Μαίρη Σέλλεϋ: Η μυθιστορηματική ζωή της γυναίκας που δημιούργησε το πλέον διαχρονικό “τέρας”
Χριστίνα Κατσαντώνη
16 Νοεμβρίου 2025
Μεγάλωσε στη σκιά μιας πρωτοπόρου μητέρας, που όμως δεν γνώρισε ποτέ και ενός πατέρα, που τη δίδαξε να σκέφτεται ελεύθερα. Από τα πρώτα της βήματα στη ζωή, βίωσε την απώλεια, την ελευθερία, τον έρωτα, την τραγωδία και την κοινωνική απομόνωση. Μέσα από αυτό το μωσαϊκό αντιφάσεων, κατάφερε -μόλις στα 19 της- κάτι σχεδόν αδιανόητο: να δώσει ζωή σε έναν από τους διαχρονικότερους μύθους, στο φρικιαστικό, όσο και σπαρακτικό, “τέρας” του Βίκτορ Φρανκενστάιν.
Λίγες μορφές στην ιστορία έχουν ασκήσει πολιτισμική επίδραση ανάλογη με της Μαίρη Σέλλεϋ. Το πρώτο της μυθιστόρημα, “Φρανκενστάιν ή Μοντέρνος Προμηθέας”, εξακολουθεί να αποτελεί πηγή έμπνευσης για σύγχρονους δημιουργούς -όπως καλή ώρα ο Ντελ Τόρο, με τη νέα του ταινία στο Netflix, που είναι μια αρκετά πιστή απόδοση του βιβλίου- και δεν έχει χάσει καθόλου από τη δύναμη του να σοκάρει και να συναρπάζει, παρά το πέρασμα δύο αιώνων από τη συγγραφή του.
Σήμερα θεωρείται η “εφευρέτης” της επιστημονικής φαντασίας, η πρώτη συγγραφέας που συνδύασε τον τρόμο με την επιστήμη κι άφησε καθοριστικό αποτύπωμα στη λογοτεχνία, στον πολιτισμό, στη σκέψη και στη συλλογική έκφραση.
Η δημιουργός του Φρανκενστάιν δεν ήταν μόνο μια νεαρή γυναίκα με ζωηρή φαντασία, αλλά μια γυναίκα που άνοιγε δρόμους. Μια στοχαστική, βαθιά συναισθηματική, οξυδερκής και παρατηρητική συγγραφέας, που μετουσίωσε τις προσωπικές της τραγωδίες και αναζητήσεις σε λογοτεχνία κι έζησε μια ζωή μυθιστορηματική ανάμεσα σε ποιητές, επαναστάτες, εξόριστους και ονειροπόλους. Στην εποχή της, η φωνή της επισκιάστηκε από τους άνδρες γύρω της, όμως τελικά ήταν εκείνη, που εξακολουθεί να αντέχει στον χρόνο.
Οι πρώτες επιρροές σε έναν κύκλο διανοούμενων
Γεννήθηκε στις 30 Αυγούστου 1797 στο Somers Town του Λονδίνου. Γονείς της ήταν δύο από τους διασημότερους διανοούμενους της εποχής: η Μαίρη Γουόλστονκραφτ, συγγραφέας, φιλόσοφος και αγωνίστρια υπέρ των δικαιωμάτων των γυναικών στη μόρφωση ή στον έρωτα χωρίς γάμο και ο Γουίλιαμ Γκόντγουιν, πολιτικός στοχαστής με ριζοσπαστικές απόψεις και ισχυρή επιρροή.
Η μητέρα της έφυγε από τη ζωή λίγες μέρες μετά τη γέννηση της -εξαιτίας ιατρικού λάθους κατά την ολοκλήρωση του τοκετού. Ο πατέρας της ξαναπαντρεύτηκε, όταν εκείνη ήταν τεσσάρων ετών τη γειτόνισσα, Μέρι Τζέιν Κλερμόντ, με την οποία η Σέλλεϊ ανέπτυξε μια προβληματική σχέση.
Μεγάλωσε σε ένα πολυμελές σπίτι με ετεροθαλή και θετά αδέλφια, όπου όλοι βοηθούσαν στην οικογενειακή βιβλιοθήκη και στο τυπογραφείο που ίδρυσε ο Γκόντγουιν με τη δεύτερη σύζυγό του. Ως παιδί, η Μαίρη έγραφε ποιήματα και φρόντιζε το βιβλιοπωλείο μαζί με τις αδελφές της. Το σπίτι τους φιλοξενούσε συνεχώς διανοούμενους και λογοτέχνες της εποχής. Όταν ήταν μικρή, κρυβόταν πίσω από τον καναπέ για να κρυφακούσει τις συζητήσεις τους και τις απαγγελίες ποιητών, όπως ο Σάμιουελ Τέιλορ Κόλεριτζ.
Ο έρωτας, η αυτοκτονία και η κοινωνική κατακραυγή
Σε αυτό τον κύκλο διανοούμενων και θαυμαστών του πατέρα της, την άνοιξη του 1814, σε ηλικία ούτε 17 ετών, γνωρίζει τον Πέρσι Σέλλεϋ, έναν νεαρό, ρομαντικό ποιητή, πέντε χρόνια μεγαλύτερο της, ήδη παντρεμένο με ένα παιδί -ενώ περιμένει το δεύτερο. Η πίστη του στον “ελεύθερο έρωτα” και οι αντισυμβατικές απόψεις του τη γοητεύουν σε βαθμό που δεν υπολογίζει κανένα κοινωνικό ή ηθικό περιορισμό.
Αποφασίζει να το σκάσει μαζί του -με μια βάρκα- για τη Γαλλία, καταδικάζοντας τον εαυτό της στον -ασυγχώρητο, ειδικά για την εποχή- ρόλο της “άλλης γυναίκας” που την ακολουθεί στη συνέχεια της -κοινωνικά στιγματισμένης- ζωής της. (Μιλάμε πάντα για τις αρχές του 19ου αιώνα, έτσι;)
Στο πρώτο κιόλας ταξίδι της απόδρασης τους στην Ευρώπη, το 1814, η Μαίρη μένει έγκυος στο πρώτο τους παιδί. Στην επιστροφή τους στην Αγγλία, βιώνουν τον κοινωνικό εξοστρακισμό, οικονομικές απώλειες αλλά και την τραγική στιγμή της απώλειας του πρόωρα γεννημένου μωρού. Ο κύκλος του θανάτου συνεχίζεται τoν Δεκέμβριο του 1816, όταν η σύζυγος του Σέλλεϋ, Χάριετ, αυτοκτονεί. Αμέσως μετά, το ζευγάρι παντρεύεται και η Μαίρη Γκόντγουιν γίνεται και επισήμως Μαίρη Σέλλεϋ.
Το παιχνίδι που “γέννησε” τον Φρανκενστάιν
Λίγους μήνες νωρίτερα, κατά τη διάρκεια του κρύου και καταθλιπτικού καλοκαιριού του 1816, η Μαίρη και ο Πέρσι Σέλλεϋ φιλοξενούνται από τον Λόρδο Βύρωνα στη βίλα του στις Άλπεις, κοντά στη λίμνη της Γενεύης. Μαζί τους στην παρέα είναι η ετεροθαλής αδερφή της και ερωμένη του λόρδου, Κλερ Κλερμόντ και ο συγγραφέας Τζον Πολιντόρι.
Η μουντάδα της ατμόσφαιρας και οι συχνές καταιγίδες των ημερών τους αναγκάζουν να περνούν την ώρα τους μέσα στο σπίτι με συζητήσεις σχετικά με το νόημα της ζωής και την εξέλιξη της επιστήμης. Αφού εξαντλούν και την αφήγηση ιστοριών με φαντάσματα, ο λόρδος Βύρων τους προκαλεί σε ένα αυτοσχέδιο διαγωνισμό για το ποιος θα γράψει την καλύτερη ιστορία τρόμου.
Το σύμπαν προφανώς συνωμοτεί εκείνη την κρύα βραδιά στις Άλπεις κι ο Πολιντόρι γράφει το προσχέδιο μιας ιστορίας με τίτλο “Ο βρικόλακας”, που μερικές δεκαετίες μετά δίνει έμπνευση στον Μπραμ Στόκερ να γράψει τον “Δράκουλα”. Η Σέλλεϋ, όμως, κερδίζει τη νίκη και το χειροκρότημα της παρέας, παρουσιάζοντας την ιστορία του υπερφιλόδοξου επιστήμονα, Βίκτορ Φρανκενστάιν και του “πλάσματος” που εκείνος δημιούργησε κι απέρριψε με αποστροφή.
Ο Πέρσι θεωρείται ο άνθρωπος που την ενθάρρυνε να αναπτύξει την ιστορία της σε μυθιστόρημα, που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1818 χωρίς το όνομα της -όπως συνηθιζόταν με τις γυναίκες συγγραφείς της εποχής. Η υπογραφή της μπήκε στη δεύτερη έκδοση του έργου, το οποίο έθιξε θέματα (όπως τα όρια της επιστήμης, οι κίνδυνοι της προσπάθειας του ανθρώπου να γίνει Θεός, η μοναξιά και η κοινωνική απομόνωση), που παραμένουν επίκαιρα όσο και δύο αιώνες πριν.
Μια σειρά τραγικών θανάτων
Η Μαίρη και ο Πέρσι Σέλλεϋ έμειναν μαζί, ταξίδεψαν κι έζησαν στην Ιταλία, από το 1818 μέχρι το θάνατο του το 1822, σε ναυτικό δυστύχημα με το σκάφος του. Στην κοινή τους ζωή, ο έρωτας και η δημιουργία συνέχισαν να συμπορεύονται με την τραγωδία και μια σειρά θανάτων.
Μετά την απώλεια του πρώτου τους μωρού και τον πνιγμό της πρώτης συζύγου του Πέρσι, Χάριετ, ήρθε η αυτοκτονία της μεγαλύτερης ετεροθαλούς αδερφής της Μαίρη, Φάνι -που κατά μία εκδοχή ήταν ερωτευμένη με τον Σέλλεϋ. Το δεύτερο παιδί τους πέθανε σε ηλικία τριών ετών σε επιδημία ελονοσίας στη Ρώμη το 1819. Ένα χρόνο νωρίτερα, κατά την παραμονή τους στην Ιταλία, είχε χαθεί το τρίτο τους παιδί, ενώ τον Μάιο του 1822, λίγους μήνες πριν από τον ξαφνικό θάνατο του Πέρσι, η Μαίρη απέβαλε το τελευταίο της παιδί και κινδύνεψε να πεθάνει κι η ίδια από αιμορραγία.
Μόνο το τέταρτο παιδί, ο Πέρσι Φλόρενς, που γεννήθηκε το 1819, κατάφερε να ενηλικιωθεί -και να ζήσει ως τα 70 του- ενώ στάθηκε στο πλευρό της μητέρας του μέχρι τον θάνατο της, το 1851 από όγκο στον εγκέφαλο.
Το έργο και η τεράστια κληρονομιά
Μετά τον θάνατο του συζύγου της, η Μαίρη Σέλλεϋ επέστρεψε στην Αγγλία μαζί με τον γιο της κι αφοσιώθηκε στη συγγραφή και στην έκδοση των έργων του. Έγραψε συνολικά οκτώ βιβλία και ορισμένα άρθρα σε περιοδικά και λογοτεχνικές εκδόσεις.
Αμέσως μετά τον “Φρανκενστάιν” έγραψε τη “Ματίλντα”, που πραγματεύεται την αιμομικτική αγάπη ενός πατέρα για την κόρη του -κι ενώ γράφτηκε το 1819, δεν βρήκε εκδότη μέχρι το 1959. Τα τελευταία έργα της ήταν ο “Φόκνερ”, που εκδόθηκε το 1837 και μια ταξιδιωτική συλλογή με τίτλο “Περιπλανήσεις στη Γερμανία και την Ιταλία” (1844).
Στην ιστορία έχουν παραδοθεί και σελίδες από τα ημερολόγια της, όπου αναφέρεται στις τραγωδίες και στις χαρές των επιλογής της ζωής της. Σε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα, τον Αύγουστο του 1819, έγραφε: “Αρχίζω το τρίτο ημερολόγιό μου στα γενέθλια του Σέλλεϋ. Ζούμε τώρα πέντε χρόνια μαζί, και αν όλα τα γεγονότα αυτών των πέντε ετών σβήνονταν, ίσως να ήμουν ευτυχισμένη. Όμως το να έχεις κερδίσει με κόπο και ύστερα χάσει τις αναμνήσεις τεσσάρων ετών, είναι ένα πλήγμα, στο οποίο ο ανθρώπινος νους δεν μπορεί παρά να λυγίσει με μεγάλο πόνο”.
Για όλη της τη ζωή, οι σύγχρονοί της την αποδοκίμασαν, υποβάθμισαν το έργο της και υποτίμησαν το εξαιρετικό ταλέντο της. Η κληρονομιά της, όμως, επισκίασε και τον σύζυγο και τους φίλους της και τους πιο σκληρούς επικριτές της. Οι ήρωες της, όπως το “τέρας” του δρ. Φρανκενστάιν, ξεπέρασαν σε φήμη τη δημιουργό, άνοιξαν νέους ορίζοντες στην τέχνη, ενέπνευσαν σενάρια με κλώνους και ρομπότ κι εξακολουθούν να συναρπάζουν το κοινό του 21ου αιώνα.