Irena Sendler: Η συγκλονιστική ιστορία πίσω από την αφανή νοσηλεύτρια που έσωσε 2.500 παιδιά στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο

Η σημερινή ημέρα είναι ιδιαίτερη, καθώς τιμά τους νοσηλευτές που μάχονται κατά του Covid- 19 στην πρώτη γραμμή.

Η σημερινή ημέρα όμως, είναι και για άλλο λόγο σημαντική, καθώς, σαν σήμερα πριν από 12 χρόνια, έφυγε από τη ζωή μία από τις σπουδαιότερες αφανείς ηρωίδες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η οποία κατάφερε να σώσει 2.500 παιδιά από τη θηριωδία της γερμανικής εισβολής μέσα από το νοσηλευτικό της έργο. Η Irena Sendler, γνωστή με το κωδικό όνομα Γιολάντα, είχε θάψει κάτω από μια μυστική μηλιά, τα ονόματα των παιδιών που είχε φυγαδεύσει με σκοπό την μελλοντική επανένωση τους με τις οικογένειες τους. Ποια είναι η ιστορία όμως, πίσω από τη γυναίκα που χρειάστηκε αρκετός καιρός για να χαρακτηριστεί ως μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του 20ου αιώνα;

Γεννημένη το 1910 στη Βαρσοβία, η Irena Sendler έμαθε από την ηλικία των 29 ετών, να συναναστρέφεται παιδιά Εβραίων, αποτελώντας εξαίρεση για τα δεδομένα της εποχής, ενώ ο πατέρας της ήταν ίσως, ο μόνος γιατρός που αναλάμβανε ανιδιοτελώς τη φροντίδα φτωχών ασθενών και κυρίως, Εβραίων. Κατά τη διάρκεια της ναζιστικής εισβολής στην Πολωνία, η Irena ξεκινάει να εργάζεται ως νοσηλεύτρια στην υπηρεσία κοινωνικής πρόνοιας της Βαρσοβίας. Οργανώνοντας συσσίτια για αρχή, σε κάθε γειτονιά της πόλης, μαζί με τη δράση του φορέα στηρίζει οικονομικά και όχι μόνο, τους οικονομικά αδύναμους, τα ορφανά, τους ηλικιωμένους, και όσους γενικότερα είχαν ανάγκη.

Σταδιακά, η βοήθεια προς τους Εβραίους ενισχύεται. Ρούχα, φάρμακα και χρήματα προσφέρονται ως βοήθεια ενώ χάρη στην ίδια, πολλοί Εβραίοι αποκτούν πλαστά χριστιανικά ονόματα ή αναφέρεται ψευδώς ότι πολλές οικογένειες Εβραίων έχουν προσβληθεί από τύφο ή φυματίωση προκειμένου να αποφευχθεί ο έλεγχος και οι γερμανικές έρευνες. Το γνωστό γκέτο της Βαρσοβίας, όπως διαμορφώθηκε το 1942 από τους ναζί, επηρεάζει με δραματικό τρόπο την Irena Sendler. Η συγκέντρωση και η απομόνωση όλου του εβραϊκού πληθυσμού της πόλης μέσα σε δεκαέξι οικοδομικά τετράγωνα, την οδηγεί να λάβει ενεργό δράση.

Η Irena εγγράφεται και γίνεται από τα πρώτα μέλη της Zegota, του Συμβουλίου Βοήθειας προς τους Εβραίους υπό την οργάνωση της Υπόγειας Πολωνικής Αντίστασης. Αψηφώντας κάθε κίνδυνο, η Irena με το ψευδώνυμο Γιολάντα αναλαμβάνει τις προσπάθειες διάσωσης εβραιόπουλων και εφευρίσκει κάθε τρόπο για να τα καταφέρει. Κατόρθωσε να σώσει 2500 παιδιά εβραϊκής καταγωγής, ενώ πολλά από αυτά τα φυγάδευε κρυμμένα μέσα σε σάκους και μετά τα εξόπλιζε με πλαστές ταυτότητες με τη βοήθεια της οργάνωσης.

"Ένας ήρωας κάνει τρομερά πράγματα. Εγώ δεν έκανα κάτι τρομερό. Αυτό που έκανα ήταν κάτι φυσικό και συνηθισμένο"

Η φυγάδευση των παιδιών από το γκέτο αρχίζει να γίνεται πιο εντατική, καθώς η ίδια βλέπει κάθε μήνα τουλάχιστον πέντε χιλιάδες ανθρώπους να πεθαίνουν από τις αντιξοότητες. Η Irena σκέφτεται τους πιο απίθανους τρόπους για να ολοκληρώσει με βέλτιστη επιτυχία τη δράση της. Όσα παιδιά κατάφεραν να διασωθούν, είχαν μάθει να προσεύχονται, κάνοντας το σχήμα του σταυρού ενώ διδάσκονταν παράλληλα, αποσπάσματα της Αγίας Γραφής για να μην κινήσουν τις υποψίες. Το έργο ωστόσο, κάποιες φορές γινόταν πιο δύσκολο από τους ίδιους τους γονείς που δυσκολεύονταν να τα αποχωριστούν.

Οι τρόποι διαφυγής των παιδιών είναι πράγματι εντυπωσιακοί. Η Irena τοποθετεί πολλά παιδιά σε σακιά με πατάτες, σε λινάτσες, σε κουτιά, σε ασθενοφόρα αλλά και σε φέρετρα σαν πεθαμένα ενώ κάποια άλλα δραπετεύουν από τους υπονόμους. Κάποια επιτυγχάνει να τα βγάλει από το δικαστικό μέγαρο, που είχε δύο εισόδους, μία μες στο γκέτο και μία μέσα στην πόλη.

Και φυσικά, πάντοτε κατά τη διάρκεια του διασωστικού έργου, υπήρχε ένας εκπαιδευμένος σκύλος που γάβγιζε δυνατά για να καλύπτει το ενδεχόμενο κλάμα ή τον παραμικρό θόρυβο των παιδιών. Τα παιδιά που κατάφεραν να σωθούν, κατέφυγαν σε πολωνικές οικογένειες, σε ορφανοτροφεία και μοναστήρια όπου εκεί τα φρόντισαν καλόγριες. Μαζί με τα 2.500 παιδιά που κατάφερε η ίδια να σώσει, υπολογίζεται ότι έσωσε πριν μπει στη Zegota, και άλλα περίπου 500 άτομα.   

Η σύλληψή της από τους Γερμανούς το 1943 γίνεται έπειτα από την αποκάλυψη του ονόματός της από έναν συνεργάτη της. Παρά τα άγρια βασανιστήρια που δέχεται, η ίδια αρνείται να αποκαλύψει όσα ονόματα είχε διασώσει με αποτέλεσμα να υποστεί βίαιους ξυλοδαρμούς σε σημείο να της σπάσουν και τα δύο πόδια. "Προτιμούσα να πεθάνω παρά να αποκαλύψω οτιδήποτε γύρω από τις επιχειρήσεις μας", αναφέρει αργότερα. Μέσα στη φυλακή ορίζεται αργότερα η ημερομηνία εκτέλεσής της, η οποία αποφεύχθηκε μόλις λίγα λεπτά πριν το απόσπασμα έπειτα από τη δωροδοκία φρουρού από τη Zegota. 

Αναφερόμενη ωστόσο από τότε, ως εκτελεσμένη, αναγκάζεται για το υπόλοιπο της ζωής της να ζει κρυμμένη σε διάφορα μέρη της Πολωνίας χωρίς ωστόσο να σταματήσει ποτέ να μάχεται. Εκείνο που προκαλεί εντύπωση μέχρι σήμερα, είναι πως η Irena είχε κρατήσει αρχείο με όλα τα ονόματα των παιδιών που είχε σώσει καθώς και με τα ονόματα των οικογενειών στα οποία τα είχε δώσει με στόχο την επανασύνδεση των πρώτων με τις οικογένειες τους μετά το τέλος του πολέμου. Τα ονόματα είχαν τοποθετηθεί από την ίδια, σε βάζα θαμμένα κάτω από μια μηλιά στην αυλή φιλικού της προσώπου. 

Τον Γενάρη του 1945 όταν απελευθερώθηκε η Βαρσοβία, η Irena ξεκινά μαζί με άλλα μέλη της Zegota να ψάχνει τους γονείς των παιδιών. Οι περισσότεροι είχαν εξοντωθεί σε διάφορα στρατόπεδα συγκέντρωσης αλλά κάποιοι από τους επιζώντες μπόρεσαν να ενωθούν και πάλι με τα παιδιά τους. Μέχρι το 2000, η Irena Sendler θα παραμείνει στην αφάνεια, μιλώντας με ιδιαίτερη μετριοπάθεια για το έργο της. “Κάθε παιδί που σώθηκε με τη βοήθειά μου και όλων των υπολοίπων που δεν είναι πια στη ζωή, είναι ο λόγος της ύπαρξής μου σε αυτή τη γη και όχι ο λόγος για τιμές”, έλεγε η ίδια, όπως και ότι, "Ένας ήρωας κάνει τρομερά πράγματα. Εγώ δεν έκανα κάτι τρομερό. Αυτό που έκανα ήταν κάτι φυσικό και συνηθισμένο".

Στην Πολωνία, η Irena Sendler θεωρείται πλέον εθνική ηρωίδα, έχει λάβει παράλληλα πολλά τιμητικά βραβεία ενώ το 2007 προτάθηκε για το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης. Η ιστορία της αποκτά ευρεία αναγνώριση παγκοσμίως, όταν τέσσερις μαθητές από το Κάνσας αναλαμβάνουν να εκπονήσουν εργασία με θέμα τη ζωή και το έργο της, σκηνοθετώντας ένα σύντομο θεατρικό έργο, με τίτλο, "Life in a Jar". Η ιστορία της Irena Sendler, θα είναι για πάντα ταυτόσημη με τις παιδικές ζωές που κάποτε η ίδια έσωσε με κίνδυνο τη ζωή της, και αιώνια συνδεδεμένη με τους ήρωες που θα έπρεπε να γνωρίζει κάθε παιδί σήμερα. 

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: wikipedia.org