“Mr Scorsese”: Η ιστορία του θρυλικού σκηνοθέτη είναι εξίσου συναρπαστική με τις ταινίες του

Ακόμα κι αν δεν έχεις δει ποτέ ταινία του, γνωρίζεις ποιος είναι. Ελάχιστοι σκηνοθέτες έχουν την ίδια πληθωρική αναγνώριση με τον άνθρωπο, που φίλοι και συνεργάτες -όπως ο Ντε Νίρο ή ο Ντι Κάπριο- αποκαλούν “Μάρτι”. Στην Apple TV+ μόλις έκανε πρεμιέρα σειρά ντοκιμαντέρ -πέντε επεισοδίων- αφιερωμένη στην ιστορία του. Κι όπως οι διθυραμβικές κριτικές των μεγαλύτερων διεθνών μέσων συμφωνούν, πρόκειται για μια βιογραφία αντάξια της καριέρας ενός από τους σπουδαιότερους κινηματογραφιστές όλων των εποχών, του απόλυτου “δρομέα μεγάλων αποστάσεων” του σινεμά, του διαχρονικού Μάρτιν Σκορσέζε.

Η ζωή και το έργο του Σκορσέζε ενώνονται μαεστρικά στο “Mr Scorsese”, ένα τηλεοπτικό “πορτρέτο”, που ξεκινά από τα παιδικά του χρόνια στη Νέα Υόρκη και τις πρώτες του μέρες ως ανυπότακτος δημιουργός και παρακολουθεί βήμα προς βήμα το ταξίδι του προς τις κορυφές των “γιγάντων” του αμερικανικού κινηματογράφου.

CELEBRITIES

Νέα ταινία για τον Μάρτιν Σκορτσέζε με πρωταγωνιστές τους Ντι Κάπριο και Λόρενς

Το φως και το σκοτάδι της ζωής του

Το συγκεκριμένο ταξίδι είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια γυαλιστερή, επιφανειακή παρουσίαση του αμερικανικού ονείρου, ενός ακόμα success story, με τελικό προορισμό το Χόλιγουντ. Το φως και το σκοτάδι της ζωής του Σκορσέζε εξετάζονται χωρίς ωραιοποιήσεις -με μουσική υπόκρουση το Sympathy for the Devil των αγαπημένων του Rolling Stones.

Στο “Mr. Scorsese” συμμετέχει τόσο ο ίδιος ο Σκορσέζε, όπως και συγγενείς και στενοί συνεργάτες του, ενώ κορυφαίοι σταρ -Ρόμπερτ Ντε Νίρο, Σάρον Στόουν, Ντάνιελ Ντέι Λιούις, Λεονάρντο Ντι Κάπριο- μιλούν για τη συνεργασία τους με τον “Μάρτι” και εξηγούν, γιατί η τέχνη του παραμένει διαχρονική εδώ και δεκαετίες.

Οι σταθμοί της πορείας του παρουσιάζονται πλήρως: από το Lower East Side στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, από τη μαθητεία δίπλα στον Ρότζερ Κόρμαν στα χρόνια της κοκαΐνης και της στέψης του ως “ο τύπος με τις ταινίες της Μαφίας” κι από οργισμένος νέος σε εξίσου οργισμένος μεσήλικας και σήμερα πια σε πρεσβύτερος “σοφός” του κινηματογράφου, που ζει γαλήνια κι ευτυχισμένα με την πέμπτη σύζυγό του, Έλεν και την κόρη του, Φραντσέσκα.

Το παιδί που “ανέπνεε” στο σινεμά

Τα δύο πρώτα επεισόδια είναι αφιερωμένα στα παιδικά του χρόνια, σε μια δύσκολη γειτονιά της Νέας Υόρκης, γεμάτη με ανθρώπους συνδεδεμένους με τη Μαφία.

Ως παιδί με άσθμα, αναγκάστηκε να βλέπει τον κόσμο μέσα από τα παράθυρα του οικογενειακού διαμερίσματος στον 2ο όροφο -γεγονός που εξηγεί την αδυναμία του στα εναέρια πλάνα και τους γερανούς στις ταινίες του. Μόνη διέξοδος του ήταν οι αίθουσες των τοπικών κινηματογράφων, καθώς ήταν τα μόνα κλιματιζόμενα μέρη, στα οποία είχε πρόσβαση. Εκεί μπορούσε να αναπνεύσει (“δοξάζω τον Θεό για το άσθμα” λέει χαρακτηριστικά ο Σπάικ Λι).

Πλήρως συνειδητοποιημένος για τη βία που έβραζε γύρω του, καθώς και για τις τοπικές μορφές της Μαφίας που κυριαρχούσαν στην περιοχή, ο Σκορσέζε βρήκε παρηγοριά στην Καθολική Εκκλησία. Για λίγο σκέφτηκε να γίνει ιερέας, αλλά μετά την αποβολή του από το προπαρασκευαστικό σπουδαστήριο, αποφάσισε ότι μόνη διέξοδος θα ήταν για άλλη μια φορά στη ζωή του ο κινηματογράφος.

getty images

Άγιος, αμαρτωλός ή και τα δύο;

Η σκηνοθέτης του “Mr Scorsese”, Ρεμπέκα Μίλερ, κόρη του συγγραφέα Άρθουρ Μίλερ και σύζυγος του Ντάνιελ Ντέι Λιούις, εμβαθύνει στα πρώτα του έργα και στο πώς αυτά τον διαμόρφωσαν ως επαγγελματία σκηνοθέτη, αλλά και παράλληλα τροφοδότησαν τις προσωπικές του αδυναμίες, τον εθισμό στα ναρκωτικά ή τους αποτυχημένους γάμους του.

Διερευνά τη σχέση του με το Χόλιγουντ, τις κριτικές για την υπερβολικά σκληρή βία και τα αμφίσημα φινάλε, την “ετικέτα” ότι είναι απλώς ένας άντρας που κάνει ταινίες για άντρες.

Η θρησκευτική πίστη του και οι μάχες του με τους δαίμονες του, αποτελούν ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο της σειράς, που εξερευνά τα όρια του διλήμματος: είναι άγιος ή αμαρτωλός; Ή μήπως μπορεί το ένα να μην αναιρεί το άλλο;

Γιατί, αν και σήμερα στα 82 του, παρουσιάζεται ως ένας χαλαρός θρύλος του σινεμά, που εμφανίζεται σε σειρές όπως το “The Studio” και κάνει viral TikToks με τη μικρότερη κόρη του, Φραντζέσκα, στα πρώτα χρόνια του ήταν ένας ακραία φιλόδοξος, περιστασιακά βίαιος (έσπαγε τηλέφωνα, εκσφενδόνιζε γραφεία) και συχνά εξαντλητικός συνεργάτης.

getty images

Η ιστορία του σύγχρονου αμερικανικού σινεμά

Η αφήγηση εκτείνεται από το 1967 μέχρι σήμερα, προσφέροντας παράλληλα με την ιστορία του δημιουργού κι ένα χρονολόγιο του σύγχρονου αμερικανικού κινηματογράφου, που περιλαμβάνει την άνοδο και πτώση του ανεξάρτητου σινεμά, τη διαχρονική αλλά φθίνουσα ισχύ των κριτικών, την ανατρεπτική επίδραση της κινηματογραφικής βίας (με χαρακτηριστικό παράδειγμα το “Taxi Driver”) και την αυξανόμενη δύναμη του θρησκευτικού φανατισμού (με παράδειγμα τον “Τελευταίο πειρασμό”).

Οι σημαντικότερες ταινίες του περνούν μέσα από την εξέλιξη της ιστορίας (“Κακόφημοι δρόμοι”, “Ο ταξιτζής”, “Οργισμένο είδωλο”, “New York, New York”, “Τα χρόνια της αθωότητας”, “Οι συμμορίες της Νέας Υόρκης”, “Καζίνο”, “Ο λύκος της Γουόλ Στριτ”, “Ο πληροφοριοδότης”), αντιθέτως δεν καλύπτονται οι νεότερες δημιουργίες του (όπως το Hugo και η δουλειά του στην τηλεόραση).

Η σκηνοθέτης ενδιαφέρεται περισσότερο να εξετάσει τα βιώματα που διαπερνούν το έργο του, να ερευνήσει τις ρίζες της ιδιοφυΐας του, παρά να επευφημήσει το εύρος της. Οι αφηγήσεις από τα παρασκήνια, το οπτικό υλικό από προσωπικές στιγμές του, οι απροσδόκητες συνεντεύξεις, όπως αυτή με τον ηλικιωμένο σκληρό τύπο που ενέπνευσε τον Jonny Boy στους “Κακόφημους δρόμους” και σκηνές, όπως αυτή με τη μητέρα του που φτιάχνει κεφτέδες, υπερκαλύπτουν οποιαδήποτε κενά στην κάλυψη του έργου του.

Η αφοσίωση στο σινεμά και το τίμημα

Ο ίδιος ο Σκορσέζε δεν ενδιαφέρεται να χρησιμοποιήσει το ντοκιμαντέρ σαν ψυχαναλυτικό καναπέ. Μιλά ανοιχτά για τη χρήση ναρκωτικών που λίγο έλειψε να τον σκοτώσει τη δεκαετία του 1980, για τα προβλήματα θυμού, για τα ερωτήματα που τον βασανίζουν χρόνια.

Η αφοσίωσή του στο να δημιουργεί ταινίες με τον δικό του τρόπο, είχε προσωπικό τίμημα. Οι δύο μεγαλύτερες κόρες του παραδέχονται ανοιχτά ότι ήταν απών, αναφέρονται σε έναν πατέρα που συχνά έλειπε και μερικές φορές θύμωνε, ενώ η πρώην σύντροφός του, Ιζαμπέλα Ροσελίνι, θυμάται τα τρομερά ξεσπάσματα θυμού, που τον έκαναν να καταστρέφει δωμάτια στο σπίτι τους.

Ο Σκορσέζε αποδέχεται τα πάντα, μιλά για τις αποτυχίες και τα λάθη του, ακόμη και όταν του υπενθυμίζουν την εποχή που απείλησε να τραβήξει όπλο στον παραγωγό, που ήθελε να κόψει σκηνές από το “Taxi Driver”. Η αδιάλλακτη εστίαση της Μίλερ προσπαθεί να συνθέσει μια πλήρη εικόνα, χωρίς να αγνοεί την ενίοτε ταραγμένη ψυχοσύνθεση ενός μεγάλου καλλιτέχνη.

getty images

Σε αντίθεση με τηλεοπτικές βιογραφίες, που μοιάζουν με κινούμενες σελίδες της Wikipedia, το “Mr. Scorsese” είναι μια ολοζώντανη, ξέφρενη διαδρομή στην ιστορία και στο μυαλό μιας ιδιοφυΐας του σινεμά, εξαιρετικά αφιερωμένη όχι μόνο στους φαν του Σκορσέζε, αλλά στους λάτρεις της τέχνης του κινηματογράφου. Δεν προσπαθεί να διαχωρίσει τον άνθρωπο από το έργο του, αντιθέτως αποδεικνύει ότι στην περίπτωση του θρυλικού σκηνοθέτη, τέτοιος διαχωρισμός δεν υπάρχει.

Ο Σκορσέζε αξίζει αυτήν τη μακροσκελή εξερεύνηση, που απολαμβάνουν οι τηλεθεατές -όπως φαίνεται και από τις υψηλότατες βαθμολογίες που δίνουν στη σειρά- όχι όμως επειδή έχει σκηνοθετήσει τόσες πολλές ταινίες ή επειδή έχει ζήσει μια πλούσια ζωή, αλλά πρωτίστως για τη σπουδαία συμβολή του στον κινηματογράφο ως τέχνη.