Αφγανιστάν: Οι Ταλιμπάν κατακρεουργούν την ελευθερία του Τύπου -και οι γυναίκες έχουν τις χειρότερες επιπτώσεις
Έλενα Κρητικού
5 Σεπτεμβρίου 2023
Η ελευθερία του Τύπου είναι μια ξεχασμένη έννοια αν ζει κανείς στο Αφγανιστάν. Ειδικά, αν εργάζεται ως δημοσιογράφος. Όταν ο ηγέτης του Αφγανιστάν, Ashraf Ghani, έφυγε από τη χώρα χωρίς προειδοποίηση το 2021 και η εξουσία πέρασε στα χέρια των Ταλιμπάν, άρχισε να επικρατεί μια αέναη «σιωπή γεμάτη φόβο». Έτσι είχαν περιγράψει τότε στον Guardian, τη ζωή και την εργασία εκεί, Αφγανές δημοσιογράφοι.
Στους μόλις τρεις πρώτους μήνες της επιβολής των Ταλιμπάν, το 43% των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης αποτέλεσε παρελθόν. Από τους 10.870 εργαζομένους στις αίθουσες σύνταξης στις αρχές Αυγούστου του 2021, μόνο οι 4.360 παρέμειναν στις θέσεις τους μέχρι τον Δεκέμβριο του 2021.
Το 84% των γυναικών δημοσιογράφων έχασαν τη δουλειά τους την ίδια χρονική περίοδο καθώς δέχτηκαν το μεγαλύτερο πλήγμα των περιορισμών που επέβαλαν μανιωδώς οι Ταλιμπάν
Στο παρακάτω βίντεο, φαίνεται χαρακτηριστικά η απαίτηση τους από τις γυναίκες που εργάζονται στα media να καλύπτουν το πρόσωπό τους μπροστά στην τηλεόραση.
H ελευθερία Τύπου έχει κάνει ακραίους συμβιβασμούς σε αυτή τη χώρα. Οι δημοσιογράφοι δέχονται σωματική βία και οδηγούνται σε αυθαίρετες προφυλακίσεις από τους Ταλιμπάν, ενώ εξαναγκάζονται να κάνουν ακόμη και αυτολογοκρισία και να επιλέγουν τη σιωπή μπροστά σε κρίσιμα θέματα. Αρκετοί έχουν εγκαταλείψει το Αφγανιστάν, δεν έχουν καμία προσδοκία για την καριέρα τους και φοβούνται για την ασφάλειά τους. Από την άλλη, υπάρχουν και κάποιοι που παραμένουν εκεί και συνεχίζουν την κάλυψη των γεγονότων όπως και της τραγικής κατάστασης στη χώρα, προσπαθώντας να προσαρμοστούν στις νέες ακραίες συνθήκες.
To Global Voices μίλησε με έναν εκπρόσωπο του Afghanistan Journalists’ Center (AFJC) προκειμένου να διερευνηθεί κατά πόσο οι αυστηρές απαγορεύσεις των Ταλιμπάν έχουν βαριές επιπτώσεις στην ελευθερία του Τύπου στη χώρα αλλά και στους εργαζομένους των media. Βασικός στόχος του AFJC είναι να διασφαλίσει τα δικαιώματα των δημοσιογράφων αλλά και να προστατεύσει την ελευθερία της έκφρασής τους σε μια χώρα που όλο και βυθίζεται στη σιωπή.
Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του AFJC, πριν την εξουσία των Ταλιμπάν, η λειτουργία των media στο Αφγανιστάν ήταν πολύ διαφορετική σε σύγκριση με την προηγούμενη επιβολή τους τη δεκαετία του 1990. Ωστόσο, η ελευθερία του Τύπου εξακολουθούσε να είναι περιορισμένη εξαιτίας της πολιτικής αστάθειας και των συνεχών απειλών. Μετά τον Αύγουστο του 2021, η ελευθερία Τύπου αμέσως χειροτέρεψε. Οι δημοσιογράφοι άρχισαν να δέχονται απειλές από τους Ταλιμπάν, δημιουργώντας ένα κλίμα φόβου και αυτολογοκρισίας.
Οι γυναίκες δημοσιογράφοι είναι από τα πρώτα θύματα της επιβολής των Ταλιμπάν
Οι γυναίκες δημοσιογράφοι ήταν οι πρώτες που επηρεάστηκαν από την πτώση της προηγούμενης κυβέρνησης στο Αφγανιστάν, με αποτέλεσμα πολλές να χάσουν τη δουλειά τους και να εγκλωβιστούν στο σπίτι από τους νέους περιορισμούς.
Όσες εργάζονται στα media, βρίσκουν πολλά εμπόδια στη δουλειά τους εξαιτίας του φύλου τους και των κοινωνικών κανόνων. Δεν μπορούν να εργαστούν σε ιδιωτικά κανάλια στην τηλεόραση αν δεν καλύψουν το πρόσωπό τους και υπάρχει ο κίνδυνος του γενικού αποκλεισμού τους από τη θέση σε περίπτωση που παραβιάσουν ή δεν συμμορφωθούν με τους κανόνες.
Όσες δημοσιογράφοι προσπαθούν να συμβιβαστούν με τις νέες συνθήκες, καταφεύγουν στην αυτολογοκρισία για να καλύπτουν ευαίσθητα θέματα. Πολλές μάλιστα χρησιμοποιούν τα social media ανώνυμα ή έχουν ανεξάρτητα blog που προσφέρουν έναν πιο ασφαλή χώρο έκφρασης.
Τα περιστατικά παραβιάσεων
To AFJC έχει καταγράψει 366 περιστατικά παραβιάσεων κατά της ελευθερίας λόγου των MME κατά τη διάρκεια επιβολής της εξουσίας των Ταλιμπάν αυτά τα δύο χρόνια.
Τρεις δημοσιογράφοι έχασαν τη ζωή τους, 23 δέχτηκαν σοβαρούς τραυματισμούς, 176 οδηγήθηκαν σε κρατήσεις με βασανισμούς κι επιβολή σωματικής βίας, 139 έπεσαν θύματα απειλών και 25, έγιναν θύματα σωματικής παρενόχλησης
Πάνω από 600 ΜΜΕ προχώρησαν σε οριστικό κλείσιμο ενώ άλλα τόσα βρίσκονται υπό κατάρρευση. Ένας μεγάλος αριθμός δημοσιογράφων και εργαζομένων στα media, και κυρίως οι γυναίκες, έχασαν είτε τη δουλειά τους είτες δραπέτευσαν από τη χώρα. Είδαν τη ζωή τους να αλλάζει σε δευτερόλεπτα και να γκρεμίζεται από τη μια στιγμή στην άλλη. Δυστυχώς, αυτή η θλιβερή τάση συνεχίζεται αμείωτη.
Το AFJC συνεργάζεται με διεθνή μέσα προκειμένου να διασφαλίσει ότι οι φωνές των Αφγανών δημοσιογράφων ακούγονται παγκοσμίως, ασκώντας εμμέσως πίεση στους Ταλιμπάν ώστε να δείξουν σεβασμό απέναντι στον Τύπο.
Οι Ταλιμπάν ασκούν έλεγχο στα media με διάφορες τακτικές, διαμορφώνοντας με έναν συγκεκριμένο τρόπο τη ροή των ειδήσεων, που βασίζεται αποκλειστικά στη δική τους ιδεολογία και ατζέντα. Κάτω από έναν άμεσο έλεγχο, οι Ταλιμπάν εκφοβίζουν τα μέσα με απειλές, καλλιεργώντας μια ατμόσφαιρα γεμάτη φόβο ενώ παρακολουθούν κάθε έντυπο, χρησιμοποιώντας το General Directorate of Intelligence για να τιμωρούν όποιον παραβιάζει την πολιτική που ακολουθούν όσον αφορά τα media.
Οι Ταλιμπάν μπαίνουν στο WhatsApp, στα γκρουπ των δημοσιογράφων, για μεγαλύτερο έλεγχο. Παρακολουθούν συζητήσεις και μοιράζουν οδηγίες για το πώς πρέπει να είναι το ειδησεογραφικό περιεχόμενο
Όλα αυτά μαζί, κάνουν εφιαλτική την πραγματικότητα από την κατάληψη των Ταλιμπάν, σε μια χώρα όπου η προστασία των εργαζομένων, όπως και η είδηση αλλά και η αντικειμενικότητά της γίνονται ολοένα και πιο αμφίβολες.
