«Δεν σκοπεύω να γίνω μάνα». Βαρύγδουπη δήλωση, σίγουρα. Σχεδόν πάντα, η απάντηση είναι ίδια και προέρχεται, κυρίως, από μαμάδες. «Θα αλλάξεις γνώμη, απλώς δώσε λίγο χρόνο. Ίσως δεν έχεις γνωρίσει τον άνδρα που θα σου το βγάλει, και στη δική μου περίπτωση έτσι έγινε». Αυτό δεν ισχύει για όλες, όμως. Υπάρχουν κι εκείνες που προτιμούν να ακολουθήσουν διαφορετικό δρόμο - είναι ανάμεσά μας και, πραγματικά, όχι όσο λίγες θα περίμενες. Απλώς αποφεύγουν να το συζητούν, κυρίως για να αποφύγουν το κήρυγμα περί μητρότητας και την κριτική που, σχεδόν πάντα, ακολουθεί μιας τέτοιας δήλωσης.
Είναι 2023 και, με το χέρι στην καρδιά, μπορούμε να πούμε πως έχουμε προχωρήσει ως κοινωνία. Παρά την πρόοδο σε πολλούς τομείς, αυτός της γονεϊκότητας κάπως έμεινε πίσω. Κάπως εξελισσόμαστε, αλλά το «σύζυγος και μητέρα» εξακολουθεί σταθερά να αποτελεί προϋπόθεση για να αναγνωρίσουμε μία γυναίκα ως επιτυχημένη, ολοκληρωμένη, ή και τα δύο ταυτόχρονα. Οι άνδρες ήταν ανέκαθεν έξω από αυτό - παραμένουν «περιζήτητοι εργένηδες» ακόμη και στα 70, αν έχουν αποφασίσει ότι δεν θέλουν να γίνουν «σύζυγοι και πατέρες».
Ας δούμε μερικά παραδείγματα. Η Jennifer Aniston είναι μία πασίγνωστη ηθοποιός. Είναι, επίσης, εξαιρετικά επιτυχημένη στα επαγγελματικά της. Και, στα 52 της, δεν έχει παιδιά. Όσο θυμάται τον εαυτό της, διαβάζει ανυπόστατες φήμες περί εγκυμοσύνης ή κίτρινα άρθρα που την κατακρίνουν επειδή επέλεξε την καριέρα αντί για τη μητρότητα. Κι ας μην ήξερε κανείς τι συνέβαινε στην πραγματικότητα - υπήρχαν ιατρικοί λόγοι, ίσως; Ήταν συνειδητή επιλογή; Δεν έτυχε; Και, σχεδόν σε κάθε συνέντευξη που έδινε (μέχρι πρόσφατα, που αποφάσισε να μιλήσει ανοιχτά για τους λόγους που την οδήγησαν στο να μην αποκτήσει παιδιά), έπρεπε να απαντά σε σχετικές ερωτήσεις. Επειδή ναι, καλή η καριέρα, αλλά «παιδάκι, πότε;».
Πάμε τώρα σε κάποια λιγότερο - ή, ακόμη καλύτερα, καθόλου - διάσημη. Σίγουρα έχεις μία στο περιβάλλον σου, όλοι έχουμε στον ευρύτερο κύκλο μας. Είναι άνω των 35 και έχει διαγράψει μια επιτυχημένη πορεία στη ζωή της, επαγγελματικά και όχι μόνο. Μπορεί να έχει ταξιδέψει σε όλον τον κόσμο, μπορεί να ζει για να δουλεύει και να της αρέσει αυτό, μπορεί να έχει φτιάξει τον δικό της τέλειο μικρόκοσμο - σε κάθε περίπτωση, δεν έγινε ποτέ μάνα για λόγους που, μάλλον, δεν ξέρεις, ούτε και σε αφορούν. Όταν ακούσεις όμως να μιλούν για εκείνη, με κάποιον τρόπο θα εκφράσουν τον οίκτο τους, επειδή «η καημένη, έκανε τόσα, αλλά δεν κατάφερε να αποκτήσει ένα μωρό». Αυτό το «δεν κατάφερε» είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα. «Δεν κατάφερε», άρα είναι λιγότερη από κάποια που «τα κατάφερε». «Δεν κατάφερε», ακόμη κι αν δεν ήθελε να προσπαθήσει καν. «Δεν κατάφερε» να δώσει νόημα σε μια ζωή που, για την ίδια, είχε όλο το νόημα που χρειαζόταν.
Έρευνα του 2020 έδειξε πως τουλάχιστον 1 στους 5 ενήλικες δεν θέλουν να γίνουν γονείς - μάντεψε με ποιους ασχολούμαστε όμως (hint: όχι με τους άνδρες). Οι γυναίκες καλούνται να απολογηθούν για όλα - από το αν θα κάνουν παιδιά, πόσα θα κάνουν και σε ποια ηλικία, μέχρι τους λόγους για τους οποίους δεν το έχουν κάνει ακόμη. Όλοι έχουν δικαίωμα στο σώμα τους, στις αποφάσεις τους, στη ζωή τους. Και οι γυναίκες έχουν πλέον κουραστεί.
Η Άννα, η Κάτια και η Μυρτώ δεν σκοπεύουν να γίνουν μητέρες και, παρακάτω, μοιράζονται τις δικές τους ιστορίες. Δεν είναι ιστορίες που θα σου αλλάξουν τη ζωή, αλλά ίσως και να ταυτιστείς μαζί τους. Ίσως, πάλι, να μπεις στη θέση τους και να τις καταλάβεις λίγο καλύτερα.
Άννα, 38
Θέλω να πω μία ενδιαφέρουσα ιστορία, αλλά δεν είμαι σίγουρη πως θα βγει.
Εγώ σαν να ήξερα από πάντα ότι δεν θα γινόμουν μητέρα. Ξέρεις, από παιδί ούτε κρατούσα κούκλες λες και ήταν τα παιδιά μου, ούτε με φαντάστηκα ποτέ στον ρόλο της μαμάς. Δεν έκανα καν υποθετικές συζητήσεις με τους συντρόφους μου, για το πώς θα ήταν τα παιδιά μας - ούτε για πλάκα αλλά όχι επειδή το απέφευγα όπως ο διάβολος το λιβάνι, απλώς δεν μου έβγαινε.
Θα μιλήσω για γυναίκες, λόγω του θέματος, αλλά αυτή είναι η γνώμη μου για όλους, ανεξαρτήτως φύλου.
Δεν θεωρώ ότι προοριζόμαστε όλες για να γίνουμε μάνες, ούτε αισθάνομαι ότι χρειάζεται να φέρω μία ύπαρξη στον κόσμο για να ολοκληρωθώ.
Επειδή ακριβώς έτσι νιώθω μέσα μου, και ξέρω ότι η είδηση μίας εγκυμοσύνης μου μόνο ευχάριστη δεν θα μου ήταν, είμαι μία χαρά ακριβώς έτσι. Άσε που μου φαίνεται και λίγο παράλογο το να σου λένε ότι καλό είναι να κάνεις ένα παιδί, ακόμη κι αν αμφιβάλλεις, για να είσαι λιγότερο μόνος στα γεράματα ή ότι έχεις τη μητρότητα μέσα σου, από πάντα, οπότε «θα σου βγει μωρέ». Κι αν δεν βγει; Τόσοι γύρω μας κάνουν χρόνια ψυχοθεραπείας, επειδή στη δική τους μάνα, δεν βγήκε ποτέ.
Την οικογένεια την έχω στο μυαλό μου λίγο διαφορετικά από το πρότυπο που έχουμε συνηθίσει, χωρίς να θέλω να φανώ πιο κουλ ή δήθεν ψαγμένη. Μου αρέσει το «για πάντα» και το θέλω αυτό το «για πάντα» με τον άνθρωπό μου, γιατί το πιστεύω ότι όλοι έχουμε τον άνθρωπό μας κάπου εκεί έξω. Σ΄αυτήν τη φάση της ζωής μου, αισθάνομαι πως το έχω βρει αυτό και είμαστε μία πολύ αγαπημένη οικογένεια δύο ανθρώπων, η οποία μπορεί να μεγαλώσει κάποια στιγμή με κατοικίδια. Βέβαια, η δική μας οικογένεια, επειδή δεν είναι αυτή που θα περίμενε κανείς (ξανά χωρίς να θέλω να φανώ εναλλακτική, καθένας κάνει ό,τι θέλει) συχνά γίνεται αντικείμενο κριτικής, την οποία δεν ζητήσαμε και ποτέ.
Έχουμε μεγαλώσει πια (είμαι 38 και εκείνος 45) οπότε η ερώτηση «πότε θα κάνετε παιδάκι;» δεν μας γίνεται όσο άλλοτε, αλλά θα μας ρωτήσουν αν μας λείπει - πράγμα αδιάκριτο όσο δεν πάει.
Κάτια, 40
Είμαι η Κάτια, είμαι 40 και δεν σκοπεύω να κάνω παιδιά.
Θα είμαι απόλυτα ειλικρινής και θα ξεκινήσω λέγοντας ότι, αν με έβρισκες στην εφηβεία και με ρωτούσες πώς φαντάζομαι τον μελλοντικό μου εαυτό, θα απαντούσα ότι, ιδανικά, θα είχα ένα μεγάλο σπίτι, τρία παιδιά, έναν όμορφο και στοργικό σύζυγο και μία επιτυχημένη καριέρα στο σινεμά. Και δεν έχει συμβεί τίποτα από αυτά - μόνο ο σύντροφος μου, που είναι εξαιρετικός, όμορφος και στοργικός, αλλά δεν έχουμε παντρευτεί (ακόμη).
Η ιδέα της μητρότητας δεν με απώθησε ποτέ, όμως ούτε μου άρεσε. Μου ήταν αδιάφορη. Αγαπώ πολύ τα παιδιά και, όσο κλισέ κι αν είναι αυτή η ατάκα, ακριβώς για αυτό δεν απέκτησα, και ούτε πρόκειται να αποκτήσω. Προτιμώ να είμαι η ενδιαφέρουσα πλούσια θεία με τις πολλές ιστορίες, που θα τους δίνει κρασί στα κρυφά. Θέλω το fun κομμάτι, και νομίζω πως είναι ΟΚ αυτό. Το αισθάνομαι ΟΚ, τουλάχιστον, κι αυτό είναι που έχει σημασία.
Αν κάποιος έχει δυσκολευτεί που μεγάλωσα, πια, και ζω χωρίς παιδιά, χωρίς γάμο, κάπου στο κέντρο της Αθήνας, είναι οι γονείς μου. Μάλιστα, σε συζητήσεις που κάναμε στο παρελθόν και τους έλεγα μεταξύ σοβαρού και αστείου πως «από εμένα, δεν θα δείτε εγγονάκι», μου απαντούσαν ότι θα αλλάξω γνώμη. Πάντα περίμεναν να αλλάξω γνώμη και με ενθάρρυναν να το κυνηγήσω. Όταν σαραντάρισα ήταν που το πήραν απόφαση, με πάρα πολύ βαριά καρδιά. Κάποτε με ενοχλούσε αυτό. Με πείραζε που με ρωτούσαν γιατί ακόμη «δεν στέριωσα», γιατί δουλεύω τόσο, γιατί έχω αυτόν τον τρόπο ζωής, τέλος πάντων.
Ωριμάζοντας, απλώς αποδέχθηκα ότι πάντα έτσι θα είναι και πως δεν χρειάζεται να δίνω τόση βάση. Είμαι ήρεμη πλέον.
Μυρτώ, 29
Νομίζω πως παραείμαι εγωίστρια για να γίνω μάνα - και να σου πω κάτι; Μου αρέσει αυτό.
Νομίζω πως παραείμαι εγωίστρια για να γίνω μάνα - και να σου πω κάτι; Μου αρέσει αυτό. Όταν το λέω δυνατά, δεν με παίρνουν στα σοβαρά και μου λένε διαρκώς ότι είμαι μικρή (δεν είμαι, κοντεύω 30), ότι αυτές είναι μεγάλες κουβέντες, ότι κάποια στιγμή θα γνωρίσω τον άνθρωπο που θα μου το βγάλει. Καλά όλα αυτά, αλλά είναι ακριβώς το ίδιο με το να πηγαίνεις σε γάμο και να λες στους νιόπαντρους ότι μία μέρα μπορεί και να χωρίσουν, ότι παραείναι μεγάλο το βήμα που έκαναν και ίσως, στο μέλλον, αλλάξουν γνώμη.
Με ενοχλεί που στις γυναίκες επαναλαμβάνουμε διαρκώς το αφήγημα περί έμφυτου μητρικού ενστίκτου και περί πρίγκιπα πάνω στο άσπρο άλογο, στο οποίο μία μέρα θα πούμε «Σ’ αγαπώ, θέλω τα παιδιά σου». Όταν μία γυναίκα είναι 45 χρονών, χωρίς παιδιά, άλλες γυναίκες θα την κοιτάξουν ακόμη και με οίκτο. Εκείνη, στο μεταξύ, μπορεί να ζει την καλύτερη ζωή της. Ένας σαρανταπεντάρης άνδρας, όμως, περνά απαρατήρητος. Μη σου πω ότι θα τον αποκαλέσουν και μποέμ, θα πουν ότι απολαμβάνει την κάθε μέρα, ότι είναι καριερίστας - βασικά, θα ό,τι ακριβώς θα έλεγαν σε μία γυναίκα, αλλά με θετική χροιά.
Στη δική μου περίπτωση, η μητρότητα δεν υπάρχει στον ορίζοντα κυρίως επειδή δεν έχω τη διάθεση να αναλάβω μία τόσο μεγάλη ευθύνη. Εγώ, μπορώ να ζήσω και τρεις μήνες τρώγοντας μόνο μακαρόνια, αν τα βρω σκούρα. Αν είχα παιδιά, δεν θα είχα αυτήν την πολυτέλεια. Δεν θέλω να ανησυχώ για κανέναν, πέρα από εμένα, εδώ κατοικίδιο δεν παίρνω - ξέρω ότι θα μπορούσα να το κάνω, θα προσαρμοζόμουν σίγουρα, αλλά δεν διατίθεμαι να το προσπαθήσω.
Υπάρχει συγκεκριμένη στιγμή που κατάλαβα ότι όντως δεν θέλω να γίνω μάνα. Είχα πάει στον γυναικολόγο για μία εξέταση και, τελικά, χρειάστηκε να παρακολουθήσουμε ένα μικρό προβληματάκι. Πάνω στην παρακολούθηση, βρήκαμε πως οι γόνιμες μέρες μου είναι ελάχιστες και, εάν κάποια στιγμή ήθελα να προσπαθήσω για μωρό, θα χρειαζόταν ιατρική παρέμβαση. E, και συνειδητοποίησα πως δεν ήμουν ιδιαίτερα μεγάλη φαν της ιδέας. Το «θαύμα της ζωής», στο μυαλό μου είναι πιο ωμό και η ιδέα ενός ανθρώπου να μεγαλώνει μέσα μου, με τρομάζει. Ξέρω ότι αυτό δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής άποψη και ο λόγος που την εκφράζω είναι κυρίως η ανωνυμία. Ακόμη κι αν το έφερνε ο πελαργός, όμως, πάλι την ίδια στάση θα κρατούσα.
Μερικές φορές, όταν λέω ότι δεν θέλω παιδιά, με αντιμετωπίζουν σαν επαναστάτη χωρίς αιτία.
Είναι καιρός να πάψουμε να πιστεύουμε ότι ο κόσμος που δεν ζει όπως εμείς έχουμε επιλέξει, είναι παράλογος ή ότι θέλει απλώς να πάει κόντρα. Ακριβώς όπως κάποιοι ονειρεύονται τη συμβατική οικογένεια, έτσι κάποιοι άλλοι, δεν το κάνουν. Δεν πειράζει.
