπουδών αποτελεί ιδανική συγκυρία για την πραγματοποίηση του εμβολιασμού έναντι του μηνιγγιτιδόκοκκου Β (σε δύο δόσεις). Η μηνιγγίτιδα Β απαιτεί στενή επαφή για να μπορέσει να μεταδοθεί και η μετάδοσή της είναι πιο εύκολη με την ανταλλαγή φιλιών ή όταν δύο άνθρωποι μοιράζονται το ίδιο ποτήρι. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός πως τα κρούσματα μηνιγγίτιδας καταγράφουν κορύφωση στα χρόνια της φοιτητικής ζωής. Γι’ αυτό άλλωστε στα περισσότερα πανεπιστήμια του εξωτερικού αυτό το εμβόλιο είναι υποχρεωτικό για την εγγραφή των φοιτητών.

© Shutterstock

Στις αναπαραγωγικές ηλικίες και κατά την εγκυμοσύνη (20 ετών+)

Στα αναπαραγωγικά χρόνια υπάρχουν εμβόλια που τα κάνουμε για να προστατέψουμε όχι τόσο τον εαυτό μας όσο το έμβρυο που κυοφορούμε.

Εμβόλιο κατά του κοκκύτη

Σε αυτή την κατηγορία ανήκει το εμβόλιο κατά του κοκκύτη, του τετάνου και της διφθερίτιδας που δεν εξασφαλίζει ισόβια ανοσία και γι' αυτό πρέπει να επαναλαμβάνεται ανά 10ετία. Είναι πολύ σημαντικό να γίνεται το εμβόλιο σε κάθε εγκυμοσύνη, στο 3ο τρίμηνο, ώστε τα αντισώματα που θα παραχθούν από τον οργανισμό της εγκύου να μεταφερθούν επαρκώς στο έμβρυο, καθώς ειδικά τα πρόωρα έμβρυα μπορεί να κινδυνεύσουν να πεθάνουν αν προσβληθούν από κοκκύτη.

Εμβόλιο κατά της COVID-19

Παρότι ο κορονοϊός εμφανίζεται εξασθενημένος και δίνει ήπιες λοιμώξεις στα περισσότερα περιστατικά, οι έγκυες καλό είναι να εμβολιαστούν έναντι της COVID-19 και το ίδιο ισχύει για όλες τις γυναίκες επαγγελματίες υγείας. Ο εμβολιασμός γίνεται με το επικαιροποιημένο ετήσιο εμβόλιο και συστήνεται σε εγκυμονούσες, υγειονομικούς, άτομα με ανοσοκαταστολή, άτομα με υποκείμενα νοσήματα και γυναίκες που φροντίζουν βρέφη, παιδιά και ηλικιωμένους.

Εμβόλιο RSV (Αναπνευστικού συγκυτιακού ιού)

Στην εγκυμοσύνη οι γυναίκες πρέπει να κάνουν το εμβόλιο RSV (μία δόση) για να προστατέψουν το έμβρυο που κυοφορούν μέσω των αντισωμάτων που παράγονται στον οργανισμό τους. Υπάρχουν δύο είδη εμβολίων RSV, το απλό και το ανοσοενισχυμένο, και στην εγκυμοσύνη συνιστάται το απλό το οποίο πρέπει να χορηγείται στο 3ο τρίμηνο της κύησης.

Μετά το κατώφλι των 50 ετών

Εμβόλιο του πνευμονιόκοκκου

Όσες γυναίκες υπήρξαν ή παραμένουν καπνίστριες πρέπει στην ηλικία των 50 ετών να έχουν κάνει το εφάπαξ (παλαιότερο 13δύναμο) εμβόλιο του πνευμονιόκοκκου ή να κάνουν εφάπαξ το καινούριο 20δύναμο που αποζημιώνεται από τον ΕΟΠΥΥ για υγιείς ανθρώπους από την ηλικία των 65 ετών και άνω και για την ηλικία των 19 ετών και άνω για όσες νοσούν με υποκείμενα νοσήματα. Το εμβόλιο του πνευμονιόκοκκου και το εμβόλιο της γρίπης μπορούν να γίνουν και την ίδια μέρα σε διαφορετικό μπράτσο το καθένα. Και αυτό το εμβόλιο συστήνεται για τις γυναίκες που φροντίζουν άτομα με εύθραυστη υγεία.

Σε πιο ώριμες ηλικίες (άνω των 60 ετών+)

Αντιγριπικό εμβόλιο

Από την ηλικία των 60 ετών συστήνεται (και αποζημιώνεται από τον ΕΟΠΥΥ) ο ετήσιος εμβολιασμός με το επικαιροποιημένο αντιγριπικό εμβόλιο (σε μια δόση), που γίνεται εύκολα, γρήγορα και απλά στο φαρμακείο χωρίς να απαιτείται προηγουμένως συνταγογράφηση από τον γιατρό. Υπάρχει και ένα δεύτερο αντιγριπικό εμβόλιο, που περιέχει ανοσοενισχυτικό (ανοσοενισχυμένο αντιγριπικό εμβόλιο), το οποίο απαιτεί προηγουμένως συνταγογράφηση και συστήνεται για άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα εξαιτίας της ηλικίας, από ανοσοκαταστολή λόγω ασθένειας ή θεραπείας και στους ανθρώπους που πάσχουν από υποκείμενα νοσήματα. Αν υπάρχει υποκείμενο νόσημα (π.χ. παχυσαρκία, σακχαρώδης διαβήτης, καρδιοπάθεια, υπέρταση κτλ) ή έχει προηγηθεί μεταμόσχευση (οπότε η γυναίκα λαμβάνει ανοσοκατασταλτικά) ή έχει προηγηθεί νόσηση με καρκίνο (οπότε η χημειοθεραπεία δρα ανοσοκατασταλτικά), ο αντιγριπικός εμβολιασμός συστήνεται ανεξαρτήτου ηλικίας. Το ίδιο ισχύει και για τις γυναίκες επαγγελματίες υγείας, που κινδυνεύουν από αυξημένη έκθεση στον ιό της γρίπης και για τις γυναίκες που φροντίζουν άλλους ανθρώπους (ειδικά βρέφη, νήπια και ηλικιωμένους).

Εμβόλιο κατά του Έρπητα Ζωστήρα

Από την ηλικία των 60 ετών έως την ηλικία των 75 ετών συστήνεται και αποζημιώνεται το εμβόλιο κατά του έρπητα ζωστήρα που γίνεται με μια δόση εφάπαξ. Το εμβόλιο συστήνεται ανεξάρτητα από το αν έχει προηγηθεί επεισόδιο έρπητα ζωστήρα ή όχι. Παρότι ο έρπητας ζωστήρας δεν ανήκει στα αναπνευστικά νοσήματα, μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές σε αναπνευστική λοίμωξη-και αυτό είναι κάτι που πρέπει να το έχουμε υπόψη. Επίσης θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο έρπητας ζωστήρας οφείλεται στον ιό της ανεμοβλογιάς που δεν εκριζώνεται από τον οργανισμό αλλά παραμένει σε ύπνωση στα γάγγλια. Όταν το ανοσοποιητικό σύστημα εξασθενεί λόγω προχωρημένης ηλικίας (ανοσολογική γήρανση), τότε «ξυπνά» ως ιός του έρπητα ζωστήρα, που αποτελεί ιδιαίτερα επώδυνη νόσο. Από μελέτες που έχουν γίνεται εκτιμάται ότι 1 στους 3 ενήλικες που έχουν περάσει ως παιδιά ανεμοβλογιά θα εμφανίσουν έρπητα ζωστήρα μετά την ηλικία των 50 ετών.

Εμβόλιο RSV (Αναπνευστικού Συγκυτιακού Ιού)

Από τη ηλικία των 60 ετών και άνω συνιστάται ο εμβολιασμός έναντι του αναπνευστικού συγκυτιακού ιού (RSV), ειδικά σε καπνίστριες και όσες κάπνιζαν παλαιότερα. Ο ιός RSV μπορεί να προκαλέσει σοβαρή νόσηση και επιπλοκές ειδικά σε ασθενείς με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), την κατεξοχήν νόσο που συνδέεται με το κάπνισμα. Για τις γυναίκες που δεν έχουν υποκείμενα νοσήματα (αναπνευστικά, καρδιαγγειακά, διαβήτη κτλ) το εμβόλιο RSV αποζημιώνεται από τον ΕΟΠΥΥ για τις ηλικίες άνω των 75 ετών, ενώ για όσες έχουν υποκείμενα νοσήματα αποζημιώνεται και για τις ηλικίες (60-74 ετών). Το εμβόλιο πρέπει να επαναλαμβάνεται ανά διετία, με διεθνείς μελέτες και ελληνική μελέτη που έγινε στο νοσοκομείο «ο Ευαγγελισμός» να δείχνουν ότι τα άτομα που καπνίζουν ή υπήρξαν στο παρελθόν καπνίστριες/καπνιστές είναι αυτά που νοσούν βαρύτερα όταν προσβάλλονται από αναπνευστικές λοιμώξεις και διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο επιπλοκών, νοσηλείας στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) και θανάτου. Συνεπώς πρέπει να είναι ιδιαίτερα συνεπή με την διενέργεια των προληπτικών εμβολιασμών.

Στρατηγική εμβολιασμού - Χρήσιμες πληροφορίες

Επειδή υπάρχει εμβολιαστική κόπωση στην κοινωνία (μετά τα χρόνια της COVID πανδημίας), δεν χρειάζεται να κάνουμε όλα τα εμβόλια μέσα σε λίγες εβδομάδες κάθε φθινόπωρο. Βοηθά να υιοθετήσουμε μια στρατηγική εμβολιασμού, κατά την οποία το εμβόλιο της μηνιγγίτιδας Β και το εμβόλιο HPV μπορούν να γίνουν οποιαδήποτε στιγμή μέσα στον χρόνο. Έτσι, ειδικά στις πιο ώριμες ηλικίες, μέσα στο φθινόπωρο θα χρειαστεί να κάνουμε το εμβόλιο της γρίπης, το εμβόλιο RSV και του πνευμονιόκοκκου.

Επίσης, τα εμβόλια δεν μάς προστατεύουν από την ίδια ημέρα που τα κάνουμε αλλά λίγο αργότερα. Χρειάζονται περίπου 15 ημέρες για να δημιουργηθούν τα αντισώματα, οπότε –για παράδειγμα στην γρίπη– καλό είναι να έχουμε εμβολιαστεί προτού καταγραφεί η κορύφωση του εποχικού κύματος.